Kostnaður hamingjunnar Símon Vestarr skrifar 13. september 2021 08:30 Þegar Paul McCartney samdi eitt hressasta lag allra tíma fyrir rúmum fimm áratugum um að ekki væri hægt að versla sér ást fannst honum sem hann væri að benda á einföld sannindi; svo einföld að singúllinn hlyti að seljast álíka vel og lagiðum að vilja leiða stelpuna sem hann var skotinn í. Danslag með texta um að aflima gullfótinn af myntkerfinu eða um móralistíska teódisíu í mótmælendatrú hefði kannski ekki náð eins miklum vinsældum. En allir vita að ekki er hægt að kaupa ást fyrir peninga. Eða hvað? Málið er nefnilega ekki svona einfalt. Ást sem slík er auðvitað innsti kjarni manneskjunnar og er náttúrulegt viðbragð hennar við umheiminum og sérstaklega öðrum manneskjum. Hana er ekki hægt að kaupa. Þó svo að við takmörkum okkur við rómantíska ást komumst við samt að sömu niðurstöðu; ekki er hægt að nota peninga til að gera neinn ástfanginn af neinum. Og þegar Jessie J syngur„hvaðan kemur þessi þráhyggja / peningar geta ekki borgað fyrir hamingju“ þá hlýtur það að vera satt líka. Eða hvað? Þessi andefnishyggja byggir á vissum forréttindagrunni. Segja má að hún sé að hálfu leyti á rökum reist. Þeir sem búa við afkomuóöryggi og þurfa að neita sér um nauðþurftir eins og mat eða lyf búa í öðrum veruleika en Paul McCartney, Jessie J eða manneskja á háum launum. Sömuleiðis þeir sem eiga ekki fyrir því að geta sent börnin sín í frístundastarf eða þurfa að taka svo margar vinnuvaktir til að ná endum saman að þeir hitta fjölskylduna sína lítið sem ekkert. Þeir sem eru fyrir neðan þessa öryggislínu og geta ekki útvegað sér þak yfir höfuðið eða farartæki gætu bókstaflega keypt sér hamingju, eða í það minnsta hugarró, ef þeir hefðu meira fé milli handanna. En ást? Hana er ekki hægt að kaupa, en segjum sem svo að einstaklingur A eigi ekki fyrir leigunni sinni vegna þess að Samtök Atvinnulífsins ákváðu að launahækkanir honum til handa og hans starfsstétt myndu hrinda af stað „launaskriði“. Einstaklingur A er eftir sem áður manneskja og verður ástfanginn af annarri manneskju, einstaklingi B, ófaglærðum leikskólastarfsmanni í Reykjavík sem á tvö börn og sefur á sófanum í smáíbúð svo að þau geti notað sérherbergið. Köllum þessa elskhuga Arnar og Brynju. Þau fella hugi saman og vilja rækta samband sitt. Hvar eiga þau að gera það? Þau skortir ekki ást en þau skortir lífsskilyrði fyrir ást sína. Arnar og Brynja fara í göngutúr til að ræða um þessa klemmu og reyna allt hvað þau geta að finna lausn. Alvarleg í bragði ganga þau fram hjá strætóskýli þar sem brosandi andliti Bjarna Benediktssonar hefur verið stillt upp yfir tveimur orðum: „Land tækifæranna“. Land. Tækifæranna. Ísland er ekki „land tækifæranna“ þegar fólk þarf að neita sér um þátttöku í samfélaginu og sjálfsuppfyllingu vegna efnahagslegra aðstæðna. Ísland verður ekki „land tækifæranna“ með Sjálfstæðismenn í fjármálaráðuneytinu. Það verður aldrei „land tækifæranna“ fyrr en allir Íslendingar komast yfir þá lífsgæðalínu sem heitir afkomuöryggi. Annað slagið fá sósíalistar eins og ég þá spurningu frá fólki sem er ágætlega statt fjárhagslega: „Hvers vegna ætti ég að kjósa Sósíalistaflokkinn, vel launaður einstaklingur, þar sem þið stillið ykkur upp sem málsvara láglaunafólks og þeirra sem eru undir í samfélaginu?“ Svar mitt er tvíþætt: Afkomuöryggi hins ágætlega stæða launafólks er ekki nýfrjálshyggju Sjálfstæðismanna að þakka heldur þrotlausri verkalýðsbaráttu og aðeins áframhaldandi barátta fyrir því að bæta lífskjör hinna verst stöddu og styrkja grunnþjónustuna í samfélaginu getur tryggt áframhaldandi og vaxandi velsæld þeirra sem fá nóg í launaumslagið til að þurfa ekki að hafa áhyggjur af því að ná endum saman. Gamli orðskviðurinn er enn sannur: „Sameinuð stöndum vér. Sundruð föllum vér.“ Þeir sem standa betur að vígi í lífsbaráttunni en tilheyra þó ekki efstu eignaprósentunum lærðu það líka um haustið 2008 að þegar kapítalisminn bíður skipbrot þá lyftir eignastéttin ekki litlafingri til að afstýra því að launamanneskjan og sjálfstæði atvinnurekandinn með litla reksturinn missi heimili sín. Flokkarnir sem ganga erinda auðvaldsins segja ekki einu sinni af sér fyrr en eftir margra mánaða mótmælaöldu og berjast alla tíð gegn öllum róttækum kerfisbreytingum í þágu almennings. Já, og tala enn um sína flokka sem verndara „stöðugleikans“ eftir að hafa stýrt þjóðarskútunni í strand. „Óréttlæti á einum stað er ógn við réttlæti alls staðar,“ eins og Martin Luther King orðaði það. Ef ein manneskja á ekki fyrir ást eða hamingju þá er það brot gegn okkur öllum. Þó svo að við tækjum þá afstöðu að ekkert skipti máli sem ekki væri hægt að meta til fjár þá væri skörp beygja í átt til sósíalisma samt sem áður eina vitið. Fátækt hefur nefnilega þjóðhagslegan kostnað í för með sér. Kostnaðurinn við láglaunastefnu og sveltistefnu í velferðarkerfinu mælist meðal annars í minna vinnuframlagi fólks og álagstengdri örorku og sú eitraða streita sem fylgir því að vera ekki viss um að geta borgað reikningana sína seitlar um samfélagið og gerir það að verkum að við treystum ekki hvort öðru, tengjumst ekki eins vel innbyrðis og verðum oftar veik – andlega og líkamlega. Þeir sem tala um að það sé óábyrgt að sinna nauðþurftum allra landsmanna eru eins og fjölskyldufaðir sem segir að það sé óábyrgt að eyða innihaldi slökkvitækisins í eldhúsgardínurnar þegar kviknað er í þeim. Er það ábyrg hegðun að reisa ekki íbúðir til þess að koma til móts við húsnæðisþörfina? Er það ábyrg hegðun að standa gegn því að heilbrigðiskerfið hljóti það aukafjármagn sem það þarfnast? Er það ábyrg hegðun að lækka skattbyrði eignafólks og bæta upp mismuninn með niðurskurði í grunnþjónustunni eða vegatollum? Ef Ísland er land tækifæranna þá ættu Sjálfstæðismenn og aðrir nýfrjálshyggjuflokkar að nota þetta tækifæri til að taka sér frí frá stjórnmálastarfi og snúa sér að einhverju sem ferst þeim betur úr hendi á meðan almenningur tekur við stýrinu og réttir okkur af. Ef samfélag okkar væri rekið á grundvelli manneskjulegra gilda þyrfti enginn að pæla í peningum í samhengi við ást eða hamingju. Höfundur er frambjóðandi Sósíalistaflokks Íslands í öðru sæti í Reykjavík suður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Símon Vestarr Sósíalistaflokkurinn Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar Paul McCartney samdi eitt hressasta lag allra tíma fyrir rúmum fimm áratugum um að ekki væri hægt að versla sér ást fannst honum sem hann væri að benda á einföld sannindi; svo einföld að singúllinn hlyti að seljast álíka vel og lagiðum að vilja leiða stelpuna sem hann var skotinn í. Danslag með texta um að aflima gullfótinn af myntkerfinu eða um móralistíska teódisíu í mótmælendatrú hefði kannski ekki náð eins miklum vinsældum. En allir vita að ekki er hægt að kaupa ást fyrir peninga. Eða hvað? Málið er nefnilega ekki svona einfalt. Ást sem slík er auðvitað innsti kjarni manneskjunnar og er náttúrulegt viðbragð hennar við umheiminum og sérstaklega öðrum manneskjum. Hana er ekki hægt að kaupa. Þó svo að við takmörkum okkur við rómantíska ást komumst við samt að sömu niðurstöðu; ekki er hægt að nota peninga til að gera neinn ástfanginn af neinum. Og þegar Jessie J syngur„hvaðan kemur þessi þráhyggja / peningar geta ekki borgað fyrir hamingju“ þá hlýtur það að vera satt líka. Eða hvað? Þessi andefnishyggja byggir á vissum forréttindagrunni. Segja má að hún sé að hálfu leyti á rökum reist. Þeir sem búa við afkomuóöryggi og þurfa að neita sér um nauðþurftir eins og mat eða lyf búa í öðrum veruleika en Paul McCartney, Jessie J eða manneskja á háum launum. Sömuleiðis þeir sem eiga ekki fyrir því að geta sent börnin sín í frístundastarf eða þurfa að taka svo margar vinnuvaktir til að ná endum saman að þeir hitta fjölskylduna sína lítið sem ekkert. Þeir sem eru fyrir neðan þessa öryggislínu og geta ekki útvegað sér þak yfir höfuðið eða farartæki gætu bókstaflega keypt sér hamingju, eða í það minnsta hugarró, ef þeir hefðu meira fé milli handanna. En ást? Hana er ekki hægt að kaupa, en segjum sem svo að einstaklingur A eigi ekki fyrir leigunni sinni vegna þess að Samtök Atvinnulífsins ákváðu að launahækkanir honum til handa og hans starfsstétt myndu hrinda af stað „launaskriði“. Einstaklingur A er eftir sem áður manneskja og verður ástfanginn af annarri manneskju, einstaklingi B, ófaglærðum leikskólastarfsmanni í Reykjavík sem á tvö börn og sefur á sófanum í smáíbúð svo að þau geti notað sérherbergið. Köllum þessa elskhuga Arnar og Brynju. Þau fella hugi saman og vilja rækta samband sitt. Hvar eiga þau að gera það? Þau skortir ekki ást en þau skortir lífsskilyrði fyrir ást sína. Arnar og Brynja fara í göngutúr til að ræða um þessa klemmu og reyna allt hvað þau geta að finna lausn. Alvarleg í bragði ganga þau fram hjá strætóskýli þar sem brosandi andliti Bjarna Benediktssonar hefur verið stillt upp yfir tveimur orðum: „Land tækifæranna“. Land. Tækifæranna. Ísland er ekki „land tækifæranna“ þegar fólk þarf að neita sér um þátttöku í samfélaginu og sjálfsuppfyllingu vegna efnahagslegra aðstæðna. Ísland verður ekki „land tækifæranna“ með Sjálfstæðismenn í fjármálaráðuneytinu. Það verður aldrei „land tækifæranna“ fyrr en allir Íslendingar komast yfir þá lífsgæðalínu sem heitir afkomuöryggi. Annað slagið fá sósíalistar eins og ég þá spurningu frá fólki sem er ágætlega statt fjárhagslega: „Hvers vegna ætti ég að kjósa Sósíalistaflokkinn, vel launaður einstaklingur, þar sem þið stillið ykkur upp sem málsvara láglaunafólks og þeirra sem eru undir í samfélaginu?“ Svar mitt er tvíþætt: Afkomuöryggi hins ágætlega stæða launafólks er ekki nýfrjálshyggju Sjálfstæðismanna að þakka heldur þrotlausri verkalýðsbaráttu og aðeins áframhaldandi barátta fyrir því að bæta lífskjör hinna verst stöddu og styrkja grunnþjónustuna í samfélaginu getur tryggt áframhaldandi og vaxandi velsæld þeirra sem fá nóg í launaumslagið til að þurfa ekki að hafa áhyggjur af því að ná endum saman. Gamli orðskviðurinn er enn sannur: „Sameinuð stöndum vér. Sundruð föllum vér.“ Þeir sem standa betur að vígi í lífsbaráttunni en tilheyra þó ekki efstu eignaprósentunum lærðu það líka um haustið 2008 að þegar kapítalisminn bíður skipbrot þá lyftir eignastéttin ekki litlafingri til að afstýra því að launamanneskjan og sjálfstæði atvinnurekandinn með litla reksturinn missi heimili sín. Flokkarnir sem ganga erinda auðvaldsins segja ekki einu sinni af sér fyrr en eftir margra mánaða mótmælaöldu og berjast alla tíð gegn öllum róttækum kerfisbreytingum í þágu almennings. Já, og tala enn um sína flokka sem verndara „stöðugleikans“ eftir að hafa stýrt þjóðarskútunni í strand. „Óréttlæti á einum stað er ógn við réttlæti alls staðar,“ eins og Martin Luther King orðaði það. Ef ein manneskja á ekki fyrir ást eða hamingju þá er það brot gegn okkur öllum. Þó svo að við tækjum þá afstöðu að ekkert skipti máli sem ekki væri hægt að meta til fjár þá væri skörp beygja í átt til sósíalisma samt sem áður eina vitið. Fátækt hefur nefnilega þjóðhagslegan kostnað í för með sér. Kostnaðurinn við láglaunastefnu og sveltistefnu í velferðarkerfinu mælist meðal annars í minna vinnuframlagi fólks og álagstengdri örorku og sú eitraða streita sem fylgir því að vera ekki viss um að geta borgað reikningana sína seitlar um samfélagið og gerir það að verkum að við treystum ekki hvort öðru, tengjumst ekki eins vel innbyrðis og verðum oftar veik – andlega og líkamlega. Þeir sem tala um að það sé óábyrgt að sinna nauðþurftum allra landsmanna eru eins og fjölskyldufaðir sem segir að það sé óábyrgt að eyða innihaldi slökkvitækisins í eldhúsgardínurnar þegar kviknað er í þeim. Er það ábyrg hegðun að reisa ekki íbúðir til þess að koma til móts við húsnæðisþörfina? Er það ábyrg hegðun að standa gegn því að heilbrigðiskerfið hljóti það aukafjármagn sem það þarfnast? Er það ábyrg hegðun að lækka skattbyrði eignafólks og bæta upp mismuninn með niðurskurði í grunnþjónustunni eða vegatollum? Ef Ísland er land tækifæranna þá ættu Sjálfstæðismenn og aðrir nýfrjálshyggjuflokkar að nota þetta tækifæri til að taka sér frí frá stjórnmálastarfi og snúa sér að einhverju sem ferst þeim betur úr hendi á meðan almenningur tekur við stýrinu og réttir okkur af. Ef samfélag okkar væri rekið á grundvelli manneskjulegra gilda þyrfti enginn að pæla í peningum í samhengi við ást eða hamingju. Höfundur er frambjóðandi Sósíalistaflokks Íslands í öðru sæti í Reykjavík suður.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun