Stórt skref í meðhöndlun mænuskaða Kjartan Hreinn Njálsson skrifar 1. nóvember 2018 07:00 David Mzee getur nú gengið með því að styðja sig við göngugrind. Aukin færni gefur von um meiri árangur með sjúkraþjálfun. Fréttablaðið/EPFL „Læknarnir mínir sögðu að ég myndi aldrei ganga aftur. Núna get ég gengið stuttar vegalengdir á hækjum með raförvun og jafnvel án hennar.“ Þetta segir Gert-Jan Oskam, einn þriggja þátttakenda í byltingarkenndri tilraun sem svissneskir vísindamenn stóðu fyrir og kynntu í vísindaritunum Nature og Nature Neuroscience í gærkvöld. Gert-Jan lamaðist fyrir neðan mitti í skelfilegu umferðarslysi í Kína árið 2011. Hann hafði aðeins lágmarksgetu til að hreyfa fæturna. Sjúkraþjálfun var hætt að bera árangur og hann notaðist við hjólastól. Hann, og tveir aðrir karlar með sambærilegan mænuskaða tóku þátt í rannsókninni. Allir þrír geta nú gengið upp að vissu marki og þannig haldið nauðsynlegri sjúkraþjálfun áfram. Tveir af þeim, þar á meðal Gert-Jan, geta gengið með göngugrind heima fyrir. „Tilraunin hefur gefið mér von,“ segir Gert-Jan í samtali við Fréttablaðið.Nýstárleg aðferð Endanlegt markmið tilraunarinnar, sem gerð var á sex mánaða tímabili, var að efla getu þremenninganna til að taka þátt í sjúkraþjálfun. Til að ná þessu markmiði beitti rannsóknarhópurinn, sem skipaður var læknum og vísindamönnum við nokkrar vísindastofnanir og háskólasjúkrahús í Sviss, nýstárlegri aðferð. Aðferðin byggist á því að virkja stöðu- og hreyfiskynjun í rauntíma með markvissri raförvun skaddaðra svæða mænunnar. Til að ná þessum áhrifum voru samstæður 16 rafskauta græddar í mjóbak þremenninganna. Aðferðin bar árangur nánast samstundis. Hún gerði þessum einstaklingum kleift að ganga á ný, fyrst með stuðningi, síðar meir með göngugrind eftir stífa sjúkraþjálfun. Eftir nokkra mánuði af raförvun og þjálfun fengu þremenningarnir allir stjórn á vöðvum sem höfðu verið lamaðir og það án þess að örvunin væri til staðar. Þetta er sterk vísbending um að heilinn og mænan hafi að einhverju leyti endurnýjað eðlileg samskipti. Notkun rafskauta til að virkja betur takmarkaða eða litla sem enga hreyfigetu er í sjálfu sér ekki ný vísindi. Hingað til hefur slíkt fyrst og fremst verið gert með stöðugri raförvun, stundum með góðum árangri en oft yfir langan tíma. Hins vegar er nálgun svissnesku vísindamannanna mun nákvæmari og um leið einstaklingsmiðuð. Raförvunin er ekki stöðug, heldur markviss. Með slíkri nálgun geta lamaðir einstaklingar öðlast mun eðlilegri hreyfigetu á stuttum tíma, sem í kjölfarið gerir þeim kleift að ná meiri og betri árangri í sjúkraþjálfun. Mennirnir þrír sem tóku þátt í tilrauninni hafa allir verið lamaðir í lengri tíma, eða í þrjú til sjö ár. Í þeirra tilfelli er ekki um að ræða algjöran skurð á mænu, heldur eru til staðar rásir með fram mænunni sem enn geta miðlað boðum. Vísindamennirnir undirstrika í rannsókn sinni að aðferðin muni bera enn meiri árangur hjá einstaklingum sem nýlega hafa hlotið mænuskaða. Það er, áður en vöðvar hafa visnað, eins og svo oft er raunin þegar lömun á sér stað.Umgjörð fyrir nýja meðferð „Það sem mestu máli skiptir í okkar tilraun er að hún myndar ákveðinn ramma utan um nýjar meðferðir,“ segir Fabien B. Wagner, einn af höfundum rannsóknarinnar, í samtali við Fréttablaðið. Hann, ásamt Grégoire Courtine, aðalhöfundi, hafa um árabil kannað raförvun sem meðferðarúrræði fyrir mænuskaða. „Lykillinn er að nýta þessa nýju tækni stuttu eftir mænuskaða, þegar möguleikinn á að mynda nýjar taugatengingar er sem mestur, þegar vöðvar hafar ekki rýrnað, og auðvitað, þegar fólk hefur ekki hreinlega gleymt því hvernig á að ganga.“ Tilraunin er fyrst og fremst sönnun á gildi hugmyndarinnar. Courtine horfir nú til næstu rannsóknar, sem hann vonast til að verði umfangsmeiri. „Næsta kynslóð rafskauta er í þróun akkúrat núna og hún mun bjóða upp á mun meiri og hraðari örvun. Það er tækni sem við munum gera tilraunir með á næstu árum,“ segir Courtine. „Núna er tími til að hugsa stórt. Við viljum hefja aðra klíníska tilraun sem allra fyrst, og þá í Bandaríkjunum. Þetta mun taka nokkur ár, en markmið okkar er að geta boðið fólki upp á nýja og betri meðferð.“Breyttir tímar Annar þátttakandi í tilrauninni, David Mzee, lamaðist á vinstri fæti í íþróttaslysi árið 2010. Á síðustu árum hefur hann farið í gegnum mikla sjúkraþjálfun þar sem nýjasta tækni, svo sem stoðgrind, var notuð. Hann fékk á endanum þau skilaboð að fátt meira væri hægt að gera fyrir hann. Eftir aðeins fimm mánuði í tilraun Courtine og félaga náði hann viljastýrðri stjórn í öllum vöðvum vinstri fótleggjar auk meiri máttar í hægri fæti. Mzee, líkt og hinir tveir þátttakendurnir, þarf enn að notast við hjólastól. Það mun ekki breytast í bráð, en afraksturinn nú er sá að hann getur stundað meiri sjúkraþjálfun og vonin um meiri bata er á ný til staðar. „Þetta er ótrúleg tilfinning,“ segir Mzee. Hann segir árangurinn vera mikla hvatningu fyrir sig. „Við skulum sjá hversu langt við getum farið með þessa tækni.“ Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Sviss Vísindi Mest lesið Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Innlent „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Innlent Skipstjóri handtekinn í Reykjavíkurhöfn Innlent Piltur reyndi að stöðva árás föður sem ógnaði móðurinni með hníf Innlent „Þetta virðast vera einu gjöldin sem ekki má snerta“ Innlent Ákvörðun dómsmálaráðherra gríðarleg vonbrigði Innlent Lögreglan lýsir eftir Hebu Ýr Innlent Flugvél Play lenti í hagléli og þurfti að snúa við Innlent „Þeir verða að geta varið sig“: Hættir við að hætta vopnasendingum Erlent Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Innlent Fleiri fréttir Sakfelldir fyrir að kveikja í iðnaðarhúsnæði fyrir Wagner-málaliða Hafnar gagnrýni á samskipti við lyfjarisa í faraldrinum Bresk stjórnvöld hyggja á aðgerðir gegn trúnaðarsamningum Ekki fleiri greinst með mislinga í Bandaríkjunum í 33 ár Vill safna íbúum Gasa í lokaðar búðir og flytja síðan á brott Bandamenn fá hótunarbréf um 25 til 40 prósent toll „Þeir verða að geta varið sig“: Hættir við að hætta vopnasendingum Yfir hundrað látnir í Texas Ellefu dagar milli nýrra jarðganga í Færeyjum Samgönguráðherrann lést daginn sem Pútín rak hann Pútín rekur samgönguráðherrann eftir miklar raskanir á flugi Eldgos í Lewotobi Laki Laki í Indónesíu Líkir tilætlunum Musk við lestarslys Fundin sek um að myrða ættingja með eitruðum sveppum Á níunda tug látin í hamfaraflóðum Friðarviðræður hafnar í Katar og Netanyahu heldur til Washington Banamaður ráðherra fær að stíga fæti út fyrir fangelsið Um sjötíu látnir í flóðunum og stúlknanna enn leitað Hegseth hafi logið því að gengið sé á vopnabirgðir Bandaríkjanna Fjörutíu og þrír látnir og umfangsmiklar leitarðagerðir standa yfir Elon Musk stofnar nýjan stjórnmálaflokk Leynileg neyðarfjárveiting Dana til flugvallagerðar á Grænlandi Tuttugu og fimm stúlkna saknað úr sumarbúðum vegna flóða Minnst þrettán látnir og tuttugu barna saknað eftir flóð í Texas Rússar sagðir nota efnavopn í Úkraínu í auknum mæli Tveir ferðamenn létust í fílaárás í Sambíu Stunguárás í Tampere hvorki talin hryðjuverk né rasísk árás Sænskur glæpaforingi tekinn fastur í Tyrklandi Leiðtogar Hamas sagðir þokast nær því að samþykkja vopnahlé Vilja nýta formennskuna til að láta sverfa til stáls gegn Ungverjum Sjá meira
„Læknarnir mínir sögðu að ég myndi aldrei ganga aftur. Núna get ég gengið stuttar vegalengdir á hækjum með raförvun og jafnvel án hennar.“ Þetta segir Gert-Jan Oskam, einn þriggja þátttakenda í byltingarkenndri tilraun sem svissneskir vísindamenn stóðu fyrir og kynntu í vísindaritunum Nature og Nature Neuroscience í gærkvöld. Gert-Jan lamaðist fyrir neðan mitti í skelfilegu umferðarslysi í Kína árið 2011. Hann hafði aðeins lágmarksgetu til að hreyfa fæturna. Sjúkraþjálfun var hætt að bera árangur og hann notaðist við hjólastól. Hann, og tveir aðrir karlar með sambærilegan mænuskaða tóku þátt í rannsókninni. Allir þrír geta nú gengið upp að vissu marki og þannig haldið nauðsynlegri sjúkraþjálfun áfram. Tveir af þeim, þar á meðal Gert-Jan, geta gengið með göngugrind heima fyrir. „Tilraunin hefur gefið mér von,“ segir Gert-Jan í samtali við Fréttablaðið.Nýstárleg aðferð Endanlegt markmið tilraunarinnar, sem gerð var á sex mánaða tímabili, var að efla getu þremenninganna til að taka þátt í sjúkraþjálfun. Til að ná þessu markmiði beitti rannsóknarhópurinn, sem skipaður var læknum og vísindamönnum við nokkrar vísindastofnanir og háskólasjúkrahús í Sviss, nýstárlegri aðferð. Aðferðin byggist á því að virkja stöðu- og hreyfiskynjun í rauntíma með markvissri raförvun skaddaðra svæða mænunnar. Til að ná þessum áhrifum voru samstæður 16 rafskauta græddar í mjóbak þremenninganna. Aðferðin bar árangur nánast samstundis. Hún gerði þessum einstaklingum kleift að ganga á ný, fyrst með stuðningi, síðar meir með göngugrind eftir stífa sjúkraþjálfun. Eftir nokkra mánuði af raförvun og þjálfun fengu þremenningarnir allir stjórn á vöðvum sem höfðu verið lamaðir og það án þess að örvunin væri til staðar. Þetta er sterk vísbending um að heilinn og mænan hafi að einhverju leyti endurnýjað eðlileg samskipti. Notkun rafskauta til að virkja betur takmarkaða eða litla sem enga hreyfigetu er í sjálfu sér ekki ný vísindi. Hingað til hefur slíkt fyrst og fremst verið gert með stöðugri raförvun, stundum með góðum árangri en oft yfir langan tíma. Hins vegar er nálgun svissnesku vísindamannanna mun nákvæmari og um leið einstaklingsmiðuð. Raförvunin er ekki stöðug, heldur markviss. Með slíkri nálgun geta lamaðir einstaklingar öðlast mun eðlilegri hreyfigetu á stuttum tíma, sem í kjölfarið gerir þeim kleift að ná meiri og betri árangri í sjúkraþjálfun. Mennirnir þrír sem tóku þátt í tilrauninni hafa allir verið lamaðir í lengri tíma, eða í þrjú til sjö ár. Í þeirra tilfelli er ekki um að ræða algjöran skurð á mænu, heldur eru til staðar rásir með fram mænunni sem enn geta miðlað boðum. Vísindamennirnir undirstrika í rannsókn sinni að aðferðin muni bera enn meiri árangur hjá einstaklingum sem nýlega hafa hlotið mænuskaða. Það er, áður en vöðvar hafa visnað, eins og svo oft er raunin þegar lömun á sér stað.Umgjörð fyrir nýja meðferð „Það sem mestu máli skiptir í okkar tilraun er að hún myndar ákveðinn ramma utan um nýjar meðferðir,“ segir Fabien B. Wagner, einn af höfundum rannsóknarinnar, í samtali við Fréttablaðið. Hann, ásamt Grégoire Courtine, aðalhöfundi, hafa um árabil kannað raförvun sem meðferðarúrræði fyrir mænuskaða. „Lykillinn er að nýta þessa nýju tækni stuttu eftir mænuskaða, þegar möguleikinn á að mynda nýjar taugatengingar er sem mestur, þegar vöðvar hafar ekki rýrnað, og auðvitað, þegar fólk hefur ekki hreinlega gleymt því hvernig á að ganga.“ Tilraunin er fyrst og fremst sönnun á gildi hugmyndarinnar. Courtine horfir nú til næstu rannsóknar, sem hann vonast til að verði umfangsmeiri. „Næsta kynslóð rafskauta er í þróun akkúrat núna og hún mun bjóða upp á mun meiri og hraðari örvun. Það er tækni sem við munum gera tilraunir með á næstu árum,“ segir Courtine. „Núna er tími til að hugsa stórt. Við viljum hefja aðra klíníska tilraun sem allra fyrst, og þá í Bandaríkjunum. Þetta mun taka nokkur ár, en markmið okkar er að geta boðið fólki upp á nýja og betri meðferð.“Breyttir tímar Annar þátttakandi í tilrauninni, David Mzee, lamaðist á vinstri fæti í íþróttaslysi árið 2010. Á síðustu árum hefur hann farið í gegnum mikla sjúkraþjálfun þar sem nýjasta tækni, svo sem stoðgrind, var notuð. Hann fékk á endanum þau skilaboð að fátt meira væri hægt að gera fyrir hann. Eftir aðeins fimm mánuði í tilraun Courtine og félaga náði hann viljastýrðri stjórn í öllum vöðvum vinstri fótleggjar auk meiri máttar í hægri fæti. Mzee, líkt og hinir tveir þátttakendurnir, þarf enn að notast við hjólastól. Það mun ekki breytast í bráð, en afraksturinn nú er sá að hann getur stundað meiri sjúkraþjálfun og vonin um meiri bata er á ný til staðar. „Þetta er ótrúleg tilfinning,“ segir Mzee. Hann segir árangurinn vera mikla hvatningu fyrir sig. „Við skulum sjá hversu langt við getum farið með þessa tækni.“
Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Sviss Vísindi Mest lesið Lögreglumaður á sjúkrahúsi eftir alvarlega árás á Goslokahátíð Innlent „Við ætlum að upplifa stóra drauminn hans Kristians Helga” Innlent Skipstjóri handtekinn í Reykjavíkurhöfn Innlent Piltur reyndi að stöðva árás föður sem ógnaði móðurinni með hníf Innlent „Þetta virðast vera einu gjöldin sem ekki má snerta“ Innlent Ákvörðun dómsmálaráðherra gríðarleg vonbrigði Innlent Lögreglan lýsir eftir Hebu Ýr Innlent Flugvél Play lenti í hagléli og þurfti að snúa við Innlent „Þeir verða að geta varið sig“: Hættir við að hætta vopnasendingum Erlent Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Innlent Fleiri fréttir Sakfelldir fyrir að kveikja í iðnaðarhúsnæði fyrir Wagner-málaliða Hafnar gagnrýni á samskipti við lyfjarisa í faraldrinum Bresk stjórnvöld hyggja á aðgerðir gegn trúnaðarsamningum Ekki fleiri greinst með mislinga í Bandaríkjunum í 33 ár Vill safna íbúum Gasa í lokaðar búðir og flytja síðan á brott Bandamenn fá hótunarbréf um 25 til 40 prósent toll „Þeir verða að geta varið sig“: Hættir við að hætta vopnasendingum Yfir hundrað látnir í Texas Ellefu dagar milli nýrra jarðganga í Færeyjum Samgönguráðherrann lést daginn sem Pútín rak hann Pútín rekur samgönguráðherrann eftir miklar raskanir á flugi Eldgos í Lewotobi Laki Laki í Indónesíu Líkir tilætlunum Musk við lestarslys Fundin sek um að myrða ættingja með eitruðum sveppum Á níunda tug látin í hamfaraflóðum Friðarviðræður hafnar í Katar og Netanyahu heldur til Washington Banamaður ráðherra fær að stíga fæti út fyrir fangelsið Um sjötíu látnir í flóðunum og stúlknanna enn leitað Hegseth hafi logið því að gengið sé á vopnabirgðir Bandaríkjanna Fjörutíu og þrír látnir og umfangsmiklar leitarðagerðir standa yfir Elon Musk stofnar nýjan stjórnmálaflokk Leynileg neyðarfjárveiting Dana til flugvallagerðar á Grænlandi Tuttugu og fimm stúlkna saknað úr sumarbúðum vegna flóða Minnst þrettán látnir og tuttugu barna saknað eftir flóð í Texas Rússar sagðir nota efnavopn í Úkraínu í auknum mæli Tveir ferðamenn létust í fílaárás í Sambíu Stunguárás í Tampere hvorki talin hryðjuverk né rasísk árás Sænskur glæpaforingi tekinn fastur í Tyrklandi Leiðtogar Hamas sagðir þokast nær því að samþykkja vopnahlé Vilja nýta formennskuna til að láta sverfa til stáls gegn Ungverjum Sjá meira
Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Innlent
Enn að jafna sig eftir stunguárás: „Þeir eru miklu yngri en réðu samt ekkert við 43 ára mann“ Innlent