Berklar, Krakk og Rough Sleep Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar 11. september 2025 09:03 Undanfarnar vikur hefur B-teymið (vettvangsteymið) hjá göngudeild smitsjúkdóma Landspítalans verið í fræðslu- og vinnuferð í London. Tilgangurinn var að kynna okkur starf og aðferðir í baráttunni við smitsjúkdóma meðal jaðarsettra hópa. Við horfðum sérstaklega til heimilislausra en innan þess hóps eru margir fyrrum fangar og fólk sem glímir við geðfötlun. Þá beindum við sjónum einnig að ungmennum og kynlífsverkafólki, hópum sem þurfa sterkari vernd, meiri réttindi og minni fordóma, eins og á við um öll sem standa jaðarsett í samfélaginu. Landspítalinn hefur á síðustu misserum fengið jafningja frá Afstöðu til starfa með B-teyminu. Þessi samvinna hefur opnað nýja möguleika í tengslum við jaðarsetta hópa og sparað heilbrigðiskerfinu verulegar fjárhæðir á þessu ári. Við tókum þátt í vettvangsstarfi með fulltrúum National Health Service. Við heimsóttum úrræði fyrir heimilislausa, vettvangsteymi, tjaldbúðir og sérstaka viðburði þar sem boðið var upp á mat, þjónustu og tengslamyndun. Sérstaklega stóð upp úr heimsókn í dagsetur sem bauð upp á heitan mat, hvíldaraðstöðu, sturtur, þvottahús, félagsráðgjöf, heilbrigðisþjónustu, tann- og fótaaðhlynningu og skapandi starfsemi. Þar var lögð áhersla á að virkja fólk í list og sköpun, hjálpa því að endurheimta áhuga á lífinu og skapa raunveruleg tækifæri til endurkomu inn í samfélagið. Það sem vakti mikla athygli var hversu stóran sess jafningjar höfðu í starfinu. Þeir sinntu ekki aðeins tengslum heldur einnig verkum eins og blóð- og sýnatökum. Þar unnu fagfólk, jafningjar og sjálfboðaliðar saman sem ein heild. Þessi nálgun stangast á við íslenskan veruleika þar sem of oft er unnið í aðskildum kössum og fagstéttir vernda sín verk í stað þess að nýta krafta annarra sem ná betur til hópsins. Einn eftirminnilegasti viðburðurinn var Street Fest í Finsbury Park. Þar var boðið upp á sturtur, klippingu, fatnað, mat og tónlist ásamt heilbrigðisþjónustu og sýnatökum vegna smitsjúkdóma. Þetta var ekki aðeins veisla heldur einnig tækifæri til að nálgast fólk á mannsæmandi hátt, byggja upp tengsl og styrkja sjálfsvirðingu. Slíkt verkefni væri vel framkvæmanlegt hér á Íslandi og gæti orðið mikilvægt skref í að brjóta niður múra milli samfélagsins og þeirra sem hafa verið jaðarsettir. Það kom okkur einnig á óvart að í Bretlandi er nú talið ljóst að berklar og krakkneysla haldist í hendur. Þetta er áhyggjuefni fyrir Ísland þar sem neysla á krakki (kókaín sem er reykt) hefur aukist mjög á síðustu árum og ekkert bendir til að þróunin snúist við heldur þvert á móti. Ef ekkert er að gert munu þessir þættir ýta undir alvarlegan faraldur sem mun lenda þyngst á hópum sem nú þegar búa við mikla jaðarsetningu og svo auðvitað víðar í samfélaginu. Á sama tíma og við sjáum hversu nauðsynleg úrræði eru í baráttunni við heimilisleysi og smitsjúkdóma berast fréttir að 60 þúsund fermetrar húsnæðis í eigu ríkisins standi auðir. Það vekur spurningar. Hvernig nýtum við þetta rými þegar þörfin er svona brýn. Með tiltölulega einföldum hætti mætti koma á fót dagsetrum, virknimiðstöðvum, neyðarskýlum, áfangaheimilum og kaffistofum. Þetta myndi bæta lífsskilyrði margra og létta álagi af heilbrigðis- og félagskerfinu til lengri tíma. Eitt dæmi er Tollhúsið við Tryggvagötu. Þar mætti með tveimur hæðum einungis skapa þjónustu sem hefði afgerandi áhrif. Dagsetur þar sem fólk fær mat, hvíld, heilbrigðisþjónustu og tækifæri til sköpunar er ekki aðeins mannúðleg lausn heldur einnig fjárhagslega skynsamleg lausn fyrir samfélagið í heild. Þrátt fyrir að Reykjavíkurborg hafi samþykkt áætlun í málefnum heimilislausra til ársins 2027 er ljóst að þjónustan þarfnast heildarendurskoðunar. Í dag eru neyðarskýli, VOR teymið og heimahjúkrun staðsett á mismunandi stöðum og boðleiðir og samhæfing eru flóknar. Þetta veldur bæði auknum kostnaði og minni samfellu í þjónustu. Hægt væri að stíga mikilvægt skref með því að sameina þjónustuna í einni miðlægri þjónustumiðstöð þar sem neyðarskýli, heimahjúkrun, VOR teymi, félagsráðgjöf og sérúrræði fyrir veikustu einstaklingana væru undir sama þaki. Slíkt fyrirkomulag myndi auka skilvirkni, tryggja öryggi notenda, bæta aðgengi að þjónustu og leiða til verulegs sparnaðar í rekstri. Með samþættingu þjónustu í einu húsnæði væri hægt að tryggja faglegt og einstaklingsmiðað þjónustuframboð þar sem mannréttindi og skaðaminnkun væru í forgrunni. Það myndi gera borginni kleift að styðja betur við fólk og hjálpa því fyrr út úr vítahringnum að vera fast í neyðarskýlum. Þannig eru þau að vinna í London. Að því sögðu er ekki sanngjarnt að aðeins eitt sveitarfélag sinni málefnum heimilislausra því ekkert eitt sveitarfélag ræður við slíkt að halda uppi heilum málalfokki. Ríkið verður hér að koma að málum og ekki sienna en strax. Ferðin til London var krefjandi og lærdómsrík. Hún sýndi okkur að Ísland þarf að ráðast í breytingar strax, bæði í málefnum heimilislausra, í baráttunni við smitsjúkdóma og almennt þegar kemur að jaðarsettum hópum. Við eigum úrræði, við eigum mannauð og við eigum húsnæði. Spurningin er bara hvort við ætlum að nýta þetta eða horfa á vandann stækka. Guðmundur Ingi Þóroddsson, sérhæfður starfsmaður á göngudeild smitsjúkdóma og formaður Afstöðu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Ingi Þóroddsson Mest lesið Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Sjá meira
Undanfarnar vikur hefur B-teymið (vettvangsteymið) hjá göngudeild smitsjúkdóma Landspítalans verið í fræðslu- og vinnuferð í London. Tilgangurinn var að kynna okkur starf og aðferðir í baráttunni við smitsjúkdóma meðal jaðarsettra hópa. Við horfðum sérstaklega til heimilislausra en innan þess hóps eru margir fyrrum fangar og fólk sem glímir við geðfötlun. Þá beindum við sjónum einnig að ungmennum og kynlífsverkafólki, hópum sem þurfa sterkari vernd, meiri réttindi og minni fordóma, eins og á við um öll sem standa jaðarsett í samfélaginu. Landspítalinn hefur á síðustu misserum fengið jafningja frá Afstöðu til starfa með B-teyminu. Þessi samvinna hefur opnað nýja möguleika í tengslum við jaðarsetta hópa og sparað heilbrigðiskerfinu verulegar fjárhæðir á þessu ári. Við tókum þátt í vettvangsstarfi með fulltrúum National Health Service. Við heimsóttum úrræði fyrir heimilislausa, vettvangsteymi, tjaldbúðir og sérstaka viðburði þar sem boðið var upp á mat, þjónustu og tengslamyndun. Sérstaklega stóð upp úr heimsókn í dagsetur sem bauð upp á heitan mat, hvíldaraðstöðu, sturtur, þvottahús, félagsráðgjöf, heilbrigðisþjónustu, tann- og fótaaðhlynningu og skapandi starfsemi. Þar var lögð áhersla á að virkja fólk í list og sköpun, hjálpa því að endurheimta áhuga á lífinu og skapa raunveruleg tækifæri til endurkomu inn í samfélagið. Það sem vakti mikla athygli var hversu stóran sess jafningjar höfðu í starfinu. Þeir sinntu ekki aðeins tengslum heldur einnig verkum eins og blóð- og sýnatökum. Þar unnu fagfólk, jafningjar og sjálfboðaliðar saman sem ein heild. Þessi nálgun stangast á við íslenskan veruleika þar sem of oft er unnið í aðskildum kössum og fagstéttir vernda sín verk í stað þess að nýta krafta annarra sem ná betur til hópsins. Einn eftirminnilegasti viðburðurinn var Street Fest í Finsbury Park. Þar var boðið upp á sturtur, klippingu, fatnað, mat og tónlist ásamt heilbrigðisþjónustu og sýnatökum vegna smitsjúkdóma. Þetta var ekki aðeins veisla heldur einnig tækifæri til að nálgast fólk á mannsæmandi hátt, byggja upp tengsl og styrkja sjálfsvirðingu. Slíkt verkefni væri vel framkvæmanlegt hér á Íslandi og gæti orðið mikilvægt skref í að brjóta niður múra milli samfélagsins og þeirra sem hafa verið jaðarsettir. Það kom okkur einnig á óvart að í Bretlandi er nú talið ljóst að berklar og krakkneysla haldist í hendur. Þetta er áhyggjuefni fyrir Ísland þar sem neysla á krakki (kókaín sem er reykt) hefur aukist mjög á síðustu árum og ekkert bendir til að þróunin snúist við heldur þvert á móti. Ef ekkert er að gert munu þessir þættir ýta undir alvarlegan faraldur sem mun lenda þyngst á hópum sem nú þegar búa við mikla jaðarsetningu og svo auðvitað víðar í samfélaginu. Á sama tíma og við sjáum hversu nauðsynleg úrræði eru í baráttunni við heimilisleysi og smitsjúkdóma berast fréttir að 60 þúsund fermetrar húsnæðis í eigu ríkisins standi auðir. Það vekur spurningar. Hvernig nýtum við þetta rými þegar þörfin er svona brýn. Með tiltölulega einföldum hætti mætti koma á fót dagsetrum, virknimiðstöðvum, neyðarskýlum, áfangaheimilum og kaffistofum. Þetta myndi bæta lífsskilyrði margra og létta álagi af heilbrigðis- og félagskerfinu til lengri tíma. Eitt dæmi er Tollhúsið við Tryggvagötu. Þar mætti með tveimur hæðum einungis skapa þjónustu sem hefði afgerandi áhrif. Dagsetur þar sem fólk fær mat, hvíld, heilbrigðisþjónustu og tækifæri til sköpunar er ekki aðeins mannúðleg lausn heldur einnig fjárhagslega skynsamleg lausn fyrir samfélagið í heild. Þrátt fyrir að Reykjavíkurborg hafi samþykkt áætlun í málefnum heimilislausra til ársins 2027 er ljóst að þjónustan þarfnast heildarendurskoðunar. Í dag eru neyðarskýli, VOR teymið og heimahjúkrun staðsett á mismunandi stöðum og boðleiðir og samhæfing eru flóknar. Þetta veldur bæði auknum kostnaði og minni samfellu í þjónustu. Hægt væri að stíga mikilvægt skref með því að sameina þjónustuna í einni miðlægri þjónustumiðstöð þar sem neyðarskýli, heimahjúkrun, VOR teymi, félagsráðgjöf og sérúrræði fyrir veikustu einstaklingana væru undir sama þaki. Slíkt fyrirkomulag myndi auka skilvirkni, tryggja öryggi notenda, bæta aðgengi að þjónustu og leiða til verulegs sparnaðar í rekstri. Með samþættingu þjónustu í einu húsnæði væri hægt að tryggja faglegt og einstaklingsmiðað þjónustuframboð þar sem mannréttindi og skaðaminnkun væru í forgrunni. Það myndi gera borginni kleift að styðja betur við fólk og hjálpa því fyrr út úr vítahringnum að vera fast í neyðarskýlum. Þannig eru þau að vinna í London. Að því sögðu er ekki sanngjarnt að aðeins eitt sveitarfélag sinni málefnum heimilislausra því ekkert eitt sveitarfélag ræður við slíkt að halda uppi heilum málalfokki. Ríkið verður hér að koma að málum og ekki sienna en strax. Ferðin til London var krefjandi og lærdómsrík. Hún sýndi okkur að Ísland þarf að ráðast í breytingar strax, bæði í málefnum heimilislausra, í baráttunni við smitsjúkdóma og almennt þegar kemur að jaðarsettum hópum. Við eigum úrræði, við eigum mannauð og við eigum húsnæði. Spurningin er bara hvort við ætlum að nýta þetta eða horfa á vandann stækka. Guðmundur Ingi Þóroddsson, sérhæfður starfsmaður á göngudeild smitsjúkdóma og formaður Afstöðu.
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun