Afmælisgjöf til Íslendinga

Sýningin Talaðu við mig! Runā ar mani! Talk to Me! stendur yfir í Listasafninu á Akureyri til 22. september. Þar eru sýnd verk nítján lettneskra listamanna.

Sýningarstjórar eru Astrida Rogule, safnafræðingur og Æsa Sigurjónsdóttir, listfræðingur og dósent við Háskóla Íslands. Yfirskrift sýningarinnar gefur til kynna þverstæðukenndar aðstæður: Á sama tíma og samskipti verða tíðari gerist það æ sjaldnar að fólk tali saman augliti til auglitis.

Þessi staða getur þó orðið tilefni til þess að einstaklingar og menningarheimar mætast í fyrsta sinn. Jafnframt er gefið í skyn að samtímalistasafnið geti verið mikilvægur vettvangur samskipta. Sýningin er hluti af fullveldisdagskrá Lettlands og í tengslum við hana kemur út vönduð sýningarskrá á þremur tungumálum.

„Verkin koma öll frá Þjóðlistasafninu í Ríga sem er samstarfsaðili að þessu verkefni. Sýningin mun fara víðar en hefur ferðalagið hér á landi. Ástæðan er sú að Lettum finnst að þeir standi í ákveðinni þakkarskuld við íslensku þjóðina því Ísland var fyrsta landið til að viðurkenna þá sem fullvalda ríki eftir fall Sovétríkjanna. Þannig má líta á sýninguna sem afmælisgjöf til Íslendinga,“ segir Æsa Sigurjónsdóttir.

„Við Astrida Rogule, safnvörður samtímalista á Þjóðlistasafninu í Ríga, völdum verkin og fundum þennan titil, Talaðu við mig! Hann er tekinn úr samnefndu verki á sýningunni sem er margmiðlunarverk sem fjallar um samskipti manna og plantna eftir listhópinn RIXC, þau Raitis Šmits, Rasa Šmite og Mārtiņš Ratniks. Þetta er tæknilega séð flóknasta verkið á sýningunni, eins konar viðmót og gagnagrunnur um hvernig fólk talar við plöntur og hægt er að eiga bein samskipti við verkið á Akureyri í gegnum netið á slóðinni: talktome.rixc.lv.

RIXC listhópurinn er margverðlaunaður fyrir rannsóknir sínar í netlist og mikill fengur að fá þau hingað,“ segir Æsa.

Löngun til frásagnar

Spurð hvernig þær Astrida Rogule hafi staðið að valinu á verkunum segir Æsa: „Við völdum verk sem hafa djúpa sögu að segja og tala á mjög afgerandi hátt við áhorfandann. Við getum sagt að sterk löngun til frásagnar og samskipta við áhorfandann einkenni sýninguna. Eystrasaltsþjóðirnar hafa mikla þörf til að segja frá fortíð sinni og frelsisbaráttu. Lettar eru komnir inn í Evrópusambandið og hafa tekið upp evruna, en staðsetja sig að mörgu leyti í samhengi við Norðurlöndin. Þeir tala einnig mjög sérstakt tungumál sem sker sig frá helstu Evróputungumálum.“

 

Nýmiðlar og vídeólist

Á sýningunni eru málverk, prent, innsetningar, vídeóverk, skúlptúrar og ljósmyndir. „Þetta er að hluta til pólitísk sýning. Annars vegar vísa verkin til sögulegra atburða, hins vegar til samtímamála eins og umhverfis- og loftslagsmála,“ segir Æsa. „Þarna eru einnig verk sem vísa beint í efnismenningu nálægðrar fortíðar. Sem dæmi má nefna verk Andris Breže sem eru unnin úr fundnu, einnota og hversdagslegu hráefni eins og eldspýtnastokkum, strætómiðum, tvinna og ýmiss konar rifrildi, sem er öllu fínlega raðað saman í brothætta skúlptúra.



Þau vísa til þess sem kallað er „post Soviet nostalgia“, sem er ákveðin fagurfræðileg eftirsjá til tíunda áratugarins og því brothætta frelsi sem þá varð til.

„Öll baltnesku löndin og Lettland sérstaklega eiga mjög sterka ljósmynda- og prentmiðlahefð. Frægasti listamaðurinn á sýningunni er Vija Celmiņš. Hún kom sem flóttamaður til Bandaríkjanna átta ára gömul og þrátt fyrir að hún hafi unnið í Bandaríkjunum allan þennan tíma þá finnst henni uppruni sinn vera í Lettlandi. Hún á tvö verk á sýningunni sem sýna yfirburði hennar á sviði grafíktækni, en Celmiņš er þekkt sem einn helsti konseptlistamaður sinnar kynslóðar og á að baki fjölda einkasýninga í Bandaríkjunum. Verk hennar eru meðal annars í MoMA.

Nýmiðlar og vídeólist eru því áberandi á sýningunni í bland við hefðbundna miðla. Benda mætti á vídeóverk þriggja ungra kvenna, þeirra Dace Džeriņa, Ieva Epnere, og Katrīna Neiburga, en sú síðastnefnda var fulltrúi síns lands á Feneyjatvíæringnum 2015,“ segir Æsa.