Læknar standa vaktina Reynir Arngrímsson skrifar 5. júlí 2018 07:00 Í því umróti sem skekur íslenskt heilbrigðiskerfi þetta sumarið með skorti á hjúkrunarfræðingum og uppsögnum ljósmæðra og undirmönnun ýmissa annarra heilbrigðistétta standa læknar vaktina enn. Læknisfræði er grunnstoð heilbrigðisþjónustunnar sem ekki má bresta þó annað hrökkvi undan álagi og upplausn skapist í heilbrigðiskerfinu. Engar reglur gilda um lágmarksmönnun lækna utan lögbundinnar neyðarmönnunar ef til verkfalls gæti komið. Svo undarlega sem það kann að hljóma reyndist í því eina verkfalli sem læknar neyddust til að ganga í gegnum á 100 ára sögu Læknafélags Íslands mönnun heldur skána á sumum deildum helstu heilbrigðisstofnana þegar uppfyllt voru ákvæði neyðarmönnunarlista. Undirmönnun lækna og mikið álag einkennir enn starfsaðstæður lækna á sumum sviðum og huga þarf að stöðugri endurnýjun og endurmati á mönnunarþörf m.t.t. breytinga í samfélagsgerð, mannfjölda og tækniframfara. Nýliðun lækna er þróunarverkefni sem ekki má vanrækja eða hefta með nokkru móti. Læknar hafa aldrei reynt að fría sig ábyrgð á hlutverki starfsstéttarinnar í íslensku samfélagi. Skortur er enn á læknum, hvort sem litið er til sjúkrahúsþjónustu, heilsugæslu eða sérhæfðrar heilbrigðisþjónustu utan sjúkrahúsa. Má þar nefna skort á heimilislæknum, taugalæknum, hjartalæknum, barnageðlæknum, gigtlæknum, öldrunarlæknum og augnlæknum.Úrskurður kærunefndar jafnréttismála LÍ styður kröfur um að menntun skuli metin til launa, en ítrekað hefur verið reynt að draga laun og kjarabaráttu lækna inn í umræður um samninga annarra starfsstétta án þess að rétt sé farið með. Sérfræðilæknar fá starfsréttindi sem slíkir eftir allt að 14 ára nám, þegar formlegri þjálfun lýkur í sérgrein. Það er ekki raunhæft að jafna því námi við háskólanám annarra heilbrigðisstétta sem veitir starfsréttindi að afloknu fjögurra til sex ára námi. Úrskurður kærunefndar jafnréttismála í máli Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga gegn Landspítala þann 18. maí 2017 var ótvíræður hvað þetta varðar. Þar kemur skýrt fram að störf lækna og annarra heilbrigðisstétta eru ekki samanburðarhæf að þessu leyti þegar kemur að launasetningu og skilgreiningu á ábyrgðarsviði. Á það var bent að þó staða lækna og hjúkrunarfræðinga sé sú sama í skipuriti, séu störf þeirra í meginatriðum ekki samanburðarhæf. Þannig sé grunnkrafa í starfi hjúkrunarfræðings hjúkrunarleyfi en að baki því sé fjögurra ára háskólanám. Að baki sérfræðiviðurkenningu læknis er hins vegar að lágmarki 11-14 ára nám, sex ár í háskóla, eins árs kandídatsár og fjögurra til sjö ára viðbótarnám, oftast nær erlendis. Þá er bent á að í lögum sé gerður greinarmunur á ráðningarferli í þessi störf og það rakið nánar í úrskurðinum. Löggjafinn gerir að þessu leyti strangari kröfur til umsækjenda um læknisstöður. Þá er jafnframt gerð krafa í ráðningarsamningum um aukna hæfni þar sem læknar sinni auk klínískrar vinnu kennslu og akademískum störfum.xxxStrangari kröfur til starfsréttinda – styttri starfsævi Þá má einnig benda á að á t.d. Landspítala eru jafnframt gerðar strangari kröfur um ráðningarferli sérfræðilækna en hjúkrunarfræðinga. Sérstök stöðunefnd læknaráðs veitir umsögn um faglega hæfni allra umsækjenda um fastar læknastöður, en slíks er ekki krafist við ráðningar annarra starfsstétta. Þá er mikilvægt að hafa í huga að læknar, sérstaklega yfirlæknar, bera verulega ábyrgð í stefnumótun heilbrigðiskerfisins. Þetta endurspeglast meðal annars í kostnaðaráhrifum ákvarðana um dýra og flókna læknisfræðilega meðferð og lyfjagjöf og þeim er ætlað að vera leiðandi í uppbyggingu þjónustu sinnar sérgreinar. Loks má nefna kröfur settar fram af ríkisvaldinu sem eru íþyngjandi hvað varðar starfslok þegar ákveðnum aldri er náð. Starfsævi lækna er stutt miðað við flestar aðrar starfsstéttir sem meðal annars ræðst af kröfum sem settar eru fram í lögum um nám og færni í starfi. Launaþróun 2007 - 2017 Fjármálaráðuneytið birti í vikunni upplýsingar um launaþróun starfsstétta innan BHM árin 2007 til 2017. Þetta gefur tilefni til að skoða launaþróun í þjóðfélaginu í víðara samhengi á þessu tímabili. Ef litið er til þróunar heildarlauna frá árinu 2007 til 2017 sést að skv. gagnagrunni fjármálaráðuneytisins hafa heildarlaun lækna að meðaltali hækkað um 63,6% á þessu tímabili sem er hlutfallslega minni breyting á launakjörum en margra annarra stéttarfélaga. Tölurnar tala sínu máli. Þrátt fyrir erfiða kjarabaráttu og verkfall á árunum 2014-15 hafa læknar ekki fylgt launaskriði samfélagsins né tekið þátt í höfrungahlaupinu títtnefnda. Þá má einnig geta þess að læknar í dag eru ekki aðilar að Lífeyrissjóði starfsmanna ríkisins (LSR) og hafa því önnur lífeyrisréttindakjör, en aðrar stéttir sem starfa hjá hinu opinbera og njóta tryggingar á lífeyrisréttindum. Hin ábyrga afstaða lækna, sem aðeins hafa einu sinni í 100 ára sögu Læknafélags Íslands farið fram í opinberri kjarabaráttu, hefur samkvæmt þessu ekki verið metin að verðleikum og þarfnast endurskoðunar í samræmi við ábyrgð í starfi og launaþróun í samfélaginu.Höfundur er formaður Læknafélags Íslands Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Kjaramál Mest lesið Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Væri ekki bara hreinlegra að vísa manni úr landi? Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Skoðun Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir skrifar Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Sjá meira
Í því umróti sem skekur íslenskt heilbrigðiskerfi þetta sumarið með skorti á hjúkrunarfræðingum og uppsögnum ljósmæðra og undirmönnun ýmissa annarra heilbrigðistétta standa læknar vaktina enn. Læknisfræði er grunnstoð heilbrigðisþjónustunnar sem ekki má bresta þó annað hrökkvi undan álagi og upplausn skapist í heilbrigðiskerfinu. Engar reglur gilda um lágmarksmönnun lækna utan lögbundinnar neyðarmönnunar ef til verkfalls gæti komið. Svo undarlega sem það kann að hljóma reyndist í því eina verkfalli sem læknar neyddust til að ganga í gegnum á 100 ára sögu Læknafélags Íslands mönnun heldur skána á sumum deildum helstu heilbrigðisstofnana þegar uppfyllt voru ákvæði neyðarmönnunarlista. Undirmönnun lækna og mikið álag einkennir enn starfsaðstæður lækna á sumum sviðum og huga þarf að stöðugri endurnýjun og endurmati á mönnunarþörf m.t.t. breytinga í samfélagsgerð, mannfjölda og tækniframfara. Nýliðun lækna er þróunarverkefni sem ekki má vanrækja eða hefta með nokkru móti. Læknar hafa aldrei reynt að fría sig ábyrgð á hlutverki starfsstéttarinnar í íslensku samfélagi. Skortur er enn á læknum, hvort sem litið er til sjúkrahúsþjónustu, heilsugæslu eða sérhæfðrar heilbrigðisþjónustu utan sjúkrahúsa. Má þar nefna skort á heimilislæknum, taugalæknum, hjartalæknum, barnageðlæknum, gigtlæknum, öldrunarlæknum og augnlæknum.Úrskurður kærunefndar jafnréttismála LÍ styður kröfur um að menntun skuli metin til launa, en ítrekað hefur verið reynt að draga laun og kjarabaráttu lækna inn í umræður um samninga annarra starfsstétta án þess að rétt sé farið með. Sérfræðilæknar fá starfsréttindi sem slíkir eftir allt að 14 ára nám, þegar formlegri þjálfun lýkur í sérgrein. Það er ekki raunhæft að jafna því námi við háskólanám annarra heilbrigðisstétta sem veitir starfsréttindi að afloknu fjögurra til sex ára námi. Úrskurður kærunefndar jafnréttismála í máli Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga gegn Landspítala þann 18. maí 2017 var ótvíræður hvað þetta varðar. Þar kemur skýrt fram að störf lækna og annarra heilbrigðisstétta eru ekki samanburðarhæf að þessu leyti þegar kemur að launasetningu og skilgreiningu á ábyrgðarsviði. Á það var bent að þó staða lækna og hjúkrunarfræðinga sé sú sama í skipuriti, séu störf þeirra í meginatriðum ekki samanburðarhæf. Þannig sé grunnkrafa í starfi hjúkrunarfræðings hjúkrunarleyfi en að baki því sé fjögurra ára háskólanám. Að baki sérfræðiviðurkenningu læknis er hins vegar að lágmarki 11-14 ára nám, sex ár í háskóla, eins árs kandídatsár og fjögurra til sjö ára viðbótarnám, oftast nær erlendis. Þá er bent á að í lögum sé gerður greinarmunur á ráðningarferli í þessi störf og það rakið nánar í úrskurðinum. Löggjafinn gerir að þessu leyti strangari kröfur til umsækjenda um læknisstöður. Þá er jafnframt gerð krafa í ráðningarsamningum um aukna hæfni þar sem læknar sinni auk klínískrar vinnu kennslu og akademískum störfum.xxxStrangari kröfur til starfsréttinda – styttri starfsævi Þá má einnig benda á að á t.d. Landspítala eru jafnframt gerðar strangari kröfur um ráðningarferli sérfræðilækna en hjúkrunarfræðinga. Sérstök stöðunefnd læknaráðs veitir umsögn um faglega hæfni allra umsækjenda um fastar læknastöður, en slíks er ekki krafist við ráðningar annarra starfsstétta. Þá er mikilvægt að hafa í huga að læknar, sérstaklega yfirlæknar, bera verulega ábyrgð í stefnumótun heilbrigðiskerfisins. Þetta endurspeglast meðal annars í kostnaðaráhrifum ákvarðana um dýra og flókna læknisfræðilega meðferð og lyfjagjöf og þeim er ætlað að vera leiðandi í uppbyggingu þjónustu sinnar sérgreinar. Loks má nefna kröfur settar fram af ríkisvaldinu sem eru íþyngjandi hvað varðar starfslok þegar ákveðnum aldri er náð. Starfsævi lækna er stutt miðað við flestar aðrar starfsstéttir sem meðal annars ræðst af kröfum sem settar eru fram í lögum um nám og færni í starfi. Launaþróun 2007 - 2017 Fjármálaráðuneytið birti í vikunni upplýsingar um launaþróun starfsstétta innan BHM árin 2007 til 2017. Þetta gefur tilefni til að skoða launaþróun í þjóðfélaginu í víðara samhengi á þessu tímabili. Ef litið er til þróunar heildarlauna frá árinu 2007 til 2017 sést að skv. gagnagrunni fjármálaráðuneytisins hafa heildarlaun lækna að meðaltali hækkað um 63,6% á þessu tímabili sem er hlutfallslega minni breyting á launakjörum en margra annarra stéttarfélaga. Tölurnar tala sínu máli. Þrátt fyrir erfiða kjarabaráttu og verkfall á árunum 2014-15 hafa læknar ekki fylgt launaskriði samfélagsins né tekið þátt í höfrungahlaupinu títtnefnda. Þá má einnig geta þess að læknar í dag eru ekki aðilar að Lífeyrissjóði starfsmanna ríkisins (LSR) og hafa því önnur lífeyrisréttindakjör, en aðrar stéttir sem starfa hjá hinu opinbera og njóta tryggingar á lífeyrisréttindum. Hin ábyrga afstaða lækna, sem aðeins hafa einu sinni í 100 ára sögu Læknafélags Íslands farið fram í opinberri kjarabaráttu, hefur samkvæmt þessu ekki verið metin að verðleikum og þarfnast endurskoðunar í samræmi við ábyrgð í starfi og launaþróun í samfélaginu.Höfundur er formaður Læknafélags Íslands
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun