Lífsviðhorf í vöggugjöf Inga Straumland skrifar 18. júlí 2022 10:01 Í síðustu viku bárust þær fréttir úr Borgartúni 21 að í fyrsta skipti síðan Þjóðskrá hóf að halda utan um trúfélagsaðild Íslendinga, hafi hlutfall íbúa þessa lands sem skráð eru í Þjóðkirkjuna farið undir 60%. Sindri Geir Óskarsson, sóknarprestur í Glerárkirkju, sagðist litlar áhyggjur hafa á frjálsu falli meðlimafjöldans í haust, eiginlegt kjörfylgi Þjóðkirkjunnar væri um 60% og þar myndi meðlimafjöldinn staðnæmast. Hvort Sindri hafi rétt fyrir sér verður tíminn að leiða í ljós, en persónulega finnst mér raunar ólíklegt að svona hátt hlutfall trúi raunverulega á sköpunarsöguna og kraftaverk, eða séu yfir höfuð meðvituð um aðild sína að Þjóðkirkjunni. Áhugamálin sem erfast ekki alltaf Þegar ég var nýfætt kríli, sem hafði nýhrist af sér allar snúrurnar í hitakassanum og tekist á við guluna, komu tvær ungar konur heim til mín og nýbakaðra foreldra minna, með skírteini upp á lífstíðaraðild að Ungmennafélagi Bessastaðahrepps, sem faðir minn hafði verið virkur í um árabil. Og rétt eins og fjögurra ára sonur minn hefur aðallega áhuga á bílum og vinnuvélum, þó móðir hans sé stjórnarmeðlimur í Samtökum um bíllausan lífsstíl, þá kom kannski fljótlega í ljós að ég yrði varla afreksíþróttakona eða neins konar forkólfur í ungmennafélagsstarfi. Eina keppnisgreinin sem ég gæti mögulega skarað fram úr í, væri skapandi borðskreytingar, sem raunar var keppnisgrein á landsmótum UMFÍ um áratugabil. Vöggugjöfin sem entist ekki En ungmennafélagsaðildin var ekki eina félagsaðildin sem ég fékk í vöggugjöf. Líkt og stór hluti þjóðarinnar var ég umsvifalaust skráð í það trúfélag sem móðir mín tilheyrði, án þess að foreldrar mínir gæfu nokkurn tíman heimild til þess. Og rétt eins og með ungmennafélagsandann, sem aldrei helltist yfir mig, skipti ég út kennisetningum kristninar á kynþroskanum, fyrir kennisetningarnar í örlítið nútímalegri skáldsögu en þeirri sem kristin trú byggir á; Harry Potter. Ég hef síðan þá reyndar slaufað þeim bókaflokki alveg jafnharkalega og testamentunum, enda hef ég enga þolinmæði fyrir hinseginfóbíu af nokkru tagi. Skoðanamótandi formæður Það er nefnilega þannig að af þeim 228.298 íbúum þessa lands sem tilheyra enn Þjóðkirkjunni, fékk stór hluti þeirra aðildina í vöggugjöf. Þó að reglurnar hafi breyst, og nú þurfi bæði foreldri að vera skráð í sama lífsskoðunarfélagið, veraldlegt eða trúarlegt, til þess að barn sé skráð í téð félag en ekki utan trúfélaga, þá byggjast þær ennþá á þeirri forsendu að það sé í lagi að ríkið ákveði félagsaðild barns, án þess að spyrja foreldrana eða jafnvel barnið sjálft. Þannig hefur stærsta félagið, sem hefur lengstu söguna og langmestu forréttindin, kerfisbundið fengið til sín sóknarbörn á grundvelli trúfélags formæðra þeirra. Og fjöldi meðlima skiptir nefnilega gríðarlegu máli fyrir félögin, því á þeim byggjast upphæðir þeirra sóknargjalda sem ríkið ráðstafar úr vasa skattgreiðanda og til lífsskoðunarfélaganna. Erum við öll á réttum stað? Þær upphæðir sem trú- og lífsskoðunarfélögin fá fyrir hvert og eitt sóknarbarn á sínum lista, hlaupa á milljónum fyrir mörg félög, en milljörðum fyrir eitt þeirra: Þjóðkirkjuna. Ríkið greiðir 1.107 krónur á mánuði á hvern einstakling frá 16 ára aldri, í hverju félagi fyrir sig. Fyrir öll þessi sóknarbörn, sem mörg hafa verið skráð sjálfkrafa í Þjóðkirkjuna við fæðingu, fær ríkistrúfélagið því um tvo og hálfan milljarð í stuðning frá ríkinu. Einstaklingar eru aldrei beðnir um að staðfesta vilja sinn til að tilheyra einu trúfélagi frekar en öðru—eða bara einhverju þeirra yfir höfuð—og því er ómögulegt að segja hvort öll þau sem tilheyra aldagömlum félögum vilji endilega vera í akkúrat því trúfélagi. Þá hlýtur það að teljast í meira lagi óeðlilegt, og tæplega í takt við nútímakröfur um persónuvernd þar sem upplýst samþykki er meginstefið, að hvítvoðungar séu skráðir í félög að þeim eða foreldrum þeirra forspurðum. Núllstillum trúfélagsskráningu Það væri því langsamlega sanngjarnast fyrir okkur öll, sem viljum réttláta úthlutun fjár úr sameiginlegum sjóðum þjóðarinnar og aðhyllumst raunverulegt trúfrelsi, að núllstilla einfaldlega trúfélagsskráningu þjóðarinnar hjá Þjóðskrá. Væri núllstillingin kynnt vel, gæti fólk svo umsvifalaust skráð sig aftur í það félag sem það vill helst tilheyra, enda tekur það ekki nema örfáar mínútur á skra.is. Með uppfærslunni gætum við verið alveg viss um að sóknargjöldin séu að rata á réttan stað og gætum svo í kjölfarið skoðað það að leiðrétta óréttlæti á borð við trúfélagsskráningu ómálga barna, ákvæði um eina ríkistrú og auðvitað sjálft kirkjujarðasamkomulagið, óhagstæðasta samning Íslandssögunnar. Því ef við trúum því raunverulega að hver einasti meðlimur hvers einasta trúfélags sé þar af fúsum og frjálsum vilja, þá rata lömbin væntanlega strax aftur heim. Höfundur er formaður Siðmenntar, alls engin íþróttakona og fyrrverandi Harry Potternörd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Trúmál Þjóðkirkjan Inga Auðbjörg K. Straumland Mest lesið 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun Hver vill verða öryrki? Grétar Pétur Geirsson Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Skoðun Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Sjá meira
Í síðustu viku bárust þær fréttir úr Borgartúni 21 að í fyrsta skipti síðan Þjóðskrá hóf að halda utan um trúfélagsaðild Íslendinga, hafi hlutfall íbúa þessa lands sem skráð eru í Þjóðkirkjuna farið undir 60%. Sindri Geir Óskarsson, sóknarprestur í Glerárkirkju, sagðist litlar áhyggjur hafa á frjálsu falli meðlimafjöldans í haust, eiginlegt kjörfylgi Þjóðkirkjunnar væri um 60% og þar myndi meðlimafjöldinn staðnæmast. Hvort Sindri hafi rétt fyrir sér verður tíminn að leiða í ljós, en persónulega finnst mér raunar ólíklegt að svona hátt hlutfall trúi raunverulega á sköpunarsöguna og kraftaverk, eða séu yfir höfuð meðvituð um aðild sína að Þjóðkirkjunni. Áhugamálin sem erfast ekki alltaf Þegar ég var nýfætt kríli, sem hafði nýhrist af sér allar snúrurnar í hitakassanum og tekist á við guluna, komu tvær ungar konur heim til mín og nýbakaðra foreldra minna, með skírteini upp á lífstíðaraðild að Ungmennafélagi Bessastaðahrepps, sem faðir minn hafði verið virkur í um árabil. Og rétt eins og fjögurra ára sonur minn hefur aðallega áhuga á bílum og vinnuvélum, þó móðir hans sé stjórnarmeðlimur í Samtökum um bíllausan lífsstíl, þá kom kannski fljótlega í ljós að ég yrði varla afreksíþróttakona eða neins konar forkólfur í ungmennafélagsstarfi. Eina keppnisgreinin sem ég gæti mögulega skarað fram úr í, væri skapandi borðskreytingar, sem raunar var keppnisgrein á landsmótum UMFÍ um áratugabil. Vöggugjöfin sem entist ekki En ungmennafélagsaðildin var ekki eina félagsaðildin sem ég fékk í vöggugjöf. Líkt og stór hluti þjóðarinnar var ég umsvifalaust skráð í það trúfélag sem móðir mín tilheyrði, án þess að foreldrar mínir gæfu nokkurn tíman heimild til þess. Og rétt eins og með ungmennafélagsandann, sem aldrei helltist yfir mig, skipti ég út kennisetningum kristninar á kynþroskanum, fyrir kennisetningarnar í örlítið nútímalegri skáldsögu en þeirri sem kristin trú byggir á; Harry Potter. Ég hef síðan þá reyndar slaufað þeim bókaflokki alveg jafnharkalega og testamentunum, enda hef ég enga þolinmæði fyrir hinseginfóbíu af nokkru tagi. Skoðanamótandi formæður Það er nefnilega þannig að af þeim 228.298 íbúum þessa lands sem tilheyra enn Þjóðkirkjunni, fékk stór hluti þeirra aðildina í vöggugjöf. Þó að reglurnar hafi breyst, og nú þurfi bæði foreldri að vera skráð í sama lífsskoðunarfélagið, veraldlegt eða trúarlegt, til þess að barn sé skráð í téð félag en ekki utan trúfélaga, þá byggjast þær ennþá á þeirri forsendu að það sé í lagi að ríkið ákveði félagsaðild barns, án þess að spyrja foreldrana eða jafnvel barnið sjálft. Þannig hefur stærsta félagið, sem hefur lengstu söguna og langmestu forréttindin, kerfisbundið fengið til sín sóknarbörn á grundvelli trúfélags formæðra þeirra. Og fjöldi meðlima skiptir nefnilega gríðarlegu máli fyrir félögin, því á þeim byggjast upphæðir þeirra sóknargjalda sem ríkið ráðstafar úr vasa skattgreiðanda og til lífsskoðunarfélaganna. Erum við öll á réttum stað? Þær upphæðir sem trú- og lífsskoðunarfélögin fá fyrir hvert og eitt sóknarbarn á sínum lista, hlaupa á milljónum fyrir mörg félög, en milljörðum fyrir eitt þeirra: Þjóðkirkjuna. Ríkið greiðir 1.107 krónur á mánuði á hvern einstakling frá 16 ára aldri, í hverju félagi fyrir sig. Fyrir öll þessi sóknarbörn, sem mörg hafa verið skráð sjálfkrafa í Þjóðkirkjuna við fæðingu, fær ríkistrúfélagið því um tvo og hálfan milljarð í stuðning frá ríkinu. Einstaklingar eru aldrei beðnir um að staðfesta vilja sinn til að tilheyra einu trúfélagi frekar en öðru—eða bara einhverju þeirra yfir höfuð—og því er ómögulegt að segja hvort öll þau sem tilheyra aldagömlum félögum vilji endilega vera í akkúrat því trúfélagi. Þá hlýtur það að teljast í meira lagi óeðlilegt, og tæplega í takt við nútímakröfur um persónuvernd þar sem upplýst samþykki er meginstefið, að hvítvoðungar séu skráðir í félög að þeim eða foreldrum þeirra forspurðum. Núllstillum trúfélagsskráningu Það væri því langsamlega sanngjarnast fyrir okkur öll, sem viljum réttláta úthlutun fjár úr sameiginlegum sjóðum þjóðarinnar og aðhyllumst raunverulegt trúfrelsi, að núllstilla einfaldlega trúfélagsskráningu þjóðarinnar hjá Þjóðskrá. Væri núllstillingin kynnt vel, gæti fólk svo umsvifalaust skráð sig aftur í það félag sem það vill helst tilheyra, enda tekur það ekki nema örfáar mínútur á skra.is. Með uppfærslunni gætum við verið alveg viss um að sóknargjöldin séu að rata á réttan stað og gætum svo í kjölfarið skoðað það að leiðrétta óréttlæti á borð við trúfélagsskráningu ómálga barna, ákvæði um eina ríkistrú og auðvitað sjálft kirkjujarðasamkomulagið, óhagstæðasta samning Íslandssögunnar. Því ef við trúum því raunverulega að hver einasti meðlimur hvers einasta trúfélags sé þar af fúsum og frjálsum vilja, þá rata lömbin væntanlega strax aftur heim. Höfundur er formaður Siðmenntar, alls engin íþróttakona og fyrrverandi Harry Potternörd.
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar