Olíuleit á Drekasvæðinu og markmið okkar í loftslagsmálum Guðni A. Jóhannesson skrifar 10. apríl 2015 07:00 Mannkynið stendur nú frammi fyrir mikilli ögrun. Notkun okkar á jarðefnaeldsneyti, landnýting og fleiri þættir, sem tengjast hinu mannlega umhverfi, eru að valda mikilli röskun á kolefnisjafnvægi lofthjúpsins, sem aftur getur haft mikil og víðtæk áhrif á loftslag og náttúrufar. Sviðsmyndir og líkanreikningar benda til þess að það þurfi verulega minnkun kolefnislosunar frá núverandi gildum til þess að koma í veg fyrir meiri háttar áföll tengd loftslagsbreytingum. Það dylst engum, sem að þessum málum kemur, að hér er um að véla sérlega flókið orsakasamhengi. Í fyrsta lagi hver áhrif verða á loftslag og náttúrufar vegna kolefnislosunar, í öðru lagi hver áhrif verða á velferð mannkyns vegna þeirra aðgerða sem við verðum að grípa til til þess að minnka kolefnislosun og í þriðja lagi hvaða afleiðingar loftslagsbreytingar og náttúruhamfarir hafa á samfélög manna á jarðarkringlunni. Það er ljóst að það eru engar einfaldar lausnir til. Við þurfum að grípa til róttækra aðgerða til þess að draga verulega úr kolefnislosun. Samtímis þurfum við að gera okkur grein fyrir því að þær munu draga úr hagvexti sem bæði þýðir rýrnun á efnislegum kjörum íbúa iðnríkjanna og jafnframt að möguleikar okkar til þess að ráðast gegn fátækt, hungri og aðstöðuleysi þess stóra hluta jarðarbúa, sem nú búa við afspyrnu vond kjör, takmarkast að sama skapi. Það hefur hingað til verið nokkuð almenn samstaða meðal þeirra þjóða sem tekið hafa forystu í loftslagsmálunum um það að helsta leiðin til þess að draga úr kolefnislosun sé að leggja gjald á útblástur kolefnis. Þá verður hagkvæmt að nýta kolefnisfría orkugjafa og að skilja kolefni úr útblæstri kolaorkuvera og stærri iðjuvera og síðan farga þeim. Til þess að ná árangri í að auka hlut endurnýjanlegra orkugjafa hefur verið talað um að gjaldið þyrfti að vera u.þ.b. 30 bandaríkjadalir á tonn af koldíoxíði og til þess að gera förgun eða endurnýtingu koldíoxíðs frá kolabrennslu, sem er stærsti mengunarvaldurinn, mögulega þurfi gjaldið að vera um 80-90 Bandaríkjadalir á tonnið. Í seinna tilfellinu þýddi þetta t.d. að lítrinn af eldsneyti myndi hækka um u.þ.b. 100 kr. Þannig myndu hins vegar í upphafi, t.d. á Íslandi innheimtast um 70 milljarðar á ári sem mætti nýta til þess að fjárfesta í orkuskiptum með rafmagnsbílum og lestarsamgöngum, framleiðslu á eldsneyti úr raforku og kolefnisútblæstri, repjufræjum og hvers kyns úrgangi svo dæmi séu nefnd. Þurfum að vanda vel valið Í bók sinni Thinking Fast and Slow lýsir sálfræðingurinn Daniel Kahnemann stöðugri viðleitni mannsandans til þess að yfirfæra flóknar og vandasamar ákvarðanir í einfaldari vandamál sem útheimta mun auðveldari rökleiðslur og lausnamengi. Í þessum anda hafa ýmsir aðilar, og nú síðast landsfundur Samfylkingarinnar, bent á og ályktað um aðrar leiðir til þess að draga úr kolefnislosun. Þeir vilja hætta við áform um olíuvinnslu á Drekasvæðinu, slíta gerðum samningum um olíuleit og vinnslu og sýna þannig öðrum útflutningslöndum á olíu það eftirdæmi sem þau þurfa til þess að finna hjá sér þörf til þess að gera slíkt hið sama. Ef við miðum við útflutningstölur frá 2011 þá verða helstu nemendur í þessum sunnudagaskóla: Sádi-Arabía og Rússland með ca. 7 milljónir tunna á dag hvort land og Kúveit, Nígería, Írak, Íran, Noregur, Sameinaðu arabísku furstadæmin, Angóla og Venesúela með 1,5 til 2 milljónir tunna á dag hvert land. Miðað við núverandi olíuverð eru það sennilega sameiginlegt hagsmunamál þessara þjóða að draga úr eftirspurn, til þess að ná fram verðhækkun, þótt það hafi enn ekki gerst fyrst og fremst vegna samstöðuleysis þeirra. Það er hins vegar alveg ljóst að samdráttur framboðs og hækkun olíuverðs til einhvers konar jafnvægis við vistvæna orkugjafa takmarkar mjög möguleika þeirra ríkja, sem nota jarðefnaeldsneyti, til þess að leggja á kolefnisgjald og fjármagna þannig græn orkuskipti. Við getum svo aftur velt því fyrir okkur hversu líklegir þeir, sem ráða yfir hagnaðinum af olíuvinnslunni í ofangreindum löndum, eru til þess að verja þeim til góðra hluta í þágu alls mannkyns. Þjóðir með sterka lýðræðishefð, eins og Noregur og Ísland, eru líklegri til þess að nýta hagnað af olíuvinnslu skynsamlega, en eru jafnframt háðar því að slík vinnsla njóti stuðnings meirihluta kjósenda. Noregur hefur enn sérstöðu meðal olíuframleiðenda með því að leggja hagnaðinn af olíuvinnslu í sjóð til þess að skila hagnaðinum til komandi kynslóða í anda markmiða um sjálfbærni. Ég held að við séum flest sammála um alvarleika málsins og markmið okkar. Við þurfum hins vegar að vanda vel valið á þeim aðgerðum, sem við viljum grípa til. Okkur ber rík siðferðileg skylda til þess velja aðgerðir okkar þannig, að þær skili sem mestum árangri í minnkandi losun kolefnis með sem minnstum neikvæðum áhrifum á afkomumöguleika mannkynsins í heild. Hefurðu sögu að segja eða skoðun að deila? Ef svo er sendu okkur grein ásamt mynd á netfangið ritstjorn(hja)visir.is. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Olíuleit á Drekasvæði Loftslagsmál Orkumál Bensín og olía Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard Skoðun Skoðun Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Sjá meira
Mannkynið stendur nú frammi fyrir mikilli ögrun. Notkun okkar á jarðefnaeldsneyti, landnýting og fleiri þættir, sem tengjast hinu mannlega umhverfi, eru að valda mikilli röskun á kolefnisjafnvægi lofthjúpsins, sem aftur getur haft mikil og víðtæk áhrif á loftslag og náttúrufar. Sviðsmyndir og líkanreikningar benda til þess að það þurfi verulega minnkun kolefnislosunar frá núverandi gildum til þess að koma í veg fyrir meiri háttar áföll tengd loftslagsbreytingum. Það dylst engum, sem að þessum málum kemur, að hér er um að véla sérlega flókið orsakasamhengi. Í fyrsta lagi hver áhrif verða á loftslag og náttúrufar vegna kolefnislosunar, í öðru lagi hver áhrif verða á velferð mannkyns vegna þeirra aðgerða sem við verðum að grípa til til þess að minnka kolefnislosun og í þriðja lagi hvaða afleiðingar loftslagsbreytingar og náttúruhamfarir hafa á samfélög manna á jarðarkringlunni. Það er ljóst að það eru engar einfaldar lausnir til. Við þurfum að grípa til róttækra aðgerða til þess að draga verulega úr kolefnislosun. Samtímis þurfum við að gera okkur grein fyrir því að þær munu draga úr hagvexti sem bæði þýðir rýrnun á efnislegum kjörum íbúa iðnríkjanna og jafnframt að möguleikar okkar til þess að ráðast gegn fátækt, hungri og aðstöðuleysi þess stóra hluta jarðarbúa, sem nú búa við afspyrnu vond kjör, takmarkast að sama skapi. Það hefur hingað til verið nokkuð almenn samstaða meðal þeirra þjóða sem tekið hafa forystu í loftslagsmálunum um það að helsta leiðin til þess að draga úr kolefnislosun sé að leggja gjald á útblástur kolefnis. Þá verður hagkvæmt að nýta kolefnisfría orkugjafa og að skilja kolefni úr útblæstri kolaorkuvera og stærri iðjuvera og síðan farga þeim. Til þess að ná árangri í að auka hlut endurnýjanlegra orkugjafa hefur verið talað um að gjaldið þyrfti að vera u.þ.b. 30 bandaríkjadalir á tonn af koldíoxíði og til þess að gera förgun eða endurnýtingu koldíoxíðs frá kolabrennslu, sem er stærsti mengunarvaldurinn, mögulega þurfi gjaldið að vera um 80-90 Bandaríkjadalir á tonnið. Í seinna tilfellinu þýddi þetta t.d. að lítrinn af eldsneyti myndi hækka um u.þ.b. 100 kr. Þannig myndu hins vegar í upphafi, t.d. á Íslandi innheimtast um 70 milljarðar á ári sem mætti nýta til þess að fjárfesta í orkuskiptum með rafmagnsbílum og lestarsamgöngum, framleiðslu á eldsneyti úr raforku og kolefnisútblæstri, repjufræjum og hvers kyns úrgangi svo dæmi séu nefnd. Þurfum að vanda vel valið Í bók sinni Thinking Fast and Slow lýsir sálfræðingurinn Daniel Kahnemann stöðugri viðleitni mannsandans til þess að yfirfæra flóknar og vandasamar ákvarðanir í einfaldari vandamál sem útheimta mun auðveldari rökleiðslur og lausnamengi. Í þessum anda hafa ýmsir aðilar, og nú síðast landsfundur Samfylkingarinnar, bent á og ályktað um aðrar leiðir til þess að draga úr kolefnislosun. Þeir vilja hætta við áform um olíuvinnslu á Drekasvæðinu, slíta gerðum samningum um olíuleit og vinnslu og sýna þannig öðrum útflutningslöndum á olíu það eftirdæmi sem þau þurfa til þess að finna hjá sér þörf til þess að gera slíkt hið sama. Ef við miðum við útflutningstölur frá 2011 þá verða helstu nemendur í þessum sunnudagaskóla: Sádi-Arabía og Rússland með ca. 7 milljónir tunna á dag hvort land og Kúveit, Nígería, Írak, Íran, Noregur, Sameinaðu arabísku furstadæmin, Angóla og Venesúela með 1,5 til 2 milljónir tunna á dag hvert land. Miðað við núverandi olíuverð eru það sennilega sameiginlegt hagsmunamál þessara þjóða að draga úr eftirspurn, til þess að ná fram verðhækkun, þótt það hafi enn ekki gerst fyrst og fremst vegna samstöðuleysis þeirra. Það er hins vegar alveg ljóst að samdráttur framboðs og hækkun olíuverðs til einhvers konar jafnvægis við vistvæna orkugjafa takmarkar mjög möguleika þeirra ríkja, sem nota jarðefnaeldsneyti, til þess að leggja á kolefnisgjald og fjármagna þannig græn orkuskipti. Við getum svo aftur velt því fyrir okkur hversu líklegir þeir, sem ráða yfir hagnaðinum af olíuvinnslunni í ofangreindum löndum, eru til þess að verja þeim til góðra hluta í þágu alls mannkyns. Þjóðir með sterka lýðræðishefð, eins og Noregur og Ísland, eru líklegri til þess að nýta hagnað af olíuvinnslu skynsamlega, en eru jafnframt háðar því að slík vinnsla njóti stuðnings meirihluta kjósenda. Noregur hefur enn sérstöðu meðal olíuframleiðenda með því að leggja hagnaðinn af olíuvinnslu í sjóð til þess að skila hagnaðinum til komandi kynslóða í anda markmiða um sjálfbærni. Ég held að við séum flest sammála um alvarleika málsins og markmið okkar. Við þurfum hins vegar að vanda vel valið á þeim aðgerðum, sem við viljum grípa til. Okkur ber rík siðferðileg skylda til þess velja aðgerðir okkar þannig, að þær skili sem mestum árangri í minnkandi losun kolefnis með sem minnstum neikvæðum áhrifum á afkomumöguleika mannkynsins í heild. Hefurðu sögu að segja eða skoðun að deila? Ef svo er sendu okkur grein ásamt mynd á netfangið ritstjorn(hja)visir.is.
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar