Átök kynslóðanna Magnús Guðmundsson skrifar 25. mars 2015 12:00 Eiturbyrlarinn ljúfi Arto Paasilinna Þýðing: Guðrún Sigurðardóttir Skrudda Arto Paasilinna er í senn einn vinsælasti og afkastamesti höfundur Finna síðustu áratugina. Allt frá árinu 1972 sendi hann frá sér bók nánast árlega og hafa þær nánast undantekningalaust notið mikilla vinsælda í Finnlandi og reyndar mun víðar. Síðasta bók hans kom út árið 2009 en hann virðist hafa glímt við heilsuvandamál eftir heilablóðfall en hafði þó áður náð að skreyta forsíður slúðurblaðanna fyrir drykkjuskap, ölvunarakstur og sitthvað fleira í skrautlegri kantinum. Eiturbyrlarinn ljúfi kom fyrst út í Finnlandi árið 1988 en kemur nú í fyrsta sinn út hérlendis í íslenskri og prýðilegri þýðingu Guðrúnar Sigurðardóttur. Væntanlega ráða vaxandi vinsældir Paasalinna hérlendis því að bókin kemur nú út á íslensku þetta mörgum árum síðar en Eiturbyrlarinn ljúfi er þó vart með bestu bókum Paasilinna. Eins og aðrar bækur höfundar er þetta fyrst og fremst samfélagsleg skemmtisaga og í raun alveg prýðileg sem slík. Eiturbyrlarinn ljúfi segir frá virðulegu ofurstaekkjunni Linnea Ravaska sem hefur árum saman hrakist undan dóttursyni eiginmannsins og félögum hans. Þeir eru drykkfelldir, frekir, latir, ofbeldishneigðir og gráðugir fantar sem níðast á góðmennsku og aðstæðum gömlu konunnar þar til hún tekur til sinna ráða með athyglisverðum afleiðingum. Eins og í mörgum bóka Paasilinna takast hér á kynslóðir og stéttir. Upplausn samtímans berst við hin gömlu öguðu gildi þeirrar kynslóðar sem barðist í Vetrarstríðinu, varðveitti frelsi, sjálfstæði og heiður finnsku þjóðarinnar. Unga kynslóðin er agalaus, drykkfelld, ofbeldishneigð og til sífelldra vandræða. Paasilinna skrifar látlausan, einfaldan og kraftmikinn stíl sem þjónar sínum tilgangi fullkomlega. Maður fær nánast á tilfinninguna að maður sé að hlusta á finnskan karlskarf segja spennandi skemmtisögu eftir að hafa fengið sér nokkra kalda og jafnvel vodkastaup á milli saunabaða. Húmorinn er leiftrandi en aldrei borinn á borð sem einhvers konar brandari heldur sem hrein og bein frásögn af athyglisverðum ævintýrum eldri konu og þriggja drykkfelldra ræfla frá Helsinki. Stuttar setningar, kjarnyrt tungutak og enginn vaðall. Styrkur stílsins og frásagnarinnar liggur einmitt í þessari markvissu frásögn þar sem bæði tilfinningasemi og dramatík eru látin liggja á milli hluta. Jafnvel dauðinn er aðeins eitthvað sem bara gerist og svo gerist eitthvað annað og það er haldið áfram. Kaldhæðni er allsráðandi og kaldhæðni höfðar efalítið vel til flestra íslenskra lesenda. Paasilinna tekst þó einna best upp þegar hann leysir aðeins upp þá einföldu samfélagssýn sem er að finna í söguheimi bókarinnar. Dregur fram með skemmtilegum hætti að óforbetranlegur hegðunarvandi yngri kynslóðarinnar er ekkert sjálfsprottið náttúrulögmál heldur rökrétt afleiðing af styrjöldum, hegðun, líferni fyrri kynslóða. Veikleiki bókarinnar er kannski sá helstur að hún ristir ekki djúpt. Það er erfitt að finna til mikillar samkenndar með persónunum þó svo það megi vel hafa af þeim gaman. Það er þó með sönnu gleðiefni að bækur Paasilinna haldi áfram að rata til íslenskra lesenda því almennt eru þær hin ágætasta skemmtun og tilvaldar á náttborðið eða í sumarbústaðarferðina.Niðurstaða: Kaldhæðin, þétt og skemmtileg saga en skilur lítið eftir sig. Gagnrýni Menning Mest lesið Tók sex ólíka stera fyrir hjartastoppið: „Þannig ég segi nei við sterum“ Lífið Balta bregst bogalistin Gagnrýni Pamela slær á sögusagnirnar Lífið Allt ætlaði um koll að keyra í Borgarleikhúsinu Lífið Segir Candy hafa séð að faðir hans væri „skrímsli“ á undan öðrum Lífið Glæsibústaðir yfir hundrað milljónum Lífið „Pabbi hélt alltaf að þú værir kunta, takk fyrir að sanna það“ Lífið Enn ástfangnari að sjá maka sinn í foreldrahlutverkinu Lífið „Stolt af því að hafa ekki gefist upp á sjálfri mér“ Lífið Glæsihöll Livar og Sverris á Arnarnesi til sölu Lífið Fleiri fréttir Balta bregst bogalistin Þú heyrðir rétt: klassík getur verið skemmtileg Smashing Pumpkins pumpuðu upp stemningu – en listin varð undir hávaðanum Kynferðisleg gremja, sænskur senuþjófur og náttúruklám Ræðst framtíð grínmyndarinnar hér? Aumkunarverð endurvinnsla og ferskt framhald Áferðarfallegir en óeftirminnilegir fjórmenningar Sjá meira
Eiturbyrlarinn ljúfi Arto Paasilinna Þýðing: Guðrún Sigurðardóttir Skrudda Arto Paasilinna er í senn einn vinsælasti og afkastamesti höfundur Finna síðustu áratugina. Allt frá árinu 1972 sendi hann frá sér bók nánast árlega og hafa þær nánast undantekningalaust notið mikilla vinsælda í Finnlandi og reyndar mun víðar. Síðasta bók hans kom út árið 2009 en hann virðist hafa glímt við heilsuvandamál eftir heilablóðfall en hafði þó áður náð að skreyta forsíður slúðurblaðanna fyrir drykkjuskap, ölvunarakstur og sitthvað fleira í skrautlegri kantinum. Eiturbyrlarinn ljúfi kom fyrst út í Finnlandi árið 1988 en kemur nú í fyrsta sinn út hérlendis í íslenskri og prýðilegri þýðingu Guðrúnar Sigurðardóttur. Væntanlega ráða vaxandi vinsældir Paasalinna hérlendis því að bókin kemur nú út á íslensku þetta mörgum árum síðar en Eiturbyrlarinn ljúfi er þó vart með bestu bókum Paasilinna. Eins og aðrar bækur höfundar er þetta fyrst og fremst samfélagsleg skemmtisaga og í raun alveg prýðileg sem slík. Eiturbyrlarinn ljúfi segir frá virðulegu ofurstaekkjunni Linnea Ravaska sem hefur árum saman hrakist undan dóttursyni eiginmannsins og félögum hans. Þeir eru drykkfelldir, frekir, latir, ofbeldishneigðir og gráðugir fantar sem níðast á góðmennsku og aðstæðum gömlu konunnar þar til hún tekur til sinna ráða með athyglisverðum afleiðingum. Eins og í mörgum bóka Paasilinna takast hér á kynslóðir og stéttir. Upplausn samtímans berst við hin gömlu öguðu gildi þeirrar kynslóðar sem barðist í Vetrarstríðinu, varðveitti frelsi, sjálfstæði og heiður finnsku þjóðarinnar. Unga kynslóðin er agalaus, drykkfelld, ofbeldishneigð og til sífelldra vandræða. Paasilinna skrifar látlausan, einfaldan og kraftmikinn stíl sem þjónar sínum tilgangi fullkomlega. Maður fær nánast á tilfinninguna að maður sé að hlusta á finnskan karlskarf segja spennandi skemmtisögu eftir að hafa fengið sér nokkra kalda og jafnvel vodkastaup á milli saunabaða. Húmorinn er leiftrandi en aldrei borinn á borð sem einhvers konar brandari heldur sem hrein og bein frásögn af athyglisverðum ævintýrum eldri konu og þriggja drykkfelldra ræfla frá Helsinki. Stuttar setningar, kjarnyrt tungutak og enginn vaðall. Styrkur stílsins og frásagnarinnar liggur einmitt í þessari markvissu frásögn þar sem bæði tilfinningasemi og dramatík eru látin liggja á milli hluta. Jafnvel dauðinn er aðeins eitthvað sem bara gerist og svo gerist eitthvað annað og það er haldið áfram. Kaldhæðni er allsráðandi og kaldhæðni höfðar efalítið vel til flestra íslenskra lesenda. Paasilinna tekst þó einna best upp þegar hann leysir aðeins upp þá einföldu samfélagssýn sem er að finna í söguheimi bókarinnar. Dregur fram með skemmtilegum hætti að óforbetranlegur hegðunarvandi yngri kynslóðarinnar er ekkert sjálfsprottið náttúrulögmál heldur rökrétt afleiðing af styrjöldum, hegðun, líferni fyrri kynslóða. Veikleiki bókarinnar er kannski sá helstur að hún ristir ekki djúpt. Það er erfitt að finna til mikillar samkenndar með persónunum þó svo það megi vel hafa af þeim gaman. Það er þó með sönnu gleðiefni að bækur Paasilinna haldi áfram að rata til íslenskra lesenda því almennt eru þær hin ágætasta skemmtun og tilvaldar á náttborðið eða í sumarbústaðarferðina.Niðurstaða: Kaldhæðin, þétt og skemmtileg saga en skilur lítið eftir sig.
Gagnrýni Menning Mest lesið Tók sex ólíka stera fyrir hjartastoppið: „Þannig ég segi nei við sterum“ Lífið Balta bregst bogalistin Gagnrýni Pamela slær á sögusagnirnar Lífið Allt ætlaði um koll að keyra í Borgarleikhúsinu Lífið Segir Candy hafa séð að faðir hans væri „skrímsli“ á undan öðrum Lífið Glæsibústaðir yfir hundrað milljónum Lífið „Pabbi hélt alltaf að þú værir kunta, takk fyrir að sanna það“ Lífið Enn ástfangnari að sjá maka sinn í foreldrahlutverkinu Lífið „Stolt af því að hafa ekki gefist upp á sjálfri mér“ Lífið Glæsihöll Livar og Sverris á Arnarnesi til sölu Lífið Fleiri fréttir Balta bregst bogalistin Þú heyrðir rétt: klassík getur verið skemmtileg Smashing Pumpkins pumpuðu upp stemningu – en listin varð undir hávaðanum Kynferðisleg gremja, sænskur senuþjófur og náttúruklám Ræðst framtíð grínmyndarinnar hér? Aumkunarverð endurvinnsla og ferskt framhald Áferðarfallegir en óeftirminnilegir fjórmenningar Sjá meira