Hver tilheyrir hverjum? Kristín Davíðsdóttir skrifar 7. nóvember 2024 08:31 Árlega gefur Landlæknisembættið út tölulegar upplýsingar hvar getur m.a. að líta tölur um lyfjatengd andlát. Fjöldi þeirra sem létu lífið árið 2023 á Íslandi af lyfjatengdum orsökum er hærri en nokkru sinni fyrr eða alls 56 einstaklingar. Árið 2022 var fjöldi þeirra sem lét lífið af þessum sökum 35 - við erum því að horfa upp á aukningu úr 35 í 56, hátt í 40% aukningu sem er ævintýraleg aukning. Og þótt sveiflur milla ára séu nokkrar þá hefur þessi tala aldrei verið svona há, aldrei nokkurn tímann. Til samanburðar má nefna að 8 einstaklingar létu lífið í umferðinni árið 2023 en árið þar á undan voru þeir 9. Því miður er það þó svo að þessar tölur koma ekki á óvart. Það hefur lengið verið bent á það víða að notkun lyfja og vímuefna, og þá sér í lagi ópíoíða hafi aukist mikið í samfélaginu. Línuleg aukning hefur verið á fjöldi þeirra sem leita á Vog vegna ópíoíðafíknar undanfarin ár, fjöldi einstaklinga sem leita í Frú Ragnheiði eykst árlega og biðlistar eftir langtíma meðferð eru gríðarlega langir. Fyrir þeim sem þekkja til eru þetta þó engar nýjar fréttir. Fyrir ráðamönnum eru þetta væntanlega heldur engar fréttir þar sem rætt hefur verið um þetta endurtekið - notendur, fagfólk og aðstandendur hafa bókstaflega gargað á hjálp. En því miður er lítið sem breytist á milli ára. Því þrátt fyrir fögur fyrirheit og loforð sem gefin eru á tyllidögum blasir napurlegur hversdagsleikinn við þeim sem lifa í þessum heimi. Ég hef starfað í þessu kerfi og með þessum jaðarsettasta hópi í þó nokkur ár. Ég hef verið svo lánsöm að njóta mikils frjálsræðis við útfærslu minna starfa sem hefur gert mér kleift að starfa með einstaklingum héðan og þaðan úr kerfinu, hvort sem það er kerfi ríkisins, borgarinnar eða frjálsra félagasamtaka, allt eftir því hvers einstaklingurinn þarfnast hverju sinni en markmiðið er alltaf að mæta þörfum hans og á hans forsendum. En einn af stóru þröskuldunum í mínu starfi er sá að kerfin tala ekki saman - um það held ég að við getum öll verið sammála. Þetta er stórt vandamál í mörgum málaflokkum og oftast er það nú þannig að þeir einstaklingar sem háðir eru vímuefnum eiga sér langa og mikla sögu. Sögu úr kerfinu eða kerfunum öllu heldur, þessum sem tala ekki saman því annað þeirra lýtur að heilbrigði einstaklinga en hitt að félagslegur hliðinni. Hvernig hægt er að sinna öðru en hundsa hitt og búast við jákvæðri útkomu er þó eitthvað sem ég mun seint fá skilið. Nýlegt dæmi af barni sem lét lífið í umsjá hins opinbera sýnir þetta nokkuð vel að mínu mati. Ég geri ráð fyrir að barnið hafi verið í umsjón félagslega kerfisins en ég velti þó fyrir mér hvort því hefði e.t.v. verið betur borgið heilbrigðis megin. Eða hefði mögulega verið heppilegast að aðilar beggja kerfa störfuðu á sömu einingu. Við sem störfum á vettvangi sjáum dæmi svipuð þessu á hverjum degi. Við sinnum þar einstaklingum sem passa engan veginn inn í hið hefðbundna kerfi og því verður það gjarnan svo að þeir falla einfaldlega á milli – tilheyra í raun öllum og engum. Þetta eru gjarnan einstaklingar sem byrjuðu ungir að glíma við flókinn vanda en voru einhvern veginn hvorki nógu veikir til að tilheyra heilbrigðiskerfinu en samt of veikir til að tilheyra félagslega kerfinu. Síðan verða þeir fullorðnir - 18 ára - og þá flytjast þeir yfir í fullorðins kerfin þar sem sama sagan endurtekur sig. Eina breytingin er sú að foreldrarnir hafa ekkert að segja lengur og eiga ekki rétt á neinum upplýsingum. Aldrei nokkurn tímann hef ég unnið með jafn stórum og fjölbreyttum hópi lausnamiðaðra einstaklinga sem brenna fyrir starfi sínu og ég geri nú, og þegar öllu er á botninn hvolft þá er það ekki starfsfólk kerfisins, eða kerfanna, sem samvinnan og samþættingin strandar á heldur stjórnsýslan. Hver á að borga hvað? Hver á að sjá um hvað? Hver á að bera ábyrgð á hverju? Og á meðan ráðamenn sitja og velta þessu fyrir sér halda vandamálin áfram að hlaðast upp. Tilkynningum til barnaverndar vegna vímuefnanotkunar barna heldur áfram að fjölga, Gummi lögga leitar að fleiri og fleiri týndum börnum og geðheilsu ungmenna hrakar stöðugt. Á hliðarlínunni heldur fólk síðan áfram að deyja vegna lyfjanotkunar - rúmlega einn í hverri viku. Höfundur er hjúkrunarfræðingur Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Lyf Mest lesið Með baunabyssu í kennaraverkfalli Ólafur Hauksson Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Vanvirðing við einkaframtakið og verðmætasköpun Bessí Þóra Jónsdóttir Skoðun Það þarf meiri töffara í okkur Davíð Már Sigurðsson Skoðun Samfylkingin ætlar ekki að hækka tekjuskatt Alma D. Möller Skoðun Treystir þú konum? Hópur 72 kvenna úr sex stjórnmálaflokkum Skoðun Verðum að rannsaka hvað gerðist í Covid Hildur Þórðardóttir Skoðun Unga fólkið og frjósemi María Rut Baldursdóttir,Sigríður Auðunsdóttir Skoðun Munu bara allir fá dánaraðstoð? Bjarni Jónsson Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Lögreglumenn samningslausir mánuðum saman og án verkfallsréttar Fjölnir Sæmundsson skrifar Skoðun Hver vill kenna? Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Við þurfum að tala um Bálstofuna Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Vanvirðing við einkaframtakið og verðmætasköpun Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin ætlar ekki að hækka tekjuskatt Alma D. Möller skrifar Skoðun Hvað eiga eldri borgarar að kjósa? Hjördís Hendriksdóttir skrifar Skoðun Við erum að ná árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Verðum að rannsaka hvað gerðist í Covid Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Ég og amma mín sem er dáin Lovísa Oktovía Eyvindsdóttir skrifar Skoðun Spegill eða stjórntæki? Hlutverk skoðanakannana og almenningsálits í stefnumótun og stjórnmálum Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Með baunabyssu í kennaraverkfalli Ólafur Hauksson skrifar Skoðun Hver tilheyrir hverjum? Kristín Davíðsdóttir skrifar Skoðun Það þarf meiri töffara í okkur Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Unga fólkið og frjósemi María Rut Baldursdóttir,Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum frelsi til handfæraveiða – eflum sjávarbyggðirnar Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verja þarf friðinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Mannsæmandi lífeyrislaun strax Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Munu bara allir fá dánaraðstoð? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Billy bókahilla og börnin mín Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Á að banna rauða jólasveininn? Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Er skárra að kasta upp um dómsniðurstöðuna en að dómarinn dæmi? Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Píratar hafa metnaðarfyllstu umhverfis- og loftslagsstefnuna Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Svör við atvinnuumsóknum – Ákall til atvinnurekenda Valgerður Rut Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umræða á villigötum Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Treystir þú konum? Hópur 72 kvenna úr sex stjórnmálaflokkum skrifar Skoðun Eigum við ekki bara að klára þetta Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Löggilding iðngreina stuðlar að auknum gæðum og öryggi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Draumalandið Björn Þorláksson skrifar Sjá meira
Árlega gefur Landlæknisembættið út tölulegar upplýsingar hvar getur m.a. að líta tölur um lyfjatengd andlát. Fjöldi þeirra sem létu lífið árið 2023 á Íslandi af lyfjatengdum orsökum er hærri en nokkru sinni fyrr eða alls 56 einstaklingar. Árið 2022 var fjöldi þeirra sem lét lífið af þessum sökum 35 - við erum því að horfa upp á aukningu úr 35 í 56, hátt í 40% aukningu sem er ævintýraleg aukning. Og þótt sveiflur milla ára séu nokkrar þá hefur þessi tala aldrei verið svona há, aldrei nokkurn tímann. Til samanburðar má nefna að 8 einstaklingar létu lífið í umferðinni árið 2023 en árið þar á undan voru þeir 9. Því miður er það þó svo að þessar tölur koma ekki á óvart. Það hefur lengið verið bent á það víða að notkun lyfja og vímuefna, og þá sér í lagi ópíoíða hafi aukist mikið í samfélaginu. Línuleg aukning hefur verið á fjöldi þeirra sem leita á Vog vegna ópíoíðafíknar undanfarin ár, fjöldi einstaklinga sem leita í Frú Ragnheiði eykst árlega og biðlistar eftir langtíma meðferð eru gríðarlega langir. Fyrir þeim sem þekkja til eru þetta þó engar nýjar fréttir. Fyrir ráðamönnum eru þetta væntanlega heldur engar fréttir þar sem rætt hefur verið um þetta endurtekið - notendur, fagfólk og aðstandendur hafa bókstaflega gargað á hjálp. En því miður er lítið sem breytist á milli ára. Því þrátt fyrir fögur fyrirheit og loforð sem gefin eru á tyllidögum blasir napurlegur hversdagsleikinn við þeim sem lifa í þessum heimi. Ég hef starfað í þessu kerfi og með þessum jaðarsettasta hópi í þó nokkur ár. Ég hef verið svo lánsöm að njóta mikils frjálsræðis við útfærslu minna starfa sem hefur gert mér kleift að starfa með einstaklingum héðan og þaðan úr kerfinu, hvort sem það er kerfi ríkisins, borgarinnar eða frjálsra félagasamtaka, allt eftir því hvers einstaklingurinn þarfnast hverju sinni en markmiðið er alltaf að mæta þörfum hans og á hans forsendum. En einn af stóru þröskuldunum í mínu starfi er sá að kerfin tala ekki saman - um það held ég að við getum öll verið sammála. Þetta er stórt vandamál í mörgum málaflokkum og oftast er það nú þannig að þeir einstaklingar sem háðir eru vímuefnum eiga sér langa og mikla sögu. Sögu úr kerfinu eða kerfunum öllu heldur, þessum sem tala ekki saman því annað þeirra lýtur að heilbrigði einstaklinga en hitt að félagslegur hliðinni. Hvernig hægt er að sinna öðru en hundsa hitt og búast við jákvæðri útkomu er þó eitthvað sem ég mun seint fá skilið. Nýlegt dæmi af barni sem lét lífið í umsjá hins opinbera sýnir þetta nokkuð vel að mínu mati. Ég geri ráð fyrir að barnið hafi verið í umsjón félagslega kerfisins en ég velti þó fyrir mér hvort því hefði e.t.v. verið betur borgið heilbrigðis megin. Eða hefði mögulega verið heppilegast að aðilar beggja kerfa störfuðu á sömu einingu. Við sem störfum á vettvangi sjáum dæmi svipuð þessu á hverjum degi. Við sinnum þar einstaklingum sem passa engan veginn inn í hið hefðbundna kerfi og því verður það gjarnan svo að þeir falla einfaldlega á milli – tilheyra í raun öllum og engum. Þetta eru gjarnan einstaklingar sem byrjuðu ungir að glíma við flókinn vanda en voru einhvern veginn hvorki nógu veikir til að tilheyra heilbrigðiskerfinu en samt of veikir til að tilheyra félagslega kerfinu. Síðan verða þeir fullorðnir - 18 ára - og þá flytjast þeir yfir í fullorðins kerfin þar sem sama sagan endurtekur sig. Eina breytingin er sú að foreldrarnir hafa ekkert að segja lengur og eiga ekki rétt á neinum upplýsingum. Aldrei nokkurn tímann hef ég unnið með jafn stórum og fjölbreyttum hópi lausnamiðaðra einstaklinga sem brenna fyrir starfi sínu og ég geri nú, og þegar öllu er á botninn hvolft þá er það ekki starfsfólk kerfisins, eða kerfanna, sem samvinnan og samþættingin strandar á heldur stjórnsýslan. Hver á að borga hvað? Hver á að sjá um hvað? Hver á að bera ábyrgð á hverju? Og á meðan ráðamenn sitja og velta þessu fyrir sér halda vandamálin áfram að hlaðast upp. Tilkynningum til barnaverndar vegna vímuefnanotkunar barna heldur áfram að fjölga, Gummi lögga leitar að fleiri og fleiri týndum börnum og geðheilsu ungmenna hrakar stöðugt. Á hliðarlínunni heldur fólk síðan áfram að deyja vegna lyfjanotkunar - rúmlega einn í hverri viku. Höfundur er hjúkrunarfræðingur
Skoðun Lögreglumenn samningslausir mánuðum saman og án verkfallsréttar Fjölnir Sæmundsson skrifar
Skoðun Spegill eða stjórntæki? Hlutverk skoðanakannana og almenningsálits í stefnumótun og stjórnmálum Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Hvað er Arne Slot þjálfari Liverpool að gera rétt?–vangaveltur frá sálfræðingi Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Er skárra að kasta upp um dómsniðurstöðuna en að dómarinn dæmi? Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Píratar hafa metnaðarfyllstu umhverfis- og loftslagsstefnuna Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Löggilding iðngreina stuðlar að auknum gæðum og öryggi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar