Rán, Guð­jón, Kristín og Stefán Máni hrepptu hnossið

Tilnefningar eru kynntar þann 1. desember ár hvert og verðlaunin síðan veitt síðla janúar eða í upphafi febrúar. Í tilkynningu frá Fíbút segir að óháðar tilnefninganefndir, skipaðar þremur dómbærum fulltrúum hver, velji þær fimm bækur í hverjum flokki sem helst þykja skara fram úr.

„Lokaval er í höndum formanna nefndanna fjögurra og forsetaskipaðs dómnefndarformanns. Velja þeir eina bók úr hverjum flokki þannig að þrjár bækur hljóta á endanum Íslensku bókmenntaverðlaunin og ein Íslensku glæpasagnaverðlaunin Blóðdropann.“ 

Allir sem gefa út bækur á Íslandi geta lagt fram bækur til verðlaunanna sama ár og þær koma út, hvort sem þeir eru í Félagi íslenskra bókaútgefenda eða ekki, og greiða fyrir það hóflegt gjald. Verðlaunaupphæðin er ein milljón króna fyrir höfund hvers verðlaunaverks.

Blóðdropann hlaut að þessu sinni:

Stefán Máni

Dauðinn einn var vitni

Útgefandi: Sögur útgáfa

Umsögn lokadómnefndar:

Hér er á ferðinni háspennuævintýri þar sem lögreglan tekst á við yfirvofandi ógn sem steðjar að lífi íbúa Reykjavíkur í kappi við tímann. Atburðarásin er hröð og spennandi og nær niðurtalningin sem sagan hverfist um sterkum tökum á lesandanum. Um leið heldur höfundur áfram að þróa litríka persónu og innri togstreitu hins breyska lögreglumanns Harðar Grímssonar á sannfærandi hátt. Persónulýsingar eru lifandi og marghliða og andrúmsloft ótta og hryllings hratt og örugglega byggt upp, en um leið er gætt að húmor og fínni blæbrigðum mannlífsins. Textinn er myndríkur og sögusviðið og atburðarásin teiknast ljóslifandi upp í huga lesanda.

Barna- og ungmennabækur:

Íslensku bókmenntaverðlaunin skiptast í þrjá flokka og þeir sem að þessu sinni hlutu verðlaunin voru:

Rán Flygenring

Tjörnin

Útgefandi: Angústúra

Umsögn lokadómnefndar:

Tjörnin er marglaga saga um undraveröld mitt í hversdegi barna sem finna uppþornaða tjörn í garðinum sínum, sem síðan fyllist lífi. Bókin hentar börnum á öllum aldri jafnt sem fullorðnum og er endalaus uppspretta samtala og nýrra uppgötvanna, alveg eins og sjálf tjörnin. Komið er inn á margvísleg viðfangsefni, svo sem vináttu, eignarrétt, stjórn, samvinnu og jafnvel auðlindanýtingu, en allt undir formerkjum ævintýrisins og leiksins. Ímyndunaraflið ræður för í fjörlegum myndum og vinna þær og textinn vel saman auk þess sem einstakur myndheimur Ránar bætir miklu við texta sögunnar. Tjörnin er fallegt og skemmtilegt verk sem lesandinn getur sökkt sér í og sagan dýpkar með hverjum lestri.

Fræðibækur og rit almenns efnis:

Guðjón Friðriksson

Börn í Reykjavík

Útgefandi: Mál og menning

Umsögn lokadómnefndar:

Börn í Reykjavík er yfirgripsmikið og fróðlegt verk um sögu barna í höfuðborginni allt frá þéttbýlismyndun til dagsins í dag. Stíllinn er leikandi léttur og skrifað er af nærfærni og næmni um málefni barna og fjölskyldna, aðbúnað þeirra og umhverfi og textinn dýpkaður með persónulegum sögum. Höfundur dregur einnig fram daglegt líf barna á tímabilinu – leikina, skemmtanirnar, skólamál og skyldurnar – og tengir þetta við þróun og breytingar í borgarsamfélaginu sem var að mótast. Sá fjöldi mynda sem prýðir bókina eykur heimildargildi hennar til muna og með þeim og lifandi frásagnarstílnum tekst Guðjóni að vekja söguna til lífs og draga upp skýra mynd af þróun samfélagsins og áhrifum hennar á börnin. Börn í Reykjavík er tímamótaverk sem er líklegt til að ná til breiðs lesendahóps og auka skilning á stöðu og veruleika barna í nútíð og þátíð.

Skáldverk:

Kristín Ómarsdóttir

Móðurást: Draumþing

Útgefandi: Mál og menning

Umsögn lokadómnefndar:

Móðurást: Draumþing, skálduð ævisaga langömmu Kristínar, er fallega stíluð saga liðinna kynslóða á ofanverðri nítjándu öld. Framsetningin er brotakennd og ljóðræn og sýnir nýstárlega nálgun við ritun sögulegrar skáldsögu. Höfundi tekst listilega að skapa sögusvið sem er í senn framandi og kunnuglegt, einangrað og opið og veita innsýn í brothætt sálarlíf unglingsstúlku sem stendur á þröskuldi fullorðinsára og nýrra kennda, bundin af öllum þeim væntingum og takmörkunum sem samfélag hennar býr henni. Jónsmessunóttin, sem rammar frásögnina inn, leggur yfir hana blæ töfra og annarleika sem samræmist einkar vel hálfsögðum sögum og því sem liggur á milli lína.

Heiðar Ingi Svansson, formaður Félags íslenskra bókaútgefenda, stutta tölu og forseti Íslands kynnti niðurstöður dómnefndar og afhenti verðlaunin. Verðlaunahöfundar ávörpuðu gesti og Una Torfadóttir flutti tvö lög, Í löngu máli og Dropi í hafi. Lag og texti: Una Torfadóttir.

Lokadómnefnd skipuðu þau Björn Teitsson, Kristín Ásta Ólafsdóttir, Unnar Geir Unnarsson, Viðar Eggertsson og Kristín Ingu Viðarsdóttir, sem var formaður nefndarinnar.

Íslensku bókmenntaverðlaunin

Íslensku bókmenntaverðlaununum var komið á fót árið 1989 í tilefni af 100 ára afmæli Félags íslenskra bókaútgefenda sem stofnað var í Reykjavík í janúar 1889. Fyrsta árið var verðlaununum ekki skipt í flokka en tilnefndar alls 10 bækur. 

Fyrsti verðlaunahafinn var ljóðskáldið Stefán Hörður Grímsson sem hlaut verðlaunin fyrir bókina Yfir heiðan morgun. Árið eftir var tilhögun verðlaunanna breytt þannig að tilnefndar bækur skiptust í tvo flokka, fagurbækur annars vegar og fræðibækur og rit almenns efnis hins vegar. Þannig héldust verðlaunin til ársins 2013 en þá bættist við flokkur barna- og ungmennabóka. 

Árið 2020 var flokki fagurbóka eða fagurbókmennta eins og einnig var notað, breytt í flokk skáldverka. Árið 2022 tók Félag íslenskra bókaútgefenda að sér framkvæmd og fjármögnun Íslensku glæpasagnaverðlaunanna Blóðdropans. Verðlaunaveiting þeirra og tilnefningar fara fram samhliða Íslensku bókmenntaverðlaununum.

Þeir sem hlotið hafa Íslensku bókmenntaverðlaunin eru:

1989 Stefán Hörður Grímsson

1990 Fríða Á. Sigurðardóttir og Hörður Ágústsson

1991 Guðbergur Bergsson og Guðjón Friðriksson

1992 Þorsteinn frá Hamri og Vésteinn Ólason, Guðrún Nordal, Sverrir Tómasson

1993 Hannes Pétursson og Jón G. Friðjónsson

1994 Vigdís Grímsdóttir og Silja Aðalsteinsdóttir

1995 Steinunn Sigurðardóttir og Þór Whitehead

1996 Böðvar Guðmundsson og Þorsteinn Gylfason

1997 Guðbergur Bergsson og Guðjón Friðriksson

1998 Hörður Ágústsson og Thor Vilhjálmsson

1999 Andri Snær Magnason og Páll Valsson

2000 Gyrðir Elíasson og Guðmundur Páll Ólafsson

2001 Hallgrímur Helgason og Sigríður Dúna Kristmundsdóttir

2002 Ingibjörg Haraldsdóttir og Pétur M. Jónasson, Páll Hersteinsson

2003 Ólafur Gunnarsson og Guðjón Friðriksson

2004 Auður Jónsdóttir og Halldór Guðmundsson

2005 Jón Kalman Stefánsson og Kristín G. Guðnadóttir, Gylfi Gíslason, Arthur C. Danto, Matthías Johannessen, Silja Aðalsteinsdóttir og Eiríkur Þorláksson

2006 Ólafur Jóhann Ólafsson og Andri Snær Magnason

2007 Sigurður Pálsson og Þorsteinn Þorsteinsson

2008 Einar Kárason og Þorvaldur Kristinsson

2009 Guðmundur Óskarsson og Helgi Björnsson

2010 Gerður Kristný og Helgi Hallgrímsson

2011 Guðrún Eva Mínervudóttir og Páll Björnsson

2012 Eiríkur Örn Norðdahl og Gunnar F. Guðmundsson

2013 Andri Snær Magnason, Guðbjörg Kristjánsdóttir og Sjón

2014 Bryndís Björgvinsdóttir, Snorri Baldursson og Ófeigur Sigurðsson

2015 Gunnar Helgason, Gunnar Þór Bjarnason, og Einar Már Guðmundsson

2016 Hildur Knútsdóttir, Ragnar Axelsson og Auður Ava Ólafsdóttir

2017 Áslaug Jónsdóttir, Rakel Helmsdal og Kalle Güettler, Unnur Þóra Jökulsdóttir og

Kristín Eiríksdóttir.

2018 Sigrún Eldjárn, Hörður Kristinsson, Þóra Ellen Þórhallsdóttir, Jón Baldur Hlíðberg og Hallgrímur Helgason.

2019 Bergrún Íris Sævarsdóttir, Jón Viðar Jónsson, og Sölvi Björn Sigurðsson

2020 Arndís Þórarinsdóttir, Hulda Sigrún Bjarnadóttir, Sumarliði R. Ísleifsson og Elísabet Kristín Jökulsdóttir

2021 Þórunn Rakel Gylfadóttir, Sigrún Helgadóttir og Hallgrímur Helgason

2022 Arndís Þórarinsdóttir, Ragnar Stefánsson og Pedro Gunnlaugur Garcia

2023 Gunnar Helgason og Rán Flygenring, myndhöfundur, Haraldur Sigurðsson og Steinunn Sigurðardóttir

2024 Rán Flygenring, Guðjón Friðriksson og Kristín Ómarsdóttir

Samtals hafa frá upphafi 83 höfundar fengið verðlaunin, eftirfarandi oftar en einu sinni: Guðjón Friðriksson (4), Andri Snær Magnason (3), Hallgrímur Helgason (3), Arndís Þórarinsdóttir (2), Guðbergur Bergsson (2), Gunnar Helgason (2), Hörður Ágústsson (2), Rán Flygenring (2), Silja Aðalsteinsdóttir (2) og Steinunn Sigurðardóttir (2).

Þeir sem hlotið hafa Íslensku glæpasagnaverðlaunin Blóðdropann eru:

2007 Stefán Máni: Skipið (útg. 2006)

2008 Arnaldur Indriðason: Harðskafi (útg. 2007)

2009 Ævar Örn Jósepsson: Land tækifæranna (útg. 2008)

2010 Helgi Ingólfsson: Þegar kóngur kokm (útg. 2009)

2011 Yrsa Sigurðardóttir: Ég man þig (útg. 2010)

2012 Sigurjón Pálsson: Klækir (útg. 2011)

2013 Stefán Máni: Húsið (útg. 2012)

2014 Stefán Máni: Grimmd (útg. 2013)

2015 Yrsa Sigurðardóttir: DNA (útg. 2014)

2016 Óskar Guðmundsson: Hilma (útg. 2015)

2017 Arnaldur Indriðason: Petsamo (útg. 2016)

2018 Lilja Sigurðardóttir: Búrið (útg. 2017)

2019 Lilja Sigurðardóttir: Svik (útg. 2018)

2020 Sólveig Pálsdóttir: Fjötrar (útg. 2019)

2021 Yrsa Sigurðardóttir: Bráðin (útg. 2020)

2022 Ragnheiður Gestsdóttir: Farangur (útg. 2021)

2022 Skúli Sigurðsson: Stóri bróði

2023 Eva Björg Ægisdóttir: Heim fyrir myrkur

2024 Stefán Máni: Dauðinn einn var vitni

Ártal Blóðdropans miðaðist við afhendingarár verðlauna en ekki útgáfuár bókar fram til ársins 2023 þegar árinu var breytt til samræmis við útgáfuár verðlaunabókar, líkt og í tilviki Íslensku bókmenntaverðlaunanna.

Samtals hafa frá upphafi 12 rithöfundar fengið verðlaunin, eftirfarandi oftar en einu sinni: Stefán Máni (4), Yrsa Sigurðardóttir (3), Arnaldur Indriðason (2) og Lilja Sigurðardóttir (2).