Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar 1. september 2025 14:31 Mánuðum saman og misserum höfum við verið vitni að ólýsanlegum harmleik í beinni útsendingu: Harmleiknum á Gaza – án þess að fá nokkuð að gert. Við horfum máttvana af skelfingu upp á fólk sem á sínum tíma var fórnarlömb skipulagðrar útrýmingaherferðar – HOLOCAUST – standa nú fyrir skipulagðri útrýmingaherferð á varnarlausu fólki. Sagan endurtekur sig í okkar samtíð. Við erum að tala um stríðsglæpi, þjóðernishreinsanir – áform um þjóðarmorð. Þetta er óumdeilanlega einhver mesti harmleikur okkar tíma. 1. Hvers vegna er það að menn hafa borist á banaspjót í Mið-Austurlöndum lengur en elstu menn muna? Hvernig má það vera að við verðum daglega vitni að því að Ísraelski herinn myrðir fólk reglulega, þar sem það hópast saman í örvæntingu til að betla fyrir mat? Stutta svarið er þetta: Þetta er arfleifð vestrænnar nýlendustefnu. Nýlenduherrarnir tóku sér vald til að ráða landamærum ríkja, án samráðs við þær þjóðir, sem við þau áttu að búa. Hin hrundu ríki – Líbanon og Sýrland – eru eitt dæmi. Ísrael er annað. 40 milljóna þjóð – Kúrdar – eru hins vegar dæmi um þjóð, sem nýlenduherrarnir gerðu útlæga á landakortinu. Ákvörðun bresku nýlendustjórnarinnar að „ráðstafa“ landi Palestínu (með Balfour-yfirlýsingunni 1917), án samráðs við íbúana sem þar bjuggu, hefur haft ófyrirséðar afleiðingar: Endurtekin stríð, linnulaust ofbeldi og nú þjóðernishreinsanir. Í minni Arabanna sem þar bjuggu fyrir – meira en 10 milljónir talsins – heitir brottreksturinn af landinu „ÁFALLIÐ MIKLA“ – NAKBA. Meira en 750 þúsund manns voru rekin brott af heimilum sínum 1948 og hundruð þúsunda svipt lífi. Síðan hefur Palestína logað í ófriði, sem ekki sér fyrir endann á. VIÐ UPPSKERUM EINS OG VIÐ HÖFUM TIL SÁÐ. Íranir hafa ekki gleymt því að Bandaríkjamenn og Bretar steyptu af stóli lýðræðislega kjörinni ríkisstjórn í Teheran árið 1953 (Mosaddegh). Í staðinn lyftu þeir útlægum keisara á valdastól. Þar með tók við einhver grimmilegasta einræðisstjórn seinni tíma. Til hvers? Til þess að ná yfirráðum yfir ríkulegum olíuauðæfum Írana. Þegar Írönum tókst loks að reka keisarann af höndum sér, hrepptu þeir í staðinn einræðisstjórn ofsatrúarklerka. Það voru m.ö.o. forysturríki lýðræðisins, að eigin sögn, sem kæfðu lýðræðið í fæðingu í Íran – og kveinka sér nú undan afleiðingunum. 2. Ísrael er ómótmælanlega skjólstæðingsríki Bandaríkjanna. Bandaríkin gera hvort tveggja, að fjármagna og vopna Ísrael. Þau beita jafnan neitunarvaldi sínu í Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna til að halda hlífisskildi yfir síendurteknum lögbrotum núverandi ríkisstjórnar Ísraels, sem samanstendur af rétttrúnaðargyðingum og hægri öfgaöflum. Bandaríkin standa að baki hernaðaryfirburðum Ísraels. Þau geta því engan veginn talist vera hlutlaus milligöngu- eða sáttaaðili í tilvistardeilu Íraela og Palestínumanna. Og gleymum því ekki að Ísrael er kjarnorkuveldi. Hernám Ísraels á landi Palestínumanna hefur nú staðið yfir samfellt í 76 ár. Á þeim tíma hefur Palestínu verið breytt í stærstu fangabúðir í heimi. Fangelsisyfirvöldin – ríkisstjórn Ísraels – hafa allsherjar vald. Þau geta slökkt á rafmagninu þegar þeim þóknast; haldið eftir tekjum af sköttum og tollum svo að undirverktakar þeirra á Vesturbakkanum (the Palestine Authority) þurfa að betla á hnjánum um peninga; eða þau geta einfaldlega lokað fyrir aðgang fanganna að mat og lyfjum og dæmt þá þar með til hungurdauða. Siðferðileg tvöfeldni Vesturlanda stingur í augun. Rússar eru beittir þungum refsiaðgerðum fyrir ólöglega innrás sína í Úkraínu. En hvort tveggja, innrás BNA í Írak á upplognum forsendum á sínum tíma eða endurtekin lögbrot Ísraela á hinum hernumdu svæðum Palestínu – allt er það látið viðgangast refsilaust. 3. Eini valkosturinn sem til greina kemur er – þrátt fyrir allt – „tveggja-ríkja-lausnin“. Oslóarsamningarnir (the Oslo Accords) 1993-95 byggði á þeirri lausn í grundvallaratriðum, þ.e. á gagnkvæmri viðurkenningu deiluaðila. En – tveggja-ríkja-lausnin er því aðeins framkvæmanleg í reynd, ef ákveðnum ófrávíkjanlegum skilyrðum er framfylgt. Bæði ríkin verða að vera fullvalda ríki, sem njóta ábyrgðar alþjóðasamfélagsins, eins og það er nánar skilgreint, á landamærum sínum. Það þýðir m.ö.o. að semja verður um landamæri ríkjanna og þar með um ólöglegar „landnemabyggðir“ Ísraela á hernumdu landi Palestínu. SKILYRÐI FYRIR FRIÐI TIL FRAMBÚÐAR Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna verður að staðfesta stofnun ríkis Palestínumanna og viðurkenningu alþjóðasamfélagsins á því innan umsaminna landamæra. Hernáminu verður að ljúka formlegaog hersveitir beggja aðila (IDF og Hamas) verður að draga til baka. Alla þá, sem gert hafa sekir um stríðsglæpi, verður að leiða fyrir Alþjóðalega sakamáladómsstólinn. Þar sem Bandaríkin hafa fyrirgert öllu trausti sem hlutlaus milligöngu- og sáttaaðili, verður Evrópusambandið (ESB) að taka við því hlutverki. Evrópa verðurað axla ábyrgð sína á fortíðinni. Evrópusambandið verður að leggja til friðargæslusveitir til að framfylgja lögum og rétti í samskiptum ríkjanna, sem og friðhelgi landamæra. Marshall-áætlun. Evrópusambandið verður að taka að sér verkstjórn um samningu áætlunar til að endurreisa innviði Palestínu og efnahagslíf. Ísraelsríki greiði umsamdar stríðsskaðabætur fyrir að hafa lagt Gaza í rúst. Hin ofurríku olíu-ríki Araba í Mið-Austurlöndum kosti endurreisnina ásamt með stríðsskaðabótum Ísraels. Það sem við þurfum nú á að halda – í stað ævafornra goðsagna og trúarofstækis – eru raunsæjar áætlanir um uppbyggingu, sem fylgt er eftir í framkvæmd, til að tryggja varanlegan frið til frambúðar. Höfundur var utanríkisráðherra Íslands 1988-95. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Baldvin Hannibalsson Átök í Ísrael og Palestínu Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Mánuðum saman og misserum höfum við verið vitni að ólýsanlegum harmleik í beinni útsendingu: Harmleiknum á Gaza – án þess að fá nokkuð að gert. Við horfum máttvana af skelfingu upp á fólk sem á sínum tíma var fórnarlömb skipulagðrar útrýmingaherferðar – HOLOCAUST – standa nú fyrir skipulagðri útrýmingaherferð á varnarlausu fólki. Sagan endurtekur sig í okkar samtíð. Við erum að tala um stríðsglæpi, þjóðernishreinsanir – áform um þjóðarmorð. Þetta er óumdeilanlega einhver mesti harmleikur okkar tíma. 1. Hvers vegna er það að menn hafa borist á banaspjót í Mið-Austurlöndum lengur en elstu menn muna? Hvernig má það vera að við verðum daglega vitni að því að Ísraelski herinn myrðir fólk reglulega, þar sem það hópast saman í örvæntingu til að betla fyrir mat? Stutta svarið er þetta: Þetta er arfleifð vestrænnar nýlendustefnu. Nýlenduherrarnir tóku sér vald til að ráða landamærum ríkja, án samráðs við þær þjóðir, sem við þau áttu að búa. Hin hrundu ríki – Líbanon og Sýrland – eru eitt dæmi. Ísrael er annað. 40 milljóna þjóð – Kúrdar – eru hins vegar dæmi um þjóð, sem nýlenduherrarnir gerðu útlæga á landakortinu. Ákvörðun bresku nýlendustjórnarinnar að „ráðstafa“ landi Palestínu (með Balfour-yfirlýsingunni 1917), án samráðs við íbúana sem þar bjuggu, hefur haft ófyrirséðar afleiðingar: Endurtekin stríð, linnulaust ofbeldi og nú þjóðernishreinsanir. Í minni Arabanna sem þar bjuggu fyrir – meira en 10 milljónir talsins – heitir brottreksturinn af landinu „ÁFALLIÐ MIKLA“ – NAKBA. Meira en 750 þúsund manns voru rekin brott af heimilum sínum 1948 og hundruð þúsunda svipt lífi. Síðan hefur Palestína logað í ófriði, sem ekki sér fyrir endann á. VIÐ UPPSKERUM EINS OG VIÐ HÖFUM TIL SÁÐ. Íranir hafa ekki gleymt því að Bandaríkjamenn og Bretar steyptu af stóli lýðræðislega kjörinni ríkisstjórn í Teheran árið 1953 (Mosaddegh). Í staðinn lyftu þeir útlægum keisara á valdastól. Þar með tók við einhver grimmilegasta einræðisstjórn seinni tíma. Til hvers? Til þess að ná yfirráðum yfir ríkulegum olíuauðæfum Írana. Þegar Írönum tókst loks að reka keisarann af höndum sér, hrepptu þeir í staðinn einræðisstjórn ofsatrúarklerka. Það voru m.ö.o. forysturríki lýðræðisins, að eigin sögn, sem kæfðu lýðræðið í fæðingu í Íran – og kveinka sér nú undan afleiðingunum. 2. Ísrael er ómótmælanlega skjólstæðingsríki Bandaríkjanna. Bandaríkin gera hvort tveggja, að fjármagna og vopna Ísrael. Þau beita jafnan neitunarvaldi sínu í Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna til að halda hlífisskildi yfir síendurteknum lögbrotum núverandi ríkisstjórnar Ísraels, sem samanstendur af rétttrúnaðargyðingum og hægri öfgaöflum. Bandaríkin standa að baki hernaðaryfirburðum Ísraels. Þau geta því engan veginn talist vera hlutlaus milligöngu- eða sáttaaðili í tilvistardeilu Íraela og Palestínumanna. Og gleymum því ekki að Ísrael er kjarnorkuveldi. Hernám Ísraels á landi Palestínumanna hefur nú staðið yfir samfellt í 76 ár. Á þeim tíma hefur Palestínu verið breytt í stærstu fangabúðir í heimi. Fangelsisyfirvöldin – ríkisstjórn Ísraels – hafa allsherjar vald. Þau geta slökkt á rafmagninu þegar þeim þóknast; haldið eftir tekjum af sköttum og tollum svo að undirverktakar þeirra á Vesturbakkanum (the Palestine Authority) þurfa að betla á hnjánum um peninga; eða þau geta einfaldlega lokað fyrir aðgang fanganna að mat og lyfjum og dæmt þá þar með til hungurdauða. Siðferðileg tvöfeldni Vesturlanda stingur í augun. Rússar eru beittir þungum refsiaðgerðum fyrir ólöglega innrás sína í Úkraínu. En hvort tveggja, innrás BNA í Írak á upplognum forsendum á sínum tíma eða endurtekin lögbrot Ísraela á hinum hernumdu svæðum Palestínu – allt er það látið viðgangast refsilaust. 3. Eini valkosturinn sem til greina kemur er – þrátt fyrir allt – „tveggja-ríkja-lausnin“. Oslóarsamningarnir (the Oslo Accords) 1993-95 byggði á þeirri lausn í grundvallaratriðum, þ.e. á gagnkvæmri viðurkenningu deiluaðila. En – tveggja-ríkja-lausnin er því aðeins framkvæmanleg í reynd, ef ákveðnum ófrávíkjanlegum skilyrðum er framfylgt. Bæði ríkin verða að vera fullvalda ríki, sem njóta ábyrgðar alþjóðasamfélagsins, eins og það er nánar skilgreint, á landamærum sínum. Það þýðir m.ö.o. að semja verður um landamæri ríkjanna og þar með um ólöglegar „landnemabyggðir“ Ísraela á hernumdu landi Palestínu. SKILYRÐI FYRIR FRIÐI TIL FRAMBÚÐAR Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna verður að staðfesta stofnun ríkis Palestínumanna og viðurkenningu alþjóðasamfélagsins á því innan umsaminna landamæra. Hernáminu verður að ljúka formlegaog hersveitir beggja aðila (IDF og Hamas) verður að draga til baka. Alla þá, sem gert hafa sekir um stríðsglæpi, verður að leiða fyrir Alþjóðalega sakamáladómsstólinn. Þar sem Bandaríkin hafa fyrirgert öllu trausti sem hlutlaus milligöngu- og sáttaaðili, verður Evrópusambandið (ESB) að taka við því hlutverki. Evrópa verðurað axla ábyrgð sína á fortíðinni. Evrópusambandið verður að leggja til friðargæslusveitir til að framfylgja lögum og rétti í samskiptum ríkjanna, sem og friðhelgi landamæra. Marshall-áætlun. Evrópusambandið verður að taka að sér verkstjórn um samningu áætlunar til að endurreisa innviði Palestínu og efnahagslíf. Ísraelsríki greiði umsamdar stríðsskaðabætur fyrir að hafa lagt Gaza í rúst. Hin ofurríku olíu-ríki Araba í Mið-Austurlöndum kosti endurreisnina ásamt með stríðsskaðabótum Ísraels. Það sem við þurfum nú á að halda – í stað ævafornra goðsagna og trúarofstækis – eru raunsæjar áætlanir um uppbyggingu, sem fylgt er eftir í framkvæmd, til að tryggja varanlegan frið til frambúðar. Höfundur var utanríkisráðherra Íslands 1988-95.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun