Berklar, Krakk og Rough Sleep Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar 11. september 2025 09:03 Undanfarnar vikur hefur B-teymið (vettvangsteymið) hjá göngudeild smitsjúkdóma Landspítalans verið í fræðslu- og vinnuferð í London. Tilgangurinn var að kynna okkur starf og aðferðir í baráttunni við smitsjúkdóma meðal jaðarsettra hópa. Við horfðum sérstaklega til heimilislausra en innan þess hóps eru margir fyrrum fangar og fólk sem glímir við geðfötlun. Þá beindum við sjónum einnig að ungmennum og kynlífsverkafólki, hópum sem þurfa sterkari vernd, meiri réttindi og minni fordóma, eins og á við um öll sem standa jaðarsett í samfélaginu. Landspítalinn hefur á síðustu misserum fengið jafningja frá Afstöðu til starfa með B-teyminu. Þessi samvinna hefur opnað nýja möguleika í tengslum við jaðarsetta hópa og sparað heilbrigðiskerfinu verulegar fjárhæðir á þessu ári. Við tókum þátt í vettvangsstarfi með fulltrúum National Health Service. Við heimsóttum úrræði fyrir heimilislausa, vettvangsteymi, tjaldbúðir og sérstaka viðburði þar sem boðið var upp á mat, þjónustu og tengslamyndun. Sérstaklega stóð upp úr heimsókn í dagsetur sem bauð upp á heitan mat, hvíldaraðstöðu, sturtur, þvottahús, félagsráðgjöf, heilbrigðisþjónustu, tann- og fótaaðhlynningu og skapandi starfsemi. Þar var lögð áhersla á að virkja fólk í list og sköpun, hjálpa því að endurheimta áhuga á lífinu og skapa raunveruleg tækifæri til endurkomu inn í samfélagið. Það sem vakti mikla athygli var hversu stóran sess jafningjar höfðu í starfinu. Þeir sinntu ekki aðeins tengslum heldur einnig verkum eins og blóð- og sýnatökum. Þar unnu fagfólk, jafningjar og sjálfboðaliðar saman sem ein heild. Þessi nálgun stangast á við íslenskan veruleika þar sem of oft er unnið í aðskildum kössum og fagstéttir vernda sín verk í stað þess að nýta krafta annarra sem ná betur til hópsins. Einn eftirminnilegasti viðburðurinn var Street Fest í Finsbury Park. Þar var boðið upp á sturtur, klippingu, fatnað, mat og tónlist ásamt heilbrigðisþjónustu og sýnatökum vegna smitsjúkdóma. Þetta var ekki aðeins veisla heldur einnig tækifæri til að nálgast fólk á mannsæmandi hátt, byggja upp tengsl og styrkja sjálfsvirðingu. Slíkt verkefni væri vel framkvæmanlegt hér á Íslandi og gæti orðið mikilvægt skref í að brjóta niður múra milli samfélagsins og þeirra sem hafa verið jaðarsettir. Það kom okkur einnig á óvart að í Bretlandi er nú talið ljóst að berklar og krakkneysla haldist í hendur. Þetta er áhyggjuefni fyrir Ísland þar sem neysla á krakki (kókaín sem er reykt) hefur aukist mjög á síðustu árum og ekkert bendir til að þróunin snúist við heldur þvert á móti. Ef ekkert er að gert munu þessir þættir ýta undir alvarlegan faraldur sem mun lenda þyngst á hópum sem nú þegar búa við mikla jaðarsetningu og svo auðvitað víðar í samfélaginu. Á sama tíma og við sjáum hversu nauðsynleg úrræði eru í baráttunni við heimilisleysi og smitsjúkdóma berast fréttir að 60 þúsund fermetrar húsnæðis í eigu ríkisins standi auðir. Það vekur spurningar. Hvernig nýtum við þetta rými þegar þörfin er svona brýn. Með tiltölulega einföldum hætti mætti koma á fót dagsetrum, virknimiðstöðvum, neyðarskýlum, áfangaheimilum og kaffistofum. Þetta myndi bæta lífsskilyrði margra og létta álagi af heilbrigðis- og félagskerfinu til lengri tíma. Eitt dæmi er Tollhúsið við Tryggvagötu. Þar mætti með tveimur hæðum einungis skapa þjónustu sem hefði afgerandi áhrif. Dagsetur þar sem fólk fær mat, hvíld, heilbrigðisþjónustu og tækifæri til sköpunar er ekki aðeins mannúðleg lausn heldur einnig fjárhagslega skynsamleg lausn fyrir samfélagið í heild. Þrátt fyrir að Reykjavíkurborg hafi samþykkt áætlun í málefnum heimilislausra til ársins 2027 er ljóst að þjónustan þarfnast heildarendurskoðunar. Í dag eru neyðarskýli, VOR teymið og heimahjúkrun staðsett á mismunandi stöðum og boðleiðir og samhæfing eru flóknar. Þetta veldur bæði auknum kostnaði og minni samfellu í þjónustu. Hægt væri að stíga mikilvægt skref með því að sameina þjónustuna í einni miðlægri þjónustumiðstöð þar sem neyðarskýli, heimahjúkrun, VOR teymi, félagsráðgjöf og sérúrræði fyrir veikustu einstaklingana væru undir sama þaki. Slíkt fyrirkomulag myndi auka skilvirkni, tryggja öryggi notenda, bæta aðgengi að þjónustu og leiða til verulegs sparnaðar í rekstri. Með samþættingu þjónustu í einu húsnæði væri hægt að tryggja faglegt og einstaklingsmiðað þjónustuframboð þar sem mannréttindi og skaðaminnkun væru í forgrunni. Það myndi gera borginni kleift að styðja betur við fólk og hjálpa því fyrr út úr vítahringnum að vera fast í neyðarskýlum. Þannig eru þau að vinna í London. Að því sögðu er ekki sanngjarnt að aðeins eitt sveitarfélag sinni málefnum heimilislausra því ekkert eitt sveitarfélag ræður við slíkt að halda uppi heilum málalfokki. Ríkið verður hér að koma að málum og ekki sienna en strax. Ferðin til London var krefjandi og lærdómsrík. Hún sýndi okkur að Ísland þarf að ráðast í breytingar strax, bæði í málefnum heimilislausra, í baráttunni við smitsjúkdóma og almennt þegar kemur að jaðarsettum hópum. Við eigum úrræði, við eigum mannauð og við eigum húsnæði. Spurningin er bara hvort við ætlum að nýta þetta eða horfa á vandann stækka. Guðmundur Ingi Þóroddsson, sérhæfður starfsmaður á göngudeild smitsjúkdóma og formaður Afstöðu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Ingi Þóroddsson Mest lesið Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Undanfarnar vikur hefur B-teymið (vettvangsteymið) hjá göngudeild smitsjúkdóma Landspítalans verið í fræðslu- og vinnuferð í London. Tilgangurinn var að kynna okkur starf og aðferðir í baráttunni við smitsjúkdóma meðal jaðarsettra hópa. Við horfðum sérstaklega til heimilislausra en innan þess hóps eru margir fyrrum fangar og fólk sem glímir við geðfötlun. Þá beindum við sjónum einnig að ungmennum og kynlífsverkafólki, hópum sem þurfa sterkari vernd, meiri réttindi og minni fordóma, eins og á við um öll sem standa jaðarsett í samfélaginu. Landspítalinn hefur á síðustu misserum fengið jafningja frá Afstöðu til starfa með B-teyminu. Þessi samvinna hefur opnað nýja möguleika í tengslum við jaðarsetta hópa og sparað heilbrigðiskerfinu verulegar fjárhæðir á þessu ári. Við tókum þátt í vettvangsstarfi með fulltrúum National Health Service. Við heimsóttum úrræði fyrir heimilislausa, vettvangsteymi, tjaldbúðir og sérstaka viðburði þar sem boðið var upp á mat, þjónustu og tengslamyndun. Sérstaklega stóð upp úr heimsókn í dagsetur sem bauð upp á heitan mat, hvíldaraðstöðu, sturtur, þvottahús, félagsráðgjöf, heilbrigðisþjónustu, tann- og fótaaðhlynningu og skapandi starfsemi. Þar var lögð áhersla á að virkja fólk í list og sköpun, hjálpa því að endurheimta áhuga á lífinu og skapa raunveruleg tækifæri til endurkomu inn í samfélagið. Það sem vakti mikla athygli var hversu stóran sess jafningjar höfðu í starfinu. Þeir sinntu ekki aðeins tengslum heldur einnig verkum eins og blóð- og sýnatökum. Þar unnu fagfólk, jafningjar og sjálfboðaliðar saman sem ein heild. Þessi nálgun stangast á við íslenskan veruleika þar sem of oft er unnið í aðskildum kössum og fagstéttir vernda sín verk í stað þess að nýta krafta annarra sem ná betur til hópsins. Einn eftirminnilegasti viðburðurinn var Street Fest í Finsbury Park. Þar var boðið upp á sturtur, klippingu, fatnað, mat og tónlist ásamt heilbrigðisþjónustu og sýnatökum vegna smitsjúkdóma. Þetta var ekki aðeins veisla heldur einnig tækifæri til að nálgast fólk á mannsæmandi hátt, byggja upp tengsl og styrkja sjálfsvirðingu. Slíkt verkefni væri vel framkvæmanlegt hér á Íslandi og gæti orðið mikilvægt skref í að brjóta niður múra milli samfélagsins og þeirra sem hafa verið jaðarsettir. Það kom okkur einnig á óvart að í Bretlandi er nú talið ljóst að berklar og krakkneysla haldist í hendur. Þetta er áhyggjuefni fyrir Ísland þar sem neysla á krakki (kókaín sem er reykt) hefur aukist mjög á síðustu árum og ekkert bendir til að þróunin snúist við heldur þvert á móti. Ef ekkert er að gert munu þessir þættir ýta undir alvarlegan faraldur sem mun lenda þyngst á hópum sem nú þegar búa við mikla jaðarsetningu og svo auðvitað víðar í samfélaginu. Á sama tíma og við sjáum hversu nauðsynleg úrræði eru í baráttunni við heimilisleysi og smitsjúkdóma berast fréttir að 60 þúsund fermetrar húsnæðis í eigu ríkisins standi auðir. Það vekur spurningar. Hvernig nýtum við þetta rými þegar þörfin er svona brýn. Með tiltölulega einföldum hætti mætti koma á fót dagsetrum, virknimiðstöðvum, neyðarskýlum, áfangaheimilum og kaffistofum. Þetta myndi bæta lífsskilyrði margra og létta álagi af heilbrigðis- og félagskerfinu til lengri tíma. Eitt dæmi er Tollhúsið við Tryggvagötu. Þar mætti með tveimur hæðum einungis skapa þjónustu sem hefði afgerandi áhrif. Dagsetur þar sem fólk fær mat, hvíld, heilbrigðisþjónustu og tækifæri til sköpunar er ekki aðeins mannúðleg lausn heldur einnig fjárhagslega skynsamleg lausn fyrir samfélagið í heild. Þrátt fyrir að Reykjavíkurborg hafi samþykkt áætlun í málefnum heimilislausra til ársins 2027 er ljóst að þjónustan þarfnast heildarendurskoðunar. Í dag eru neyðarskýli, VOR teymið og heimahjúkrun staðsett á mismunandi stöðum og boðleiðir og samhæfing eru flóknar. Þetta veldur bæði auknum kostnaði og minni samfellu í þjónustu. Hægt væri að stíga mikilvægt skref með því að sameina þjónustuna í einni miðlægri þjónustumiðstöð þar sem neyðarskýli, heimahjúkrun, VOR teymi, félagsráðgjöf og sérúrræði fyrir veikustu einstaklingana væru undir sama þaki. Slíkt fyrirkomulag myndi auka skilvirkni, tryggja öryggi notenda, bæta aðgengi að þjónustu og leiða til verulegs sparnaðar í rekstri. Með samþættingu þjónustu í einu húsnæði væri hægt að tryggja faglegt og einstaklingsmiðað þjónustuframboð þar sem mannréttindi og skaðaminnkun væru í forgrunni. Það myndi gera borginni kleift að styðja betur við fólk og hjálpa því fyrr út úr vítahringnum að vera fast í neyðarskýlum. Þannig eru þau að vinna í London. Að því sögðu er ekki sanngjarnt að aðeins eitt sveitarfélag sinni málefnum heimilislausra því ekkert eitt sveitarfélag ræður við slíkt að halda uppi heilum málalfokki. Ríkið verður hér að koma að málum og ekki sienna en strax. Ferðin til London var krefjandi og lærdómsrík. Hún sýndi okkur að Ísland þarf að ráðast í breytingar strax, bæði í málefnum heimilislausra, í baráttunni við smitsjúkdóma og almennt þegar kemur að jaðarsettum hópum. Við eigum úrræði, við eigum mannauð og við eigum húsnæði. Spurningin er bara hvort við ætlum að nýta þetta eða horfa á vandann stækka. Guðmundur Ingi Þóroddsson, sérhæfður starfsmaður á göngudeild smitsjúkdóma og formaður Afstöðu.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun