Veikburða vísindi Kjartan Hreinn Njálsson skrifar 17. október 2017 06:00 Hálf öld er liðin síðan stórhuga hópur einstaklinga hóf umfangsmikla söfnun heilbrigðisupplýsinga undir merkjum Hjartaverndar. Reykjavíkurrannsóknin svokallaða náði til 19 þúsund manns af báðum kynjum á aldrinum 34 til 60 ára. Þessar upplýsingar voru fyrstu tölvuskráðu sjúkragögnin á Íslandi. Rannsóknin var einstakt verkefni sem átti eftir að halda áfram næstu áratugi. Eftirlifandi þátttakendur, tæplega sex þúsund manns, tóku síðar þátt í Öldrunarrannsókn Hjartaverndar árið 2002. Þetta mikla gagnasafn hefur varpað einstöku ljósi á heilsufar þjóðarinnar. Það hefur jafnframt verið öflugt vopn í árangursríkri baráttu gegn hjarta- og æðasjúkdómum hér á landi. Einsleitni og smæð íslensku þjóðarinnar gera það að verkum að tiltölulega auðvelt er að ráðast í rannsóknir sem þessar. Síðan árið 1967 hefur verið ráðist í nokkur slík verkefni, oft með góðum árangri. Lýðheilsuátök eins og að útrýma HIV eða lifrarbólgu C eru möguleg hér, ef viljinn er fyrir hendi. Og við erum á réttri leið með að ná þessum markmiðum. Þó svo að Ísland státi nú af öflugum og ört stækkandi hópi vísindamanna þá hefur starfsumhverfi þessara sérfræðinga farið hrakandi. Í ljósi tækniframfara og samstarfs vísindamanna þvert á landamæri, þá er það einmitt núna, á þessum tímapunkti, sem við ættum að stórefla vísindi á Íslandi. Eins og stjórn Vísindafélags Íslendinga minnti á hérna á skoðanasíðum Fréttablaðsins á dögunum þá er ný stefna Vísinda- og tækniráðs fyrir árin í 2017-2019 ekki neinum tengslum við raunveruleikann sem blasir við í íslensku vísindaumhverfi. Hún „endurspeglar heldur ekki mikinn metnað fyrir hönd vísinda, tækni og menntunar í landinu“. Það hefur í raun verið tilfellið undanfarin ár. Stefnu Vísinda- og tækniráðs, sem alla jafna er metnaðarfull, er sjaldan fylgt. Loforð um að fjárframlög til rannsókna- og þróunar nái þremur prósentum af landsframleiðslu hafa ítrekað verið svikin (tvö prósent 2016, 2,17 prósent 2015). Við erum enn eftirbátar þeirra þjóða sem við berum okkur saman við þegar fjárframlög til vísinda eru skoðuð. Þannig er undarlegt, sérstaklega í ljósi þess hversu mikið vísindi og rannsóknir hafa fært okkur, hve lítið fer fyrir vísindum í yfirstandandi kosningabaráttu. Vísindi ber varla á góma í umræðuþáttum og viðtölum við þá sem falast eftir trausti kjósenda til að tryggja áframhaldandi velsæld og framfarir hér á landi. Rétt eins og við gerðum í október árið 1967 þá þurfum við að tryggja vísindamönnum stöðuga og öfluga innviði og umhverfi fyrir vísindastörf. Núverandi stefna í þessum mikilvægu málum er ekki til þess fallin að blása íslenskum vísindamönnum eldmóð í brjóst. Því fer fjarri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjartan Hreinn Njálsson Mest lesið Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Hálf öld er liðin síðan stórhuga hópur einstaklinga hóf umfangsmikla söfnun heilbrigðisupplýsinga undir merkjum Hjartaverndar. Reykjavíkurrannsóknin svokallaða náði til 19 þúsund manns af báðum kynjum á aldrinum 34 til 60 ára. Þessar upplýsingar voru fyrstu tölvuskráðu sjúkragögnin á Íslandi. Rannsóknin var einstakt verkefni sem átti eftir að halda áfram næstu áratugi. Eftirlifandi þátttakendur, tæplega sex þúsund manns, tóku síðar þátt í Öldrunarrannsókn Hjartaverndar árið 2002. Þetta mikla gagnasafn hefur varpað einstöku ljósi á heilsufar þjóðarinnar. Það hefur jafnframt verið öflugt vopn í árangursríkri baráttu gegn hjarta- og æðasjúkdómum hér á landi. Einsleitni og smæð íslensku þjóðarinnar gera það að verkum að tiltölulega auðvelt er að ráðast í rannsóknir sem þessar. Síðan árið 1967 hefur verið ráðist í nokkur slík verkefni, oft með góðum árangri. Lýðheilsuátök eins og að útrýma HIV eða lifrarbólgu C eru möguleg hér, ef viljinn er fyrir hendi. Og við erum á réttri leið með að ná þessum markmiðum. Þó svo að Ísland státi nú af öflugum og ört stækkandi hópi vísindamanna þá hefur starfsumhverfi þessara sérfræðinga farið hrakandi. Í ljósi tækniframfara og samstarfs vísindamanna þvert á landamæri, þá er það einmitt núna, á þessum tímapunkti, sem við ættum að stórefla vísindi á Íslandi. Eins og stjórn Vísindafélags Íslendinga minnti á hérna á skoðanasíðum Fréttablaðsins á dögunum þá er ný stefna Vísinda- og tækniráðs fyrir árin í 2017-2019 ekki neinum tengslum við raunveruleikann sem blasir við í íslensku vísindaumhverfi. Hún „endurspeglar heldur ekki mikinn metnað fyrir hönd vísinda, tækni og menntunar í landinu“. Það hefur í raun verið tilfellið undanfarin ár. Stefnu Vísinda- og tækniráðs, sem alla jafna er metnaðarfull, er sjaldan fylgt. Loforð um að fjárframlög til rannsókna- og þróunar nái þremur prósentum af landsframleiðslu hafa ítrekað verið svikin (tvö prósent 2016, 2,17 prósent 2015). Við erum enn eftirbátar þeirra þjóða sem við berum okkur saman við þegar fjárframlög til vísinda eru skoðuð. Þannig er undarlegt, sérstaklega í ljósi þess hversu mikið vísindi og rannsóknir hafa fært okkur, hve lítið fer fyrir vísindum í yfirstandandi kosningabaráttu. Vísindi ber varla á góma í umræðuþáttum og viðtölum við þá sem falast eftir trausti kjósenda til að tryggja áframhaldandi velsæld og framfarir hér á landi. Rétt eins og við gerðum í október árið 1967 þá þurfum við að tryggja vísindamönnum stöðuga og öfluga innviði og umhverfi fyrir vísindastörf. Núverandi stefna í þessum mikilvægu málum er ekki til þess fallin að blása íslenskum vísindamönnum eldmóð í brjóst. Því fer fjarri.
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun