Eru flokkarnir að líða undir lok? 23. janúar 2005 00:01 Það er stundum haft fyrir satt að á þessum síðustu (og verstu?) tímum hnattvæðingar hafi heimurinn aldrei verið minni. Samfara því má líka halda því fram að raddir heimsins hafi aldrei verið fleiri. Fyrir 200 árum eða svo myndaðist grunnur að þeim lýðræðisríkjum sem eru hvað algengust á Vesturlöndum í dag. Í því fyrirkomulagi gat einstaklingurinn fundið pólitískri þátttökuþörf sinni farveg í fjöldaflokkunum og treyst á að hagsmunir fjöldans sem hann tilheyrði væru hagsmunir sínir. Undanfarna áratugi hefur þetta breyst og má meðal annars merkja af því að félagatala flestra lýðræðisflokka hefur hrunið. Stjórnmálaflokkar og menn eru tortryggðir og grunaðir um græsku. Nýleg könnum Gallup sýnir til dæmis að þetta er reyndin á Íslandi og rímar ágætlega við önnur vestræn tíki. Á hinn bóginn virðast grasrótarsamtök, sem setja oft eitt hagsmunamál á oddinn, átt gott með að virkja almenning. Ýmis náttúruverndarsamtök og andstæðingar Íraksstríðsins eru gott um dæmi um slíkar hreyfingar. Í ljósi þessa er ekki ólvarlegt að álykta að vestrænum stjórnmálaflokkum hefur ekki tekist að endurnýja sig og aðlaga breyttum tímum. Pennastrik á pappísrssnifsi á fjögurra ára fresti virðist fátæklegur tjáningarmáti og í stjórnmálaumræðunni mikið spurt hvernig hægt sé að auka þátttökulýðræði. Þessi þróun hefur ekki farið fram hjá Íslandi, til dæmis er sú ósk Halldórs Ásgrímssonar um að endurskoðun stjórnarskráin verði endurskoðuð af samfélaginu í heild en ekki bara ráðherrum, þingmönnum og nefndum. Í tilefni þessa gefst kostur til að fara lengra með umræðuna og stjórnmálaflokkar mættu spyrja sig hvað þeir geta gert til að auka áhuga almennings á þátttöku í pólitísku starfi. Kannanir sýna að fólk treystir stjórnmálamönnum betur en flokkum; það fái á tilfinninguna þeir séu í betri tengslum við kjósendur sínar og finnst betra að geta gert einstakling ábyrgan fyrir gjörðum sínum flokksmáskínuna? Sú umræða að það eigi að kjósa fólk en ekki flokka er svo sem ekki ný af nálinni, en eru aðrir valkostir í stöðunni? Flestir stjórnmálaflokkar flokkar notast við sérstakar valnefndir eða lokuð prófkjör til að vekja frambjóðendur sína. Opin prófkjör hafa tíðkast á Íslandi þau virðast vera á undanhaldi því við þau eru iðulega tengdir neikvæðir þættir á borð við smölun. Sú spurning vaknar hins vegar upp hvort opnu prófkjörin séu líklegri til að virkja einstaklinga í pólitísku starfi? Áður fyrr mótuðust pólitískar skoðanir oftar en ekki af samfélagsstöðu viðkomandi eða þær gengu hugsanlega í arf. Í dag, þegar félagslegur fjölbreytileiki hefur sjálfsagt aldrei verið meiri, eru margir sem ekki geta hugsað sér að binda trúss sitt við einn sérstakan stjórnmálaflokk til langs tíma (nema þeir ætli sér ef til vill frama innan hans). Er það ekki eðlileg krafa nútímans að almenningur fái að velja sér hugsanlega framtíðarleiðtoga sína án þess að grafa sig í garði einstakra flokka?Önnur hugmynd er sú að fulltrúar flokkanna fái meira svigrúm til athafna en tíðkast. Almenningur sé orðinn leiður á þeim sem “spila með með liðinu” og vill fólk sem fylgir sannfæringu sinni þó hún gangi hugsanlega gegn skoðun flokksforystunnar. Önnur algeng gagnrýni á stjórnmálaflokka er að á milli þeirra og almennings hafi myndast víð gjá; flokkarnir hafi færst nær ríkinu og fjarlægst samfélagið. Stjórnmálaflokkar 21. aldar standa frammi fyrir því að þurfa að brúa þetta bil. Netið er oftar en ekki nefnt sem heppilegur vettvangur fyrir gagnkvæmar umræður þingmanna og almennings, enda hafa margir stjórnmálamenn tekið netið í sína þjónustu. Hvað Ísland varðar verður forvitnilegt að fylgjast með framvindu mála í enduskoðun stjórnarskrárinnar; hvort stjórnmálflokkar og ekki síst almenningur sjái tækifærið í að endurnýja lýðræðisfyrirkomulag okkar í heild sinni. Það er nauðsynlegt að það gerist ef hugmyndin um fulltrúalýðræði á ekki að verða nafnið tómt. Bergsteinn Sigurðsson Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gestapennar Í brennidepli Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Sjá meira
Það er stundum haft fyrir satt að á þessum síðustu (og verstu?) tímum hnattvæðingar hafi heimurinn aldrei verið minni. Samfara því má líka halda því fram að raddir heimsins hafi aldrei verið fleiri. Fyrir 200 árum eða svo myndaðist grunnur að þeim lýðræðisríkjum sem eru hvað algengust á Vesturlöndum í dag. Í því fyrirkomulagi gat einstaklingurinn fundið pólitískri þátttökuþörf sinni farveg í fjöldaflokkunum og treyst á að hagsmunir fjöldans sem hann tilheyrði væru hagsmunir sínir. Undanfarna áratugi hefur þetta breyst og má meðal annars merkja af því að félagatala flestra lýðræðisflokka hefur hrunið. Stjórnmálaflokkar og menn eru tortryggðir og grunaðir um græsku. Nýleg könnum Gallup sýnir til dæmis að þetta er reyndin á Íslandi og rímar ágætlega við önnur vestræn tíki. Á hinn bóginn virðast grasrótarsamtök, sem setja oft eitt hagsmunamál á oddinn, átt gott með að virkja almenning. Ýmis náttúruverndarsamtök og andstæðingar Íraksstríðsins eru gott um dæmi um slíkar hreyfingar. Í ljósi þessa er ekki ólvarlegt að álykta að vestrænum stjórnmálaflokkum hefur ekki tekist að endurnýja sig og aðlaga breyttum tímum. Pennastrik á pappísrssnifsi á fjögurra ára fresti virðist fátæklegur tjáningarmáti og í stjórnmálaumræðunni mikið spurt hvernig hægt sé að auka þátttökulýðræði. Þessi þróun hefur ekki farið fram hjá Íslandi, til dæmis er sú ósk Halldórs Ásgrímssonar um að endurskoðun stjórnarskráin verði endurskoðuð af samfélaginu í heild en ekki bara ráðherrum, þingmönnum og nefndum. Í tilefni þessa gefst kostur til að fara lengra með umræðuna og stjórnmálaflokkar mættu spyrja sig hvað þeir geta gert til að auka áhuga almennings á þátttöku í pólitísku starfi. Kannanir sýna að fólk treystir stjórnmálamönnum betur en flokkum; það fái á tilfinninguna þeir séu í betri tengslum við kjósendur sínar og finnst betra að geta gert einstakling ábyrgan fyrir gjörðum sínum flokksmáskínuna? Sú umræða að það eigi að kjósa fólk en ekki flokka er svo sem ekki ný af nálinni, en eru aðrir valkostir í stöðunni? Flestir stjórnmálaflokkar flokkar notast við sérstakar valnefndir eða lokuð prófkjör til að vekja frambjóðendur sína. Opin prófkjör hafa tíðkast á Íslandi þau virðast vera á undanhaldi því við þau eru iðulega tengdir neikvæðir þættir á borð við smölun. Sú spurning vaknar hins vegar upp hvort opnu prófkjörin séu líklegri til að virkja einstaklinga í pólitísku starfi? Áður fyrr mótuðust pólitískar skoðanir oftar en ekki af samfélagsstöðu viðkomandi eða þær gengu hugsanlega í arf. Í dag, þegar félagslegur fjölbreytileiki hefur sjálfsagt aldrei verið meiri, eru margir sem ekki geta hugsað sér að binda trúss sitt við einn sérstakan stjórnmálaflokk til langs tíma (nema þeir ætli sér ef til vill frama innan hans). Er það ekki eðlileg krafa nútímans að almenningur fái að velja sér hugsanlega framtíðarleiðtoga sína án þess að grafa sig í garði einstakra flokka?Önnur hugmynd er sú að fulltrúar flokkanna fái meira svigrúm til athafna en tíðkast. Almenningur sé orðinn leiður á þeim sem “spila með með liðinu” og vill fólk sem fylgir sannfæringu sinni þó hún gangi hugsanlega gegn skoðun flokksforystunnar. Önnur algeng gagnrýni á stjórnmálaflokka er að á milli þeirra og almennings hafi myndast víð gjá; flokkarnir hafi færst nær ríkinu og fjarlægst samfélagið. Stjórnmálaflokkar 21. aldar standa frammi fyrir því að þurfa að brúa þetta bil. Netið er oftar en ekki nefnt sem heppilegur vettvangur fyrir gagnkvæmar umræður þingmanna og almennings, enda hafa margir stjórnmálamenn tekið netið í sína þjónustu. Hvað Ísland varðar verður forvitnilegt að fylgjast með framvindu mála í enduskoðun stjórnarskrárinnar; hvort stjórnmálflokkar og ekki síst almenningur sjái tækifærið í að endurnýja lýðræðisfyrirkomulag okkar í heild sinni. Það er nauðsynlegt að það gerist ef hugmyndin um fulltrúalýðræði á ekki að verða nafnið tómt. Bergsteinn Sigurðsson
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun