- Fyrir handan fjöllin sjö
- búa dvergarnir sjö
- bíða þín Mjallhvít
- með sjö gráðuga munna
- sjöfaldar kvartanir
- ný gólf til að skúra
-
- Er ekki betra
- að láta skera úr sér hjartað
- en grafa sig lifandi
- bíðandi
- eftir einhverjum kóngsyni
- sem hefur líf þitt
- í hendi sér uppfrá því
- lifa hamingjusöm uppfrá því
- í glerkistu
- sofandi
- svefni vanans
-
- Reyndu heldur
- reyndu heldur
- reyndu heldur við
- veiðimanninn
Í þessu frábæra ljóði Þórdísar Richardsdóttur er dregin upp áleitin mynd. Mynd af Mjallhvíti sem vildi frekar reyna við veiðimanninn heldur en halda áfram sem ráðskona hjá dvergunum sjö. Og ljóðið er ekki nýtt af nálinni það er að nánast jafnaldri Kvennafrísins svokallaða þegar konur lögðu niður störf og flykktust á Lækjartorg til að mótmæla launajafnrétti árið 1975. Því miður er enn langt í land að íslenskur vinnumarkaður er enn 46 árum seinna einfaldlega þannig að þau störf sem fleiri karlar sinna en konur eru talin verðmætari í samfélaginu.
Launajafnrétti hefur verið eitt helsta áherslumál kvenfrelsisbaráttunnar allt frá því að konur hófu að stunda launaða vinnu utan heimilis. Launamunurinn er flókið viðfangsefni sem nálgast þarf úr mörgum áttum. Greina þarf hvaða þættir það eru sem einkenna kvennastörf og kunna að vera vanmetnir því löngu tímabært er að ráðast með krafti í vinnu við endurmat. Endurmat sem leiðir af sér aðgerðir sem útrýma launamun sem stafa af kynskiptum vinnumarkaði.
Þó svo að dregið hafi úr launamun á undangengnum árum þá er enn langt í land að sá launamunur kynja sé upprættur. Þrátt fyrir lagasetningar og aðgerðir er jafnrétti á vinnumarkaði hvergi nærri náð. Sé rýnt í laun fullvinnandi á íslenskum vinnumarkaði frá árinu 2014 má sjá að regluleg laun sérfræðinga í fræðslustörfum og heilbrigðis- og félagsþjónustu sem eru nánast hreinræktaðar kvennastéttir eru umtalsvert lægri en sérfræðinga í öðrum atvinnugreinum samkvæmt upplýsingum frá Hagstofu Íslands.
Árið 2021 var sú breyting á jafnréttislögum 2021 að ákvæðið um jöfn laun og jöfn kjör kynjanna takmörkuðust ekki lengur við „sama atvinnurekanda“ eins og áður var. Í því ljósi er skýrsla starfshóps forsætisráðherra um endurmat á virði kvennastarfa sérlega mikilvæg og tímabær. Hún gefur möguleika á að taka stórt skref fram á við með því að ráðast í aðgerðir sem snerta kynjaskiptingu vinnu-markaðarins. Það er vonandi að ný ríkisstjórn beri gæfa til að halda áfram á kröftugan hátt því verki sem hafið var í tíð þeirrar síðustu.
Í kjölfar COVID-19 kom í ljós hversu mikilvægt er að fjárfest sé í grunnþjónustu og þjónustu við fólk. Þeir sem sinna samfélagslega mikilvægum störfum eins og heilbrigðisstarfsfólk, kennarar og stéttir sem starfa í þjónustu og umönnun báru kerfið uppi. Þetta eru ekki stéttirnar sem hafa möguleika á fjarvinnu og sveigjanlegum vinnutíma. Þetta eru stéttirnar sem þurfa að mæta á staðinn og sinna sínu hvað sem tautar og raular. Og þetta eru stéttirnar sem búa við hvað verstar starfsaðstæður þannig að meiri líkur eru á að álagið verði óbærilegt og leiði af sér heilsufarsleg vandamál auk nagandi kvíða yfir því að geta séð sér farborða vegna lélegra launa. Verðmætamat samfélagsins á þessum störfum er skakkt og því þarf að endurmeta þessi störf að verðleikum og til launa. Er hægt að takast á við ábyrgðarmeiri störf en þau sem halda uppi grunnstoðum samfélagsins?
Það er skylda okkar sem samfélags að þetta skakka verðmætamat verði leiðrétt. Til að það gerist verðum við að standa saman og krefjast þess að störf kvenna verði metin af verðleikum og laun tryggð. Nú eru 46 ár síðan konur um allt land lögðu niður störf til að sýna fram á mikilvægi vinnuframlags kvenna. Það má ekki gerast sem lýst í ljóðinu hér fyrir ofan með táknrænum hætti að konur neyðist til að láta skera úr sér hjartað því enginn sjái hættuna sem vanmat á kvennastörfum hefur í för með sér.
Höfundur er varaformaður Kennarasambands Íslands.
