Er einhver hissa á fúskinu? Magnús Guðmundsson skrifar 12. ágúst 2025 11:32 JÁ og NEI! Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur lagði upp með breyttar kraftmiklar áherslur í landspólitíkinni eftir kosningar í desember. Ljóst er að verkin hafa verið látin tala í mörgum málum, sem endurspeglast í skoðanakönnunum þar sem meiri hluti er ánægður með ríkisstjórnina. Hins vegar kom í ljós á dögunum að ráðherra og ríkisstjórn skortir kjark og þor til að ná tökum á öllu því fúski og getuleysi sem einkennir sjókvíaeldi við landið. Fyrr á árinu komst umboðsmaður Alþingis að þeirri niðurstöðu að lykilstarfsmaður sem starfaði við gerð svokallaðs strandsvæðisskipulags (en það er nafn skipulagsins sem allt sjókvíaeldi við Ísland á að vera grundvallað á) hefði verið vanhæfur. Ástæðan var sú að viðkomandi fór seinna í „lán“ til innanríkisráðuneytisins og vann þar einnig að málinu sem um ræðir. Á þingi í vor svaraði Inga Sæland félags- og húsnæðismálaráðherra fyrirspurn um vanhæfni viðkomandi starfsmanns við gerð strandsvæðaskipulags. Ef mistök hafa verið gerð þarf einfaldlega að laga þau, sagði ráðherrann. Kærumálið sem umboðsmaður Alþingis kvað upp álit í var frá félaginu „VÁ!“ sem berst gegn sjókvíaeldi í Seyðisfirði. Kvörtun félagsins tilgreindi margvísleg lagabrot í skipulagsvinnunni í Seyðisfirði, en umboðsmaður ákvað að afmarka álit sitt aðeins við eitt af þeim efnisatriðum sem kæran snérist um og var það hvort vanhæfur starfsmaður hefði komið að gerð skipulagsins. Sú varð raunin. Almennt er það talið að komi vanhæfur starfsmaður að máli sé það til þess fallið að ógilda niðurstöðu málsins, enda er um svokallaða öryggisreglu stjórnsýsluréttar að ræða. Með öðrum orðum eru ákvarðanir, sem vanhæfur starfsmaður hefur tekið þátt í að taka, ólögmætar. Nýlega kom hins vegar út álit frá ráðuneyti Ingu Sæland, sem er nú æðsti ráðamaður skipulagsmála þar sem þau hafa verið felld undir félagsmálaráðuneytið. Ráðherra telur stjórnsýslubrotið það lítilfjörlegt að hægt sé að horfa fram hjá því og þurfi ekki að fella skipulagið úr gildi. Ráðherra kýs að burðast með ólögmætt strandsvæðaskipulag fyrrum innviðaráðherra á bakinu í stað þess að standa við eigin orð á þingi í vor og laga þessa gölluðu stjórnsýslu. Já miðað við allt þetta er ég hissa á niðurstöðu ráðherra. Kvörtun VÁ VÁ kvartaði til Umboðsmanns Alþingis vegna strandsvæðaskipulags í Seyðisfirði, og er því málshefjandi að máli nr. 12804/2024 hjá Umboðsmanni. Umboðsmaður vísaði vanhæfnismálinu til félags- og húsnæðismálaráðherra til úrvinnslu og ákvörðunartöku. Ráðuneytið fékk upplýsingar um aðra vankanta og lagabrot í Seyðisfirði frá lögmanni VÁ, ásamt margítrekuðum beiðnum um fund með ráðherra. Í byrjun júlí kom svar frá ráðuneytinu um að ekki væri hægt að verða við beiðni um fund vegna anna og sumarleyfa. Eftir miðjan júlí spurðum við ráðuneytið hvenær mætti vænta niðurstöðu úr máli VÁ, og síðasta dag júlímánaðar fékk VÁ svar um að það yrði ekki fyrr en eftir sumarfrí. 7. ágúst kom frétt á RÚV og Austurfrétt um að málinu væri lokið og daginn eftir sendi ráðuneytið VÁ niðurstöðuna í pósti. Þar kemur fram að niðurstaða hafi legið fyrir 9. júlí og var erindi sent til umboðsmanns þann dag. Öll póstsamskipti milli lögmanns og stjórnarmanna VÁ við ráðuneytið í júlí, eins og að framan er rakið, eru óboðleg vinnubrögð af hálfu stjórnsýslunnar. Þarna er ráðuneytið að laumupúkast með stjórnsýslulagabrot og enginn frekari fréttaflutningur hefur verið um málið. Hvorki hefur verið rætt við ráðherra um niðurstöðu hans eða lögmann VÁ um viðbrögð. Katrín Oddsdóttir lögmaður VÁ hefur þegar krafið ráðuneytið um öll gögn í málinu f.h. málshefjanda, og vonandi berast þau henni sem allra fyrst. Með þessari niðurstöðu hefur ráðherra í ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur tekið afstöðu, sem er í andstöðu við loforð ríkisstjórnarinnar um nýja og breytta stjórnsýsluhætti. Hvenær er starfsmaður nógu vanhæfur? Vanhæfni starfsmanns innviðaráðuneytisins er augljóst og staðfest af Umboðsmanni Alþingis. Starfsmaður Skipulagsstofnunar var ráðinn til innviðaráðuneytisins frá apríl 2022 til áramóta 2023/2024. Samhliða starfi sínu hjá innviðaráðuneytinu vann starfsmaðurinn að því að klára skipulagsvinnu haf- og strandsvæða bæði fyrir Aust- og Vestfirði. Í febrúar 2023 kynnti innviðaráðherra starfsmanninn á fundi með fulltrúum VÁ, sem einn af mörgum sérlegum ráðgjöfum sínum, varðandi ákvörðun um staðfestingu strandsvæðaskipulags beggja svæða. Í fundargerðum svæðisráða 2023 er starfsmaðurinn skráður sem starfsmaður Skipulagsstofnunar. Það er augljóst að starfsmaðurinn vann að meiru en að gera minnisblað fyrir ráðherra um ferli strandsvæðaskipulagsins á þessu tímabili. Hvernig má það vera að ráðherra metur lykilstarfsmann ekki nægjanlega vanhæfan til að ógilda strandsvæðaskipulag, þrátt fyrir að hann hafi unnið að sama verkefni á tveim stjórnsýslustigum? Ég hvet fréttafólk til að sækja sér öll gögn um þetta mál til félags- og húsnæðismálaráðuneytisins og skrifa fréttir um þetta stjórnsýslulagabrot, sem fær því miður að líðast áfram hjá nýrri ríkisstjórn. Erindi ráðuneytis Í svari ráðuneytisins er því ranglega haldið fram að fjölmörg leyfi hafi verið gefin út á grundvelli skipulagsins. Á Austfjörðum hefur ekkert leyfi verið gefið út á þeim forsendum, og aðeins Seyðisfjörður er í vinnslu á grundvelli skipulagsins. Það er til lýsing á strandsvæðaskipulagsvinnunni og skipulagslögum. Þar eru taldar upp ýmsar fagstofnanir, sem skulu vera ráðgefandi aðilar. Sumar þeirra höfðu ekki erindi sem erfiði meðan einhverjar sinntu ekki skyldum sínum gagnvart þeim lögum, sem þær eiga að vinna eftir. Í lögunum er ekkert um það að hagsmunaaðilar eigi að hafa aðkomu að vinnslu skipulags með svæðisráðum. Pappírar hagsmunaaðila um öryggismöt af ýmsu tagi eru því ólögmæt gögn í leyfisveitingaferli. Baráttu VÁ gegn sjókvíaeldi er ekki lokið þó vanhæfnismálið hafi verið afgreitt, með hagsmuni sjókvíaeldis í forgangi. Eða með öðrum orðunum eins og kemur fram í frétt Austurgluggans 7.8.2025:„Ráðuneytið telur þann ágalla hafa verið óverulegan miðað við þá hagsmuni sem eru í húfi, svo sem leyfi sem veitt hafa verið á grundvelli skipulagsins.“ Því miður er þetta mynstur sem við erum orðin ansi vön að sjá, þ.e.a.s. að hagsmunir fjármagnseiganda, sem stunda þennan mengandi iðnað,o*‘eru látnir hafa forgang innan stjórnsýslunnar og reglur og lög beygð til að þjónka við þessa starfsemi. Náttúran nýtur sjaldnast eða aldrei vafans, og er þessi ákvörðum félagsmálaráðherra um að taka ekki upp umrætt skipulag og vinna það á faglegan hátt, enn eitt dæmi um það mikla fúsk sem viðgengst því miður í þessum málaflokki í íslenskri stjórnsýslu. Vegna fjölmargra ástæðna getur sjókvíaeldi aldrei orðið að veruleika í Seyðisfirði. Það er grátlegt að horfa upp á stjórnsýsluna í landinu gera ítrekaðar tilraunir til að kreista fram ranga niðurstöðu. Það er óboðlegt að horfa upp á ráðherra þessa lands halda áfram að horfa fram hjá lögum, reglugerðum og stjórnsýslulagabrotum. VÁ treystir áfram á stuðning landsmanna og náttúruverndarsamtaka gagnvart þessum endalausa yfirgangi. Höfundur er félagsmaður í VÁ félagi um vernd fjarðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Magnús Guðmundsson Múlaþing Sjókvíaeldi Mest lesið Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Áfengissala: Þrýstingur úr tveimur áttum Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
JÁ og NEI! Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur lagði upp með breyttar kraftmiklar áherslur í landspólitíkinni eftir kosningar í desember. Ljóst er að verkin hafa verið látin tala í mörgum málum, sem endurspeglast í skoðanakönnunum þar sem meiri hluti er ánægður með ríkisstjórnina. Hins vegar kom í ljós á dögunum að ráðherra og ríkisstjórn skortir kjark og þor til að ná tökum á öllu því fúski og getuleysi sem einkennir sjókvíaeldi við landið. Fyrr á árinu komst umboðsmaður Alþingis að þeirri niðurstöðu að lykilstarfsmaður sem starfaði við gerð svokallaðs strandsvæðisskipulags (en það er nafn skipulagsins sem allt sjókvíaeldi við Ísland á að vera grundvallað á) hefði verið vanhæfur. Ástæðan var sú að viðkomandi fór seinna í „lán“ til innanríkisráðuneytisins og vann þar einnig að málinu sem um ræðir. Á þingi í vor svaraði Inga Sæland félags- og húsnæðismálaráðherra fyrirspurn um vanhæfni viðkomandi starfsmanns við gerð strandsvæðaskipulags. Ef mistök hafa verið gerð þarf einfaldlega að laga þau, sagði ráðherrann. Kærumálið sem umboðsmaður Alþingis kvað upp álit í var frá félaginu „VÁ!“ sem berst gegn sjókvíaeldi í Seyðisfirði. Kvörtun félagsins tilgreindi margvísleg lagabrot í skipulagsvinnunni í Seyðisfirði, en umboðsmaður ákvað að afmarka álit sitt aðeins við eitt af þeim efnisatriðum sem kæran snérist um og var það hvort vanhæfur starfsmaður hefði komið að gerð skipulagsins. Sú varð raunin. Almennt er það talið að komi vanhæfur starfsmaður að máli sé það til þess fallið að ógilda niðurstöðu málsins, enda er um svokallaða öryggisreglu stjórnsýsluréttar að ræða. Með öðrum orðum eru ákvarðanir, sem vanhæfur starfsmaður hefur tekið þátt í að taka, ólögmætar. Nýlega kom hins vegar út álit frá ráðuneyti Ingu Sæland, sem er nú æðsti ráðamaður skipulagsmála þar sem þau hafa verið felld undir félagsmálaráðuneytið. Ráðherra telur stjórnsýslubrotið það lítilfjörlegt að hægt sé að horfa fram hjá því og þurfi ekki að fella skipulagið úr gildi. Ráðherra kýs að burðast með ólögmætt strandsvæðaskipulag fyrrum innviðaráðherra á bakinu í stað þess að standa við eigin orð á þingi í vor og laga þessa gölluðu stjórnsýslu. Já miðað við allt þetta er ég hissa á niðurstöðu ráðherra. Kvörtun VÁ VÁ kvartaði til Umboðsmanns Alþingis vegna strandsvæðaskipulags í Seyðisfirði, og er því málshefjandi að máli nr. 12804/2024 hjá Umboðsmanni. Umboðsmaður vísaði vanhæfnismálinu til félags- og húsnæðismálaráðherra til úrvinnslu og ákvörðunartöku. Ráðuneytið fékk upplýsingar um aðra vankanta og lagabrot í Seyðisfirði frá lögmanni VÁ, ásamt margítrekuðum beiðnum um fund með ráðherra. Í byrjun júlí kom svar frá ráðuneytinu um að ekki væri hægt að verða við beiðni um fund vegna anna og sumarleyfa. Eftir miðjan júlí spurðum við ráðuneytið hvenær mætti vænta niðurstöðu úr máli VÁ, og síðasta dag júlímánaðar fékk VÁ svar um að það yrði ekki fyrr en eftir sumarfrí. 7. ágúst kom frétt á RÚV og Austurfrétt um að málinu væri lokið og daginn eftir sendi ráðuneytið VÁ niðurstöðuna í pósti. Þar kemur fram að niðurstaða hafi legið fyrir 9. júlí og var erindi sent til umboðsmanns þann dag. Öll póstsamskipti milli lögmanns og stjórnarmanna VÁ við ráðuneytið í júlí, eins og að framan er rakið, eru óboðleg vinnubrögð af hálfu stjórnsýslunnar. Þarna er ráðuneytið að laumupúkast með stjórnsýslulagabrot og enginn frekari fréttaflutningur hefur verið um málið. Hvorki hefur verið rætt við ráðherra um niðurstöðu hans eða lögmann VÁ um viðbrögð. Katrín Oddsdóttir lögmaður VÁ hefur þegar krafið ráðuneytið um öll gögn í málinu f.h. málshefjanda, og vonandi berast þau henni sem allra fyrst. Með þessari niðurstöðu hefur ráðherra í ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur tekið afstöðu, sem er í andstöðu við loforð ríkisstjórnarinnar um nýja og breytta stjórnsýsluhætti. Hvenær er starfsmaður nógu vanhæfur? Vanhæfni starfsmanns innviðaráðuneytisins er augljóst og staðfest af Umboðsmanni Alþingis. Starfsmaður Skipulagsstofnunar var ráðinn til innviðaráðuneytisins frá apríl 2022 til áramóta 2023/2024. Samhliða starfi sínu hjá innviðaráðuneytinu vann starfsmaðurinn að því að klára skipulagsvinnu haf- og strandsvæða bæði fyrir Aust- og Vestfirði. Í febrúar 2023 kynnti innviðaráðherra starfsmanninn á fundi með fulltrúum VÁ, sem einn af mörgum sérlegum ráðgjöfum sínum, varðandi ákvörðun um staðfestingu strandsvæðaskipulags beggja svæða. Í fundargerðum svæðisráða 2023 er starfsmaðurinn skráður sem starfsmaður Skipulagsstofnunar. Það er augljóst að starfsmaðurinn vann að meiru en að gera minnisblað fyrir ráðherra um ferli strandsvæðaskipulagsins á þessu tímabili. Hvernig má það vera að ráðherra metur lykilstarfsmann ekki nægjanlega vanhæfan til að ógilda strandsvæðaskipulag, þrátt fyrir að hann hafi unnið að sama verkefni á tveim stjórnsýslustigum? Ég hvet fréttafólk til að sækja sér öll gögn um þetta mál til félags- og húsnæðismálaráðuneytisins og skrifa fréttir um þetta stjórnsýslulagabrot, sem fær því miður að líðast áfram hjá nýrri ríkisstjórn. Erindi ráðuneytis Í svari ráðuneytisins er því ranglega haldið fram að fjölmörg leyfi hafi verið gefin út á grundvelli skipulagsins. Á Austfjörðum hefur ekkert leyfi verið gefið út á þeim forsendum, og aðeins Seyðisfjörður er í vinnslu á grundvelli skipulagsins. Það er til lýsing á strandsvæðaskipulagsvinnunni og skipulagslögum. Þar eru taldar upp ýmsar fagstofnanir, sem skulu vera ráðgefandi aðilar. Sumar þeirra höfðu ekki erindi sem erfiði meðan einhverjar sinntu ekki skyldum sínum gagnvart þeim lögum, sem þær eiga að vinna eftir. Í lögunum er ekkert um það að hagsmunaaðilar eigi að hafa aðkomu að vinnslu skipulags með svæðisráðum. Pappírar hagsmunaaðila um öryggismöt af ýmsu tagi eru því ólögmæt gögn í leyfisveitingaferli. Baráttu VÁ gegn sjókvíaeldi er ekki lokið þó vanhæfnismálið hafi verið afgreitt, með hagsmuni sjókvíaeldis í forgangi. Eða með öðrum orðunum eins og kemur fram í frétt Austurgluggans 7.8.2025:„Ráðuneytið telur þann ágalla hafa verið óverulegan miðað við þá hagsmuni sem eru í húfi, svo sem leyfi sem veitt hafa verið á grundvelli skipulagsins.“ Því miður er þetta mynstur sem við erum orðin ansi vön að sjá, þ.e.a.s. að hagsmunir fjármagnseiganda, sem stunda þennan mengandi iðnað,o*‘eru látnir hafa forgang innan stjórnsýslunnar og reglur og lög beygð til að þjónka við þessa starfsemi. Náttúran nýtur sjaldnast eða aldrei vafans, og er þessi ákvörðum félagsmálaráðherra um að taka ekki upp umrætt skipulag og vinna það á faglegan hátt, enn eitt dæmi um það mikla fúsk sem viðgengst því miður í þessum málaflokki í íslenskri stjórnsýslu. Vegna fjölmargra ástæðna getur sjókvíaeldi aldrei orðið að veruleika í Seyðisfirði. Það er grátlegt að horfa upp á stjórnsýsluna í landinu gera ítrekaðar tilraunir til að kreista fram ranga niðurstöðu. Það er óboðlegt að horfa upp á ráðherra þessa lands halda áfram að horfa fram hjá lögum, reglugerðum og stjórnsýslulagabrotum. VÁ treystir áfram á stuðning landsmanna og náttúruverndarsamtaka gagnvart þessum endalausa yfirgangi. Höfundur er félagsmaður í VÁ félagi um vernd fjarðar.
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Hver vill heyra um eitthvað jákvætt sem er gert í skólunum? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn af ferðum Angelu Müller. Eru erlendir ferðamenn afætur? BJarnheiður Hallsdóttir skrifar