Í skjóli umræðunnar Sara Björg Pétursdóttir skrifar 12. febrúar 2022 13:31 Flest ef ekki öll erum við sammála um það að vilja búa í samfélagi án ofbeldis. Við viljum samfélag þar sem umburðarlyndi og jafnrétti ríkir og þar sem ofbeldi er einfaldlega ekki liðið. Undanfarin ár hafa konur um allan heim stigið fram í nafni me too hreyfingarinnar með frásagnir af kynbundnu ofbeldi sem þær hafa orðið fyrir, ýmist á vinnustöðum, í nánum samböndum eða úti í samfélaginu. Ofbeldið sem er í raun allt frá því að vera ósæmileg hegðun af ýmsum toga og yfir í það að vera mjög alvarleg kynferðisbrot virðast þó ennþá vera sett undir sama hattinn og allir sem því beita skilgreindir sem ofbeldismenn. Hefur það hlotið gagnrýni í umræðunni hversu lítill greinarmunur er gerður á ósæmilegri hegðun og alvarlegum brotum, þó svo að öll ósæmileg hegðun gagnvart konum sé vissulega fordæmd. Víða um heim, þar með talið hér á landi, hefur umræðan verið á þá leið að réttarkerfið hafi í raun brugðist þolendum kynferðisbrota sem hafi ýtt þeim í þá átt að taka málin í sínar eigin hendur svo á þær sé hreinlega hlustað. Má því segja að réttlætiskennd samfélagsins og upplifun þolanda sé á þeim stað að vantraust ríkir gagnvart réttarkerfinu sem hefur leitt til þess að samfélagsmiðlar hafa tekið við ákveðnu hlutverki réttarkerfisins og gegnir í dag veigamiklu hlutverki í frásögnum þolanda. Er það eitt og sér umhugsunarefni fyrir bæði samfélagið okkar en einnig fyrir þá sem starfa í réttarkerfinu og koma að þessum málaflokki. Eiga mál af þessu tagi heima á samfélagsmiðlum og viljum við að meðferð þeirra fari fram hjá almenningi? Hér á landi er tjáningarfrelsið vandlega varið af stjórnarskrá Íslands og Mannréttindasáttmála Evrópu og hefur það óneitanlega gefið þolendum það rými sem þeir þurfa til að segja sögu sína opinberlega. Að sama skapi þarf líka mikið hugrekki til að berskjalda sig með þeim hætti og deila sárri, átakanlegri og persónulegri reynslu sinni. Þegar þolendur stíga fram með upplifun sína og ýmist nafngreina meinta gerendur sína eða gefa skýrar vísbendingar um hvern er rætt hefur það sýnt sig að þeir mega í kjölfarið eiga von á því missa bæði mannorð sitt og afkomu auk þess sem tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs þeirra virðist sjálfkrafa skerðast. Má því segja að það sé í raun refsing samfélagsins sem þeir og jafnvel aðstandendur þeirra standa frammi fyrir, óháð eðli eða alvarleika málsins og án þess að rödd þeirra fái að heyrast. Þegar markmið me too byltingarinnar eru skoðuð virðast þau fyrst og fremst fela í sér að veita þolendum rými til að segja frá ofbeldinu sem þeir upplifðu og að þeim sé trúað þannig að þeir geti skilað skömminni til eiganda sinna, geranda. Er það gert í þeim tilgangi að gerendur gangist við hegðun sinni, skilji að hún hafði skaðleg áhrif á þolandann og axli ábyrgð með því að bæta hegðun sína. Hefur umræðan jafnframt að undanförnu snúist um það hvernig gerendur sýni iðrun og geti axlað ábyrgð á fullnægjandi hátt að mati samfélagsins. Í nýlegu slíku máli vakti það athygli mína að í frásögn þolanda af ofbeldi í nánu sambandi er jafnframt gerð krafa á samfélagið að bregðast við frásögninni með algjörri sniðgöngu á meintum geranda, bæði félagslega og í atvinnulífi. Velti ég því fyrir mér hvort það sé í raun markmið me too byltingarinnar og hin raunverulega refsing að mati samfélagsins að útskúfa gerendum úr samfélaginu með þessum hætti. Jafnvel þó langt sé liðið frá því að meint brot hafi átt sér stað, gerandi hafi þegar gengist við hegðun sinni og leitað sér faglegrar aðstoðar í þeim tilgangi að bæta hegðun sína. Ef svo er, eiga þá gerendur nokkurn tímann afturkvæmt í samfélagið aftur og hver tekur þá ákvörðun? Við sem samfélag höfum sagt það hátt og skýrt að við sýnum engu ofbeldi umburðarlyndi. Er þá réttlætanlegt að við sem samfélag beitum því í raun sjálf með aðferðum eins og útskúfun og sniðgöngu einstaka einstaklinga í skjóli umræðunnar? Hvað þurfa margir þolendur að berskjalda sig og hvað þarf að útskúfa mörgum meintum gerendum áður en við náum fram þeim breytingum sem við viljum sjá? Höfundur er hjúkrunarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein MeToo Mest lesið Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Skoðun Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Sjá meira
Flest ef ekki öll erum við sammála um það að vilja búa í samfélagi án ofbeldis. Við viljum samfélag þar sem umburðarlyndi og jafnrétti ríkir og þar sem ofbeldi er einfaldlega ekki liðið. Undanfarin ár hafa konur um allan heim stigið fram í nafni me too hreyfingarinnar með frásagnir af kynbundnu ofbeldi sem þær hafa orðið fyrir, ýmist á vinnustöðum, í nánum samböndum eða úti í samfélaginu. Ofbeldið sem er í raun allt frá því að vera ósæmileg hegðun af ýmsum toga og yfir í það að vera mjög alvarleg kynferðisbrot virðast þó ennþá vera sett undir sama hattinn og allir sem því beita skilgreindir sem ofbeldismenn. Hefur það hlotið gagnrýni í umræðunni hversu lítill greinarmunur er gerður á ósæmilegri hegðun og alvarlegum brotum, þó svo að öll ósæmileg hegðun gagnvart konum sé vissulega fordæmd. Víða um heim, þar með talið hér á landi, hefur umræðan verið á þá leið að réttarkerfið hafi í raun brugðist þolendum kynferðisbrota sem hafi ýtt þeim í þá átt að taka málin í sínar eigin hendur svo á þær sé hreinlega hlustað. Má því segja að réttlætiskennd samfélagsins og upplifun þolanda sé á þeim stað að vantraust ríkir gagnvart réttarkerfinu sem hefur leitt til þess að samfélagsmiðlar hafa tekið við ákveðnu hlutverki réttarkerfisins og gegnir í dag veigamiklu hlutverki í frásögnum þolanda. Er það eitt og sér umhugsunarefni fyrir bæði samfélagið okkar en einnig fyrir þá sem starfa í réttarkerfinu og koma að þessum málaflokki. Eiga mál af þessu tagi heima á samfélagsmiðlum og viljum við að meðferð þeirra fari fram hjá almenningi? Hér á landi er tjáningarfrelsið vandlega varið af stjórnarskrá Íslands og Mannréttindasáttmála Evrópu og hefur það óneitanlega gefið þolendum það rými sem þeir þurfa til að segja sögu sína opinberlega. Að sama skapi þarf líka mikið hugrekki til að berskjalda sig með þeim hætti og deila sárri, átakanlegri og persónulegri reynslu sinni. Þegar þolendur stíga fram með upplifun sína og ýmist nafngreina meinta gerendur sína eða gefa skýrar vísbendingar um hvern er rætt hefur það sýnt sig að þeir mega í kjölfarið eiga von á því missa bæði mannorð sitt og afkomu auk þess sem tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs þeirra virðist sjálfkrafa skerðast. Má því segja að það sé í raun refsing samfélagsins sem þeir og jafnvel aðstandendur þeirra standa frammi fyrir, óháð eðli eða alvarleika málsins og án þess að rödd þeirra fái að heyrast. Þegar markmið me too byltingarinnar eru skoðuð virðast þau fyrst og fremst fela í sér að veita þolendum rými til að segja frá ofbeldinu sem þeir upplifðu og að þeim sé trúað þannig að þeir geti skilað skömminni til eiganda sinna, geranda. Er það gert í þeim tilgangi að gerendur gangist við hegðun sinni, skilji að hún hafði skaðleg áhrif á þolandann og axli ábyrgð með því að bæta hegðun sína. Hefur umræðan jafnframt að undanförnu snúist um það hvernig gerendur sýni iðrun og geti axlað ábyrgð á fullnægjandi hátt að mati samfélagsins. Í nýlegu slíku máli vakti það athygli mína að í frásögn þolanda af ofbeldi í nánu sambandi er jafnframt gerð krafa á samfélagið að bregðast við frásögninni með algjörri sniðgöngu á meintum geranda, bæði félagslega og í atvinnulífi. Velti ég því fyrir mér hvort það sé í raun markmið me too byltingarinnar og hin raunverulega refsing að mati samfélagsins að útskúfa gerendum úr samfélaginu með þessum hætti. Jafnvel þó langt sé liðið frá því að meint brot hafi átt sér stað, gerandi hafi þegar gengist við hegðun sinni og leitað sér faglegrar aðstoðar í þeim tilgangi að bæta hegðun sína. Ef svo er, eiga þá gerendur nokkurn tímann afturkvæmt í samfélagið aftur og hver tekur þá ákvörðun? Við sem samfélag höfum sagt það hátt og skýrt að við sýnum engu ofbeldi umburðarlyndi. Er þá réttlætanlegt að við sem samfélag beitum því í raun sjálf með aðferðum eins og útskúfun og sniðgöngu einstaka einstaklinga í skjóli umræðunnar? Hvað þurfa margir þolendur að berskjalda sig og hvað þarf að útskúfa mörgum meintum gerendum áður en við náum fram þeim breytingum sem við viljum sjá? Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptráðs. Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun