Spurt og svarað um stjórnarskrána Þorvaldur Gylfason skrifar 23. nóvember 2010 14:34 Kjósandi lagði fyrir mig átta spurningar. Mig langar að deila þeim og svörunum við þeim með lesendum Vísis. 1. Hvaða skoðun hefur þú á persónukjöri og hvernig myndir þú útfæra það, ef þú ert því fylgjandi? Persónukjör er greiðfærasta leiðin til að losna af klafa lúinna stjórnmálaflokka. Meira að segja forsætisráðherrann hefur sagt, að fjórflokkurinn sé dauður, hennar óbreytt orð, og má af því ráða, hversu brýnt það er fyrir fólkið í landinu að losna úr faðmi líksins. Útfærslan skiptir ekki höfuðmáli. 2. Hvernig vilt þú haga þrískiptingu valds? Vilt þú hafa lögbundna utanþingsstjórn eða að ráðherrar sitji á þingi? Hver á að skipa ráðherra? Viltu, að þeir þurfi að standast hæfniskröfur? Forseti Íslands þarf að hafa skýra heimild til að skipa utanþingsstjórn, jafnvel þannig að utanþingsstjórn verði reglan fremur en undantekningin, bjóði aðstæður upp á þá skipan. Hæfniskröfur til ráðherra henta ekki og tíðkast ekki heldur í öðrum löndum. Kjósendur þurfa að hafa óskoraðan rétt til að kjósa yfir sig óhæfa stjórnmálamenn eins og hingað til. Þann rétt má aldrei taka af þeim, það er frumregla lýðræðisins. Ég vitna stundum til orða, sem George Brown, áður utanríkisráðherra Bretlands, lét falla á fundi í Reykjavík 1971 eða 72, ég hitti karlinn heima hjá foreldrum mínum: "There shall be no one to stop us from being stupid if stupid we want to be." 3. Vilt þú auka þjóðaratkvæðagreiðslur? Í hversu stórum málum þá? Og hvernig á að kalla eftir þeim? Eiga þær að vera bindandi fyrir framkvæmdarvaldið? Þjóðaratkvæðagreiðslum þarf að fjölga til að leysa mál, sem Alþingi er ófært um að leysa eða vill ekki að leysa. Forseti Íslands eða tilskilinn hluti þingmanna eða kjósenda þarf að geta knúið fram þjóðaratkvæðagreiðslur. Þær mega ýmist vera bindandi eða ekki eftir atvikum. Þó hentar ekki að bera skattamál og skuldir undir þjóðaratkvæði, því að kjósendur greiða ævinlega atkvæði gegn sköttum og skuldum. Þess vegna rambar Kalifornía nú á barmi gjaldþrots. Það er víti að varast. „Skattar eru gjaldið, sem við greiðum fyrir að búa í siðuðu samfélagi," sagði einn merkasti dómari Bandaríkjanna fyrr og síðar, Oliver Wendell Holmes. 4. Hvernig vilt þú haga skipan dómara? Dómskerfið þarf að skera upp með því að fjölga dómstigum úr tveim í þrjú. Við það skapast skilyrði skv. núverandi stjórnarskrá til að stokka upp í Hæstarétti eins og ég hef lýst í Fréttablaðinu (sjá http://notendur.hi.is/gylfason/Sprungur2010.htm). Strangar hæfniskröfur þarf að gera til dómara líkt og annarra embættismanna til að taka fyrir skipan óhæfra dómara á flokkspólitískum forsendum með gamla laginu, jafnvel nápot. Vinnureglan ætti að vera sú, þótt ekki þurfi að binda hana í stjórnarskrá, að útlendingar séu jafnan hafðir með í ráðum eins og tíðkast t.d. við ráðningar í Háskóla Íslands og hefur gefizt vel þar, þótt ekki sé ráðið óbrigðult. 5. Á landið að vera eitt kjördæmi? Ef já, kæmi það ekki niður á landsbyggðinni, t.d. í samanburði við ESB, þar sem jafnt atkvæðavægi landa skilaði Íslandi engum fulltrúa? - líkt og líkt og jafnt vægi á Íslandi skilaði Vestfjörðum engum fulltrúa. Landið á að minni hyggju að vera eitt kjördæmi. Það er greiðasta leiðin til að jafna atkvæðisréttinn og tryggja óskorað lýðræði. Ójafn atkvæðisréttur í Bandaríkjunum, þar sem fulltrúadeildin er umbjóðandi fólksins og öldungadeildin er umbjóðandi landsins, er óraunhæf fyrirmynd handa Íslendingum vegna þess, að Bandaríkin eru risavaxin og Ísland er þúsund sinnum fámennara land. Ójafn atkvæðisréttur hefur skaðað Ísland líkt og Hannes Hafstein varaði við strax á heimastjórnarárunum. Sama verður ekki sagt um ESB. Við þurfum að finna aðrar leiðir til að tryggja sátt og samlyndi milli landshluta. Borg og sveit eru systur, og góðum systrum semur vel. 6. Hvað vilt þú að þingmenn eigi að vera margir? Viltu takmarka, hversu lengi þeir sitja á þingi? Þingmenn þurfa ekki að vera fleiri en 37 eða 31. Prímtölur henta vel, því að þá verður aldrei þrátefli í atkvæðagreiðslum, nema einhverjir þingmenn séu fjarverandi. Ráðherrar þurfa ekki að vera nema sex eða í mesta lagi átta, enda dugði sá fjöldi fram til ársins 1980, þegar ráðherrum var fjölgað upp í tíu. Fækkun þingmanna og ráðherra myndi hvetja þjóðina til að vanda betur mannvalið á vettvangi stjórnmálanna. Rétt er að takmarka, hversu lengi forseti Íslands og ráðherrar geta setið í embætti, en ekki þingmenn. 7. Vilt þú halda stjórnlagaþing reglulega til að endurskoða stjórnarskrána. Ef já, hversu reglulega? Stjórnlagaþing má gjarnan halda með reglulegu millibili, t.d. á fimm eða tíu ára fresti. Stjórnarskrár eru lifandi skjöl handa lifandi fólki. Suður-Afríkubúar settu sér vandaða stjórnarskrá 1996 og hafa samt breytt henni nokkrum sinnum síðan eftir settum reglum. 8. Ert þú eða hefur þú verið tengd einhverjum stjórnmálaflokki? Ég hef aldrei verið í eða komið nálægt neinum stjórnmálaflokki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorvaldur Gylfason Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Sjá meira
Kjósandi lagði fyrir mig átta spurningar. Mig langar að deila þeim og svörunum við þeim með lesendum Vísis. 1. Hvaða skoðun hefur þú á persónukjöri og hvernig myndir þú útfæra það, ef þú ert því fylgjandi? Persónukjör er greiðfærasta leiðin til að losna af klafa lúinna stjórnmálaflokka. Meira að segja forsætisráðherrann hefur sagt, að fjórflokkurinn sé dauður, hennar óbreytt orð, og má af því ráða, hversu brýnt það er fyrir fólkið í landinu að losna úr faðmi líksins. Útfærslan skiptir ekki höfuðmáli. 2. Hvernig vilt þú haga þrískiptingu valds? Vilt þú hafa lögbundna utanþingsstjórn eða að ráðherrar sitji á þingi? Hver á að skipa ráðherra? Viltu, að þeir þurfi að standast hæfniskröfur? Forseti Íslands þarf að hafa skýra heimild til að skipa utanþingsstjórn, jafnvel þannig að utanþingsstjórn verði reglan fremur en undantekningin, bjóði aðstæður upp á þá skipan. Hæfniskröfur til ráðherra henta ekki og tíðkast ekki heldur í öðrum löndum. Kjósendur þurfa að hafa óskoraðan rétt til að kjósa yfir sig óhæfa stjórnmálamenn eins og hingað til. Þann rétt má aldrei taka af þeim, það er frumregla lýðræðisins. Ég vitna stundum til orða, sem George Brown, áður utanríkisráðherra Bretlands, lét falla á fundi í Reykjavík 1971 eða 72, ég hitti karlinn heima hjá foreldrum mínum: "There shall be no one to stop us from being stupid if stupid we want to be." 3. Vilt þú auka þjóðaratkvæðagreiðslur? Í hversu stórum málum þá? Og hvernig á að kalla eftir þeim? Eiga þær að vera bindandi fyrir framkvæmdarvaldið? Þjóðaratkvæðagreiðslum þarf að fjölga til að leysa mál, sem Alþingi er ófært um að leysa eða vill ekki að leysa. Forseti Íslands eða tilskilinn hluti þingmanna eða kjósenda þarf að geta knúið fram þjóðaratkvæðagreiðslur. Þær mega ýmist vera bindandi eða ekki eftir atvikum. Þó hentar ekki að bera skattamál og skuldir undir þjóðaratkvæði, því að kjósendur greiða ævinlega atkvæði gegn sköttum og skuldum. Þess vegna rambar Kalifornía nú á barmi gjaldþrots. Það er víti að varast. „Skattar eru gjaldið, sem við greiðum fyrir að búa í siðuðu samfélagi," sagði einn merkasti dómari Bandaríkjanna fyrr og síðar, Oliver Wendell Holmes. 4. Hvernig vilt þú haga skipan dómara? Dómskerfið þarf að skera upp með því að fjölga dómstigum úr tveim í þrjú. Við það skapast skilyrði skv. núverandi stjórnarskrá til að stokka upp í Hæstarétti eins og ég hef lýst í Fréttablaðinu (sjá http://notendur.hi.is/gylfason/Sprungur2010.htm). Strangar hæfniskröfur þarf að gera til dómara líkt og annarra embættismanna til að taka fyrir skipan óhæfra dómara á flokkspólitískum forsendum með gamla laginu, jafnvel nápot. Vinnureglan ætti að vera sú, þótt ekki þurfi að binda hana í stjórnarskrá, að útlendingar séu jafnan hafðir með í ráðum eins og tíðkast t.d. við ráðningar í Háskóla Íslands og hefur gefizt vel þar, þótt ekki sé ráðið óbrigðult. 5. Á landið að vera eitt kjördæmi? Ef já, kæmi það ekki niður á landsbyggðinni, t.d. í samanburði við ESB, þar sem jafnt atkvæðavægi landa skilaði Íslandi engum fulltrúa? - líkt og líkt og jafnt vægi á Íslandi skilaði Vestfjörðum engum fulltrúa. Landið á að minni hyggju að vera eitt kjördæmi. Það er greiðasta leiðin til að jafna atkvæðisréttinn og tryggja óskorað lýðræði. Ójafn atkvæðisréttur í Bandaríkjunum, þar sem fulltrúadeildin er umbjóðandi fólksins og öldungadeildin er umbjóðandi landsins, er óraunhæf fyrirmynd handa Íslendingum vegna þess, að Bandaríkin eru risavaxin og Ísland er þúsund sinnum fámennara land. Ójafn atkvæðisréttur hefur skaðað Ísland líkt og Hannes Hafstein varaði við strax á heimastjórnarárunum. Sama verður ekki sagt um ESB. Við þurfum að finna aðrar leiðir til að tryggja sátt og samlyndi milli landshluta. Borg og sveit eru systur, og góðum systrum semur vel. 6. Hvað vilt þú að þingmenn eigi að vera margir? Viltu takmarka, hversu lengi þeir sitja á þingi? Þingmenn þurfa ekki að vera fleiri en 37 eða 31. Prímtölur henta vel, því að þá verður aldrei þrátefli í atkvæðagreiðslum, nema einhverjir þingmenn séu fjarverandi. Ráðherrar þurfa ekki að vera nema sex eða í mesta lagi átta, enda dugði sá fjöldi fram til ársins 1980, þegar ráðherrum var fjölgað upp í tíu. Fækkun þingmanna og ráðherra myndi hvetja þjóðina til að vanda betur mannvalið á vettvangi stjórnmálanna. Rétt er að takmarka, hversu lengi forseti Íslands og ráðherrar geta setið í embætti, en ekki þingmenn. 7. Vilt þú halda stjórnlagaþing reglulega til að endurskoða stjórnarskrána. Ef já, hversu reglulega? Stjórnlagaþing má gjarnan halda með reglulegu millibili, t.d. á fimm eða tíu ára fresti. Stjórnarskrár eru lifandi skjöl handa lifandi fólki. Suður-Afríkubúar settu sér vandaða stjórnarskrá 1996 og hafa samt breytt henni nokkrum sinnum síðan eftir settum reglum. 8. Ert þú eða hefur þú verið tengd einhverjum stjórnmálaflokki? Ég hef aldrei verið í eða komið nálægt neinum stjórnmálaflokki.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun