Viljum við frjálshyggju? Reynir Böðvarsson skrifar 27. nóvember 2024 15:32 Frjálshyggjan var kölluð gamalfrjálshyggja á millistríðsárunum og hafði mjög svo neikvæða merkingu og þangað skyldi aldrei farið aftur með þjóðfélagsþróunina. Nú heitir þessi sama hugmyndafræði nýfrjálshyggja og við erum aftur sokkin á kaf í hana þökk sé óheftuðum kapítalisma síðustu áratuga. Nýfrjálshyggjan, hugmyndafræði sem hefur mótað hagstjórn og samfélagsgerð flestra ríkja frá lokum 20. aldar, leggur áherslu á markaðsfrelsi, einkavæðingu, niðurskurð opinberra útgjalda og einstaklingshyggju. Þrátt fyrir að þessi stefna hafi í fyrstu verið kynnt sem lausn við efnahagslegum vandamálum, hefur hún valdið djúpstæðum neikvæðum áhrifum á samfélög víða um heim. Hún brýtur niður samfélagsgerð með því að veikja samstöðu, auka ójöfnuð og grafa undan grunnstoðum samfélagsins. Eitt helsta einkenni nýfrjálshyggjunnar er áherslan á einkavæðingu og niðurskurð í velferðarkerfum. Þegar opinber þjónusta, eins og heilbrigðis- og menntakerfi, er skorin niður eða færð í hendur einkaaðila, verða afleiðingarnar oft skelfilegar fyrir þá sem minnst hafa á milli handanna. Þetta veldur því að ójöfnuður eykst, þar sem velstæðir geta keypt sér aðgang að gæðum, á meðan fátækir eru skildir eftir. Þar með veikist grunnur samfélagslegs samtryggingar, og einstaklingar verða meira háðir eigin fjárhag en sameiginlegum úrræðum. Þetta dregur úr samkennd og brýtur niður félagslega samstöðu. Áherslan á markaðsfrelsi hefur einnig í för með sér aukin óstöðugleika á vinnumarkaði. Með minni reglusetningu og áherslu á „sveigjanleika“ eiga starfsmenn á hættu að missa stöðugleika í starfi, missa réttindi og verða fyrir lakari kjörum. Þetta leiðir til meiri óöryggis meðal vinnandi fólks og veldur streitu og álagi, sem grefur undan félagslegum tengslum og heilsu. Í stað þess að sjá vinnu sem stöðugan grunn fyrir lífsgæði, er hún orðin óöruggur þáttur í lífi margra. Auk þess hefur nýfrjálshyggjan haft áhrif á pólitískt landslag með því að veikja lýðræðislegar stofnanir og auka vægi fyrirtækja í ákvarðanatöku. Þegar efnahagslegar ákvarðanir eru færðar úr höndum kjörinna fulltrúa til markaðsafla og stórfyrirtækja, minnkar traust almennings á stjórnmálakerfinu. Þetta leiðir til þess að almenningur upplifir sig áhrifalausan gagnvart kerfinu, sem eykur sundrungu og óánægju. Að lokum brýtur nýfrjálshyggjan niður siðferðilegan grunn samfélagsins með því að upphefja einstaklingshyggju á kostnað samábyrgðar. Þegar áherslan er lögð á eigin hagsmuni fram yfir þá sameiginlegu, veikist tilfinningin fyrir samfélagslegri ábyrgð. Samfélög, sem áður byggðust á samvinnu og gagnkvæmri hjálp, verða brotakenndari og andrúmsloft samkeppni leysir af hólmi samstöðu. Nýfrjálshyggjan, með áherslu sinni á markaðsvæðingu, einstaklingshyggju og niðurskurð samfélagslegra stoða, hefur því leitt til versnandi félagslegra, efnahagslegra og siðferðilegra aðstæðna í mörgum samfélögum. Hún skilur eftir sig brotin samfélög þar sem ójöfnuður, sundrung og vantraust ríkja. Í komandi kosningum ber því að varast flokka á hægri vængnum, Sjálfstæðisflokk, Miðflokk og Viðreisn og miðjuflokkar eins og Framsóknarflokkurinn og Flokkur fólksins eru vísir til þess að hoppa í sæng með hægri flokkunum fái þeir tækifæri til þess. Samfylkingin og Píratar hafa margt gott á sinni stefnuskrá en þurfa aðhald frá vinstri. Eini flokkurinn sem býður fram í þessum kosningum og hefur góðan möguleika á að ná mönnum inn á þing og veita þetta aðhald er Sósíalistaflokkur Íslands þar sem Sanna Magdalena Mörtudóttir er í forystu. Höfundur er sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reynir Böðvarsson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Sósíalistaflokkurinn Mest lesið Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson Skoðun Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun Ef eitthvað væri að marka Bjarna Gunnar Smári Egilsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þjóð án máls – hver þegir, hver fær að tala? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar Skoðun Lýðræði og samfélagsmiðlar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun „Þú þarft ekki að skilja, bara virða“ Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Þetta er ekki tölfræði, heldu líf fólks Sandra B. Franks skrifar Skoðun Stjórnmálaklækir og hræsni Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Samfélag sem stendur saman Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson skrifar Skoðun Hver er að væla? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke skrifar Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Sjá meira
Frjálshyggjan var kölluð gamalfrjálshyggja á millistríðsárunum og hafði mjög svo neikvæða merkingu og þangað skyldi aldrei farið aftur með þjóðfélagsþróunina. Nú heitir þessi sama hugmyndafræði nýfrjálshyggja og við erum aftur sokkin á kaf í hana þökk sé óheftuðum kapítalisma síðustu áratuga. Nýfrjálshyggjan, hugmyndafræði sem hefur mótað hagstjórn og samfélagsgerð flestra ríkja frá lokum 20. aldar, leggur áherslu á markaðsfrelsi, einkavæðingu, niðurskurð opinberra útgjalda og einstaklingshyggju. Þrátt fyrir að þessi stefna hafi í fyrstu verið kynnt sem lausn við efnahagslegum vandamálum, hefur hún valdið djúpstæðum neikvæðum áhrifum á samfélög víða um heim. Hún brýtur niður samfélagsgerð með því að veikja samstöðu, auka ójöfnuð og grafa undan grunnstoðum samfélagsins. Eitt helsta einkenni nýfrjálshyggjunnar er áherslan á einkavæðingu og niðurskurð í velferðarkerfum. Þegar opinber þjónusta, eins og heilbrigðis- og menntakerfi, er skorin niður eða færð í hendur einkaaðila, verða afleiðingarnar oft skelfilegar fyrir þá sem minnst hafa á milli handanna. Þetta veldur því að ójöfnuður eykst, þar sem velstæðir geta keypt sér aðgang að gæðum, á meðan fátækir eru skildir eftir. Þar með veikist grunnur samfélagslegs samtryggingar, og einstaklingar verða meira háðir eigin fjárhag en sameiginlegum úrræðum. Þetta dregur úr samkennd og brýtur niður félagslega samstöðu. Áherslan á markaðsfrelsi hefur einnig í för með sér aukin óstöðugleika á vinnumarkaði. Með minni reglusetningu og áherslu á „sveigjanleika“ eiga starfsmenn á hættu að missa stöðugleika í starfi, missa réttindi og verða fyrir lakari kjörum. Þetta leiðir til meiri óöryggis meðal vinnandi fólks og veldur streitu og álagi, sem grefur undan félagslegum tengslum og heilsu. Í stað þess að sjá vinnu sem stöðugan grunn fyrir lífsgæði, er hún orðin óöruggur þáttur í lífi margra. Auk þess hefur nýfrjálshyggjan haft áhrif á pólitískt landslag með því að veikja lýðræðislegar stofnanir og auka vægi fyrirtækja í ákvarðanatöku. Þegar efnahagslegar ákvarðanir eru færðar úr höndum kjörinna fulltrúa til markaðsafla og stórfyrirtækja, minnkar traust almennings á stjórnmálakerfinu. Þetta leiðir til þess að almenningur upplifir sig áhrifalausan gagnvart kerfinu, sem eykur sundrungu og óánægju. Að lokum brýtur nýfrjálshyggjan niður siðferðilegan grunn samfélagsins með því að upphefja einstaklingshyggju á kostnað samábyrgðar. Þegar áherslan er lögð á eigin hagsmuni fram yfir þá sameiginlegu, veikist tilfinningin fyrir samfélagslegri ábyrgð. Samfélög, sem áður byggðust á samvinnu og gagnkvæmri hjálp, verða brotakenndari og andrúmsloft samkeppni leysir af hólmi samstöðu. Nýfrjálshyggjan, með áherslu sinni á markaðsvæðingu, einstaklingshyggju og niðurskurð samfélagslegra stoða, hefur því leitt til versnandi félagslegra, efnahagslegra og siðferðilegra aðstæðna í mörgum samfélögum. Hún skilur eftir sig brotin samfélög þar sem ójöfnuður, sundrung og vantraust ríkja. Í komandi kosningum ber því að varast flokka á hægri vængnum, Sjálfstæðisflokk, Miðflokk og Viðreisn og miðjuflokkar eins og Framsóknarflokkurinn og Flokkur fólksins eru vísir til þess að hoppa í sæng með hægri flokkunum fái þeir tækifæri til þess. Samfylkingin og Píratar hafa margt gott á sinni stefnuskrá en þurfa aðhald frá vinstri. Eini flokkurinn sem býður fram í þessum kosningum og hefur góðan möguleika á að ná mönnum inn á þing og veita þetta aðhald er Sósíalistaflokkur Íslands þar sem Sanna Magdalena Mörtudóttir er í forystu. Höfundur er sósíalisti.
Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar
Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun