Illuminati varð táknmynd ótta við ósýnileg öfl Jakob Bjarnar skrifar 28. apríl 2025 10:23 Þau Eiríkur og Hulda halda áfram að þæfa sig í gegnum heim samsæriskenninganna og nú er komið að hinni mjög svo dularfullu Illuminati-leynireglu. vísir/vilhelm Goðsögnin um Illuminati-leyniregluna er ein sú lífseigasta í sögu samsæriskenninga enda er hugmyndin um ósýnilega valdaklíku sem stýri framgangi mannkynssögunnar í senn heillandi og ógnvekjandi. Raunverulega saga Illuminati er þó allt önnur en margur hyggur, líkt og fram kemur í nýjasta þætti Skuggavaldsins, hlaðvarps þar sem prófessorarnir Hulda Þórisdóttir og Eiríkur Bergmann skoða samsæriskenningar frá fræðilegu og menningarlegu sjónarhorni. Háleitar hugmyndir í skugganum Árið 1776, þegar heimurinn var að vakna til vitundar um mátt skynseminnar, kaus ungur prófessor í Bæjaralandi, Adam Weishaupt að fara þá leið að stofna leynifélag sem hann kallaði upphaflega „Reglu hinna fullkomnanlegu“. Markmiðið var að hrista af sér ok kirkjuvaldsins og byggja betra samfélag á grunni rökhugsunar og fræðslu. Þetta félag – sem síðar tók á sig nafnið Illuminati – starfaði sannarlega í skugganum og hafði háleitar hugmyndir. Það sótti í táknfræði frímúrara, bjó yfir stigveldi og dulnefnum, og nýtti leyndarhyggju til að efla áhrif sín. Þótt félagið væri skammlíft og lagt niður innan áratugar, hefur sagan um Illuminati lifað áfram – ekki sem stofnun, heldur sem goðsögn. Í þættinum greina þau Eiríkur og Hulda þennan uppruna Illuminati og umbreytingu þess úr hugsjónahreyfingu í tákn yfir ósýnileg völd, hvernig samtíminn hefur blásið nýju lífi í mýtuna, þar sem Illuminati er tengt öllu frá frímúrurum og Goethe til Beyoncé og Jay-Z. Þversögn um upplýsingaflæði og leynd Meðlimir Illuminati, sem þurftu að standast próf og helgisiði, áttu að hafna yfirráðum trúar og ríkisvalds – en innan eigin strangrar valdabyggingar. Þessi mótsögn, milli frelsis og skuggavalds, endurspeglast enn í samtímanum: á tímum upplýsingaflæðis, tortryggni og leyndarhugsunar. Þegar Illuminati féll, eftir innri sundrungu og aukna tortryggni stjórnvalda, hvarf félagið ekki úr sögunni – heldur varð einskonar táknmynd ótta við ósýnileg öfl. Frá 19. öld hefur Illuminati endurómað í samsæriskenningum sem tengjast stórviðburðum sögunnar, og í dag lifa táknin áfram í dægurmenningu og popptónlist. Fyrsti þáttur Skuggavaldsins um Illuminati segir þessa sögu: af draumi um upplýst samfélag sem varð að mýtu um hulið vald. Í næsta þætti verður rýnt í hvernig goðsögnin um Illuminati festi sig í sessi sem ein áhrifamesta samsæriskenning samtímans. Þáttinn í heild má heyra að neðan. Hlaðvörp Skuggavaldið Mest lesið Kynlífsstellingar sem kveikja í kofanum Lífið Virkilega sláandi lífsreynsla að koma til Grindavíkur Lífið Pabbi fyrir tvítugt, ekkill þrítugur, afi um fertugt og veltir rúmum milljarði Áskorun Bein útsending: Haustbingó Blökastsins Lífið Slóvenar draga sig úr Eurovision ef Ísraelar verða með Lífið Vill brúa bilið milli almennings og réttarkerfisins Lífið Hildur Yeoman lofuð í hástert á Style Bubble Lífið Blondie verður stjarnan á RIFF um helgina Lífið Pamela slær á sögusagnirnar Lífið Tók sex ólíka stera fyrir hjartastoppið: „Þannig ég segi nei við sterum“ Lífið Fleiri fréttir Kynlífsstellingar sem kveikja í kofanum Virkilega sláandi lífsreynsla að koma til Grindavíkur Bein útsending: Haustbingó Blökastsins Slóvenar draga sig úr Eurovision ef Ísraelar verða með Myndaveisla: Líf og fjör á Ljósanótt Vill brúa bilið milli almennings og réttarkerfisins Krakkatían: Eurovision, skíðasvæði og portúgalska Pamela slær á sögusagnirnar Nýupptekið grænmeti á Flúðum í dag og opnar garðyrkjustöðvar Haustbingó í beinni á sunnudag Fréttatía vikunnar: Friðlýsing, frumsýning og handtaka Allt ætlaði um koll að keyra í Borgarleikhúsinu Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Tók sex ólíka stera fyrir hjartastoppið: „Þannig ég segi nei við sterum“ Glæsihöll Livar og Sverris á Arnarnesi til sölu Eldgos og elskhugar á frumsýningu Eldanna Segir Candy hafa séð að faðir hans væri „skrímsli“ á undan öðrum Glæsibústaðir yfir hundrað milljónum Yfir sig ástfangin og býr bæði á Spáni og Íslandi Friðrik Þór og Guðrún selja 225 milljón króna parhús í Hlíðunum „Stolt af því að hafa ekki gefist upp á sjálfri mér“ Enn ástfangnari að sjá maka sinn í foreldrahlutverkinu „Klárari, sætari og skemmtilegri með aldrinum“ Mömmupasta að hætti Lindu Ben Tökur á Disneymynd, óttalaus rotta eða eru allir vinir í Vesturbænum? Skvísur landsins skáluðu í miðborginni Vildi frekar hafa David Hasselhoff uppá vegg en Jón Ólafs „Pabbi hélt alltaf að þú værir kunta, takk fyrir að sanna það“ Gengu um rústir ratsjárstöðvar og klifu fáfarnasta fjall Hornstranda Kaupir fjórða húsið við sömu götu Sjá meira
Raunverulega saga Illuminati er þó allt önnur en margur hyggur, líkt og fram kemur í nýjasta þætti Skuggavaldsins, hlaðvarps þar sem prófessorarnir Hulda Þórisdóttir og Eiríkur Bergmann skoða samsæriskenningar frá fræðilegu og menningarlegu sjónarhorni. Háleitar hugmyndir í skugganum Árið 1776, þegar heimurinn var að vakna til vitundar um mátt skynseminnar, kaus ungur prófessor í Bæjaralandi, Adam Weishaupt að fara þá leið að stofna leynifélag sem hann kallaði upphaflega „Reglu hinna fullkomnanlegu“. Markmiðið var að hrista af sér ok kirkjuvaldsins og byggja betra samfélag á grunni rökhugsunar og fræðslu. Þetta félag – sem síðar tók á sig nafnið Illuminati – starfaði sannarlega í skugganum og hafði háleitar hugmyndir. Það sótti í táknfræði frímúrara, bjó yfir stigveldi og dulnefnum, og nýtti leyndarhyggju til að efla áhrif sín. Þótt félagið væri skammlíft og lagt niður innan áratugar, hefur sagan um Illuminati lifað áfram – ekki sem stofnun, heldur sem goðsögn. Í þættinum greina þau Eiríkur og Hulda þennan uppruna Illuminati og umbreytingu þess úr hugsjónahreyfingu í tákn yfir ósýnileg völd, hvernig samtíminn hefur blásið nýju lífi í mýtuna, þar sem Illuminati er tengt öllu frá frímúrurum og Goethe til Beyoncé og Jay-Z. Þversögn um upplýsingaflæði og leynd Meðlimir Illuminati, sem þurftu að standast próf og helgisiði, áttu að hafna yfirráðum trúar og ríkisvalds – en innan eigin strangrar valdabyggingar. Þessi mótsögn, milli frelsis og skuggavalds, endurspeglast enn í samtímanum: á tímum upplýsingaflæðis, tortryggni og leyndarhugsunar. Þegar Illuminati féll, eftir innri sundrungu og aukna tortryggni stjórnvalda, hvarf félagið ekki úr sögunni – heldur varð einskonar táknmynd ótta við ósýnileg öfl. Frá 19. öld hefur Illuminati endurómað í samsæriskenningum sem tengjast stórviðburðum sögunnar, og í dag lifa táknin áfram í dægurmenningu og popptónlist. Fyrsti þáttur Skuggavaldsins um Illuminati segir þessa sögu: af draumi um upplýst samfélag sem varð að mýtu um hulið vald. Í næsta þætti verður rýnt í hvernig goðsögnin um Illuminati festi sig í sessi sem ein áhrifamesta samsæriskenning samtímans. Þáttinn í heild má heyra að neðan.
Hlaðvörp Skuggavaldið Mest lesið Kynlífsstellingar sem kveikja í kofanum Lífið Virkilega sláandi lífsreynsla að koma til Grindavíkur Lífið Pabbi fyrir tvítugt, ekkill þrítugur, afi um fertugt og veltir rúmum milljarði Áskorun Bein útsending: Haustbingó Blökastsins Lífið Slóvenar draga sig úr Eurovision ef Ísraelar verða með Lífið Vill brúa bilið milli almennings og réttarkerfisins Lífið Hildur Yeoman lofuð í hástert á Style Bubble Lífið Blondie verður stjarnan á RIFF um helgina Lífið Pamela slær á sögusagnirnar Lífið Tók sex ólíka stera fyrir hjartastoppið: „Þannig ég segi nei við sterum“ Lífið Fleiri fréttir Kynlífsstellingar sem kveikja í kofanum Virkilega sláandi lífsreynsla að koma til Grindavíkur Bein útsending: Haustbingó Blökastsins Slóvenar draga sig úr Eurovision ef Ísraelar verða með Myndaveisla: Líf og fjör á Ljósanótt Vill brúa bilið milli almennings og réttarkerfisins Krakkatían: Eurovision, skíðasvæði og portúgalska Pamela slær á sögusagnirnar Nýupptekið grænmeti á Flúðum í dag og opnar garðyrkjustöðvar Haustbingó í beinni á sunnudag Fréttatía vikunnar: Friðlýsing, frumsýning og handtaka Allt ætlaði um koll að keyra í Borgarleikhúsinu Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Tók sex ólíka stera fyrir hjartastoppið: „Þannig ég segi nei við sterum“ Glæsihöll Livar og Sverris á Arnarnesi til sölu Eldgos og elskhugar á frumsýningu Eldanna Segir Candy hafa séð að faðir hans væri „skrímsli“ á undan öðrum Glæsibústaðir yfir hundrað milljónum Yfir sig ástfangin og býr bæði á Spáni og Íslandi Friðrik Þór og Guðrún selja 225 milljón króna parhús í Hlíðunum „Stolt af því að hafa ekki gefist upp á sjálfri mér“ Enn ástfangnari að sjá maka sinn í foreldrahlutverkinu „Klárari, sætari og skemmtilegri með aldrinum“ Mömmupasta að hætti Lindu Ben Tökur á Disneymynd, óttalaus rotta eða eru allir vinir í Vesturbænum? Skvísur landsins skáluðu í miðborginni Vildi frekar hafa David Hasselhoff uppá vegg en Jón Ólafs „Pabbi hélt alltaf að þú værir kunta, takk fyrir að sanna það“ Gengu um rústir ratsjárstöðvar og klifu fáfarnasta fjall Hornstranda Kaupir fjórða húsið við sömu götu Sjá meira