Samfélagslegur frumkvöðlakraftur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra Bergljót Borg skrifar 25. mars 2025 15:00 Lítið samfélag á eyju norður í hafi þarfnast seiglu og útsjónarsemi til að takast á við óvæntar áskoranir og komast af. Harðærið elur af sér hæfni til lausnaleitar, að hugsa út fyrir kassann með það fyrir augum að bæta smám saman líf og líðan fólks. Þannig er saga okkar vörðuð afrekum stórhuga fólks sem hefur komið viðamiklum breytingum til leiða og lagt grunninn að þeirri velferð sem við lifum við í dag. Stofnendur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra eru dæmi um slíka frumkvöðla sem létu sig málin varða, leituðu leiða til að bæta samfélagið og höfðu jafnframt drifkraft til að hrinda þeim í framkvæmd. Á þeim tíma sem félagasamtökin voru stofnuð geysaði skæð farsótt á Íslandi. Það var lömunarveikin sem lagðist af þungum krafti á fjölmörg börn og ungt fólk og hafði veruleg áhrif á hreyfifærni þess og starfsorku. Þarna í kringum 1950 var engin endurhæfing starfrækt á Íslandi, hjálpartæki voru af skornum skammti og samfélagið gerði að litlu leyti ráð fyrir fólki með hreyfihömlun eða aðrar skerðingar. Fötluð börn áttu erfitt með að komast í skóla og lítinn stuðning var að fá fyrir foreldra þeirra. Stofnendur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra vildu breyta þessu og hófust handa við að safna fé og fá til liðs við sig fagmenntað fólk bæði hér heima og frá Norðurlöndunum. Það varð til þess að Æfingastöðin hóf starfsemi í þrílyftu íbúðarhúsnæði árið 1956 með sérhæfðu endurhæfingarteymi þar sem störfuðu meðal annars læknar, sjúkraþjálfarar og iðjuþjálfar. Í kjölfarið fór félagið einnig að bjóða fötluðum börnum uppá sumardvöl í Reykjadal í Mosfellsdal og starfrækti á tímabili bæði grunnskóla og leikskóla fyrir fötluð börn. Afl til jákvæðra breytinga Athafnasaga Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra er orðin löng og farsæl. Stuðningur og þjónusta á vegum félagsins hefur í áranna rás haft bein áhrif á líf þeirra sem hafa nýtt sér þjónustuna en einnig á viðhorf í samfélaginu og ýtt undir breytingar á opinberri þjónustu. Frumkvöðlastarfsemi félagsins heldur sterk áfram inn í framtíðina og sífellt er unnið að nýjum verkefnum til að leysa nýjar áskoranir. Miðlun reynslu og þekkingar er einn af lykilþáttum félagsstarfsins ásamt því að standa fyrir fjölbreyttri endurhæfingarþjónustu á Æfingastöðinni sem nú er staðsett á Háaleitisbraut 13. Enn fremur að bjóða uppá tómstundatækifæri fyrir börn og ungt fólk með fjölbreyttar áskoranir eða stuðningsþarfir undir merki Reykjadals sem á sér sérstakan stað í hugum margra. Markmiðið með öllu starfi á vegum félagsins er að efla samfélagsþátttöku barna og ungmenna og sérstaklega að styðja við tækifæri fatlaðra barna og fjölskyldna þeirra til að eiga aðild að tómstundum og menningu og til að rækta sjálfsmynd sína, hæfileika og færni í daglegu lífi. Félagið leggur áherslu á að viðurkenna og fagna fjölbreytileika og halda á lofti með skýrum hætti réttindum barna, fjölskyldna og fatlaðs fólks. Tækifæri í stað takmarkana! Þessi markmið kunna að þykja mörgum sjálfsögð en staðreyndin er sú að þó margt hafi breyst til hins betra í samfélaginu á síðustu áratugum, er enn nokkuð langt í land þegar kemur að jöfnum mannréttindum, aðgengi að samfélaginu og tækifærum til þátttöku. Það eru enn ýmsir þröskuldar á vegi fatlaðs fólks, ekki einungis þessir efnislegu heldur einnig óáþreifanlegar hindranir sem leynast í okkar félagslega umhverfi og eru rótgrónar í menningunni, stjórnsýslunni og viðhorfi fólks. Með breyttum skilningi á fötlun er von til þess að útrýma þessum þröskuldum og misréttinu sem þeim fylgir. Skilningur þar sem athyglinni er beint að samspili margra ólíkra þátta einstaklingsins og umhverfisins sem hann býr við, í stað einhliða áherslu á læknisfræðilegan þátt fötlunar, endurspeglast til að mynda í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Slíkur skilningur kemur einnig fram í líkani Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um færni, fötlun og heilsu (ICF) og kallar óhjákvæmilega á nýja nálgun í þjónustu við fatlað fólk. Það þarf ekki endilega að „laga“ allt eða gera okkur öll „venjuleg“. Fólk má vera alls konar og gera hlutina á ólíkan hátt, en það er mikilvægt að hafa tækifæri til að eignast félaga, efla heilsuna og sjálfstæði sitt, þroska hæfileika sína og færni en umfram allt að nýta það sem í manni býr til að hafa gaman, njóta lífsins og leggja sitt af mörkum til samfélagsins. Í þessu felst einmitt leiðarljós Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra, að skapa tækifæri í stað þess að einblína á takmarkanir. Ert þú með hugmynd að nýju nafni? Um nokkurt skeið hefur staðið til að aðlaga nafn Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra að breyttum hugmyndum um fötlun og útvíkkaðri starfsemi félagsins. Við erum ekki lengur að glíma við mænuveikina en það eru ýmsar aðrar heilsutengdar áskoranir sem börn og ungt fólk tekst á við sem getur valdið skertri líkamlegri, vitrænni eða félagslegri færni og orðið til þess að þau mæta mismunun og félagslegum hindrunum. Tilgangur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra er að styðja við þátttöku þessara barna og fjölskyldna þeirra. Félagið leitar nú að nýju nafni sem er einkennandi fyrir hlutverk þess en fangar um leið þann frumkvöðlakraft sem býr í kjarna félagsins. Sem rótgróin félagasamtök í þágu almannheilla og farsældar barna, er það félaginu mikilvægt að leita til fólksins í landinu sem hefur staðið þétt við bakið á því og sýnt starfsemi þess ómælda velvild í gegnum tíðina. Við sem störfum hjá Styrktarfélagi lamaðra og fatlaðra höfum því opnað hugmyndabanka á vefsíðu félagsins www.slf.is og biðjum þig að leggja okkur lið í leitinni að nýju nafni. Höfundur er framkvæmdastjóri Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Félagasamtök Málefni fatlaðs fólks Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Lítið samfélag á eyju norður í hafi þarfnast seiglu og útsjónarsemi til að takast á við óvæntar áskoranir og komast af. Harðærið elur af sér hæfni til lausnaleitar, að hugsa út fyrir kassann með það fyrir augum að bæta smám saman líf og líðan fólks. Þannig er saga okkar vörðuð afrekum stórhuga fólks sem hefur komið viðamiklum breytingum til leiða og lagt grunninn að þeirri velferð sem við lifum við í dag. Stofnendur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra eru dæmi um slíka frumkvöðla sem létu sig málin varða, leituðu leiða til að bæta samfélagið og höfðu jafnframt drifkraft til að hrinda þeim í framkvæmd. Á þeim tíma sem félagasamtökin voru stofnuð geysaði skæð farsótt á Íslandi. Það var lömunarveikin sem lagðist af þungum krafti á fjölmörg börn og ungt fólk og hafði veruleg áhrif á hreyfifærni þess og starfsorku. Þarna í kringum 1950 var engin endurhæfing starfrækt á Íslandi, hjálpartæki voru af skornum skammti og samfélagið gerði að litlu leyti ráð fyrir fólki með hreyfihömlun eða aðrar skerðingar. Fötluð börn áttu erfitt með að komast í skóla og lítinn stuðning var að fá fyrir foreldra þeirra. Stofnendur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra vildu breyta þessu og hófust handa við að safna fé og fá til liðs við sig fagmenntað fólk bæði hér heima og frá Norðurlöndunum. Það varð til þess að Æfingastöðin hóf starfsemi í þrílyftu íbúðarhúsnæði árið 1956 með sérhæfðu endurhæfingarteymi þar sem störfuðu meðal annars læknar, sjúkraþjálfarar og iðjuþjálfar. Í kjölfarið fór félagið einnig að bjóða fötluðum börnum uppá sumardvöl í Reykjadal í Mosfellsdal og starfrækti á tímabili bæði grunnskóla og leikskóla fyrir fötluð börn. Afl til jákvæðra breytinga Athafnasaga Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra er orðin löng og farsæl. Stuðningur og þjónusta á vegum félagsins hefur í áranna rás haft bein áhrif á líf þeirra sem hafa nýtt sér þjónustuna en einnig á viðhorf í samfélaginu og ýtt undir breytingar á opinberri þjónustu. Frumkvöðlastarfsemi félagsins heldur sterk áfram inn í framtíðina og sífellt er unnið að nýjum verkefnum til að leysa nýjar áskoranir. Miðlun reynslu og þekkingar er einn af lykilþáttum félagsstarfsins ásamt því að standa fyrir fjölbreyttri endurhæfingarþjónustu á Æfingastöðinni sem nú er staðsett á Háaleitisbraut 13. Enn fremur að bjóða uppá tómstundatækifæri fyrir börn og ungt fólk með fjölbreyttar áskoranir eða stuðningsþarfir undir merki Reykjadals sem á sér sérstakan stað í hugum margra. Markmiðið með öllu starfi á vegum félagsins er að efla samfélagsþátttöku barna og ungmenna og sérstaklega að styðja við tækifæri fatlaðra barna og fjölskyldna þeirra til að eiga aðild að tómstundum og menningu og til að rækta sjálfsmynd sína, hæfileika og færni í daglegu lífi. Félagið leggur áherslu á að viðurkenna og fagna fjölbreytileika og halda á lofti með skýrum hætti réttindum barna, fjölskyldna og fatlaðs fólks. Tækifæri í stað takmarkana! Þessi markmið kunna að þykja mörgum sjálfsögð en staðreyndin er sú að þó margt hafi breyst til hins betra í samfélaginu á síðustu áratugum, er enn nokkuð langt í land þegar kemur að jöfnum mannréttindum, aðgengi að samfélaginu og tækifærum til þátttöku. Það eru enn ýmsir þröskuldar á vegi fatlaðs fólks, ekki einungis þessir efnislegu heldur einnig óáþreifanlegar hindranir sem leynast í okkar félagslega umhverfi og eru rótgrónar í menningunni, stjórnsýslunni og viðhorfi fólks. Með breyttum skilningi á fötlun er von til þess að útrýma þessum þröskuldum og misréttinu sem þeim fylgir. Skilningur þar sem athyglinni er beint að samspili margra ólíkra þátta einstaklingsins og umhverfisins sem hann býr við, í stað einhliða áherslu á læknisfræðilegan þátt fötlunar, endurspeglast til að mynda í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Slíkur skilningur kemur einnig fram í líkani Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um færni, fötlun og heilsu (ICF) og kallar óhjákvæmilega á nýja nálgun í þjónustu við fatlað fólk. Það þarf ekki endilega að „laga“ allt eða gera okkur öll „venjuleg“. Fólk má vera alls konar og gera hlutina á ólíkan hátt, en það er mikilvægt að hafa tækifæri til að eignast félaga, efla heilsuna og sjálfstæði sitt, þroska hæfileika sína og færni en umfram allt að nýta það sem í manni býr til að hafa gaman, njóta lífsins og leggja sitt af mörkum til samfélagsins. Í þessu felst einmitt leiðarljós Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra, að skapa tækifæri í stað þess að einblína á takmarkanir. Ert þú með hugmynd að nýju nafni? Um nokkurt skeið hefur staðið til að aðlaga nafn Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra að breyttum hugmyndum um fötlun og útvíkkaðri starfsemi félagsins. Við erum ekki lengur að glíma við mænuveikina en það eru ýmsar aðrar heilsutengdar áskoranir sem börn og ungt fólk tekst á við sem getur valdið skertri líkamlegri, vitrænni eða félagslegri færni og orðið til þess að þau mæta mismunun og félagslegum hindrunum. Tilgangur Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra er að styðja við þátttöku þessara barna og fjölskyldna þeirra. Félagið leitar nú að nýju nafni sem er einkennandi fyrir hlutverk þess en fangar um leið þann frumkvöðlakraft sem býr í kjarna félagsins. Sem rótgróin félagasamtök í þágu almannheilla og farsældar barna, er það félaginu mikilvægt að leita til fólksins í landinu sem hefur staðið þétt við bakið á því og sýnt starfsemi þess ómælda velvild í gegnum tíðina. Við sem störfum hjá Styrktarfélagi lamaðra og fatlaðra höfum því opnað hugmyndabanka á vefsíðu félagsins www.slf.is og biðjum þig að leggja okkur lið í leitinni að nýju nafni. Höfundur er framkvæmdastjóri Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun