Að skapa eyðimörk og kalla það frið Ísak Rúnarsson skrifar 2. febrúar 2022 08:01 Hún var falleg í upphafi, ungverska byltingin í október 1956. Mótmælendur æddu á götur út í þúsundatali og kröfðust frelsis undan oki Kremlinnar – kröfðust sjálfsagðra réttinda til sjálfsákvörðunar einstaklinga og þjóðar. Ungversk stjórnvöld virtust ætla að hlusta, þau afnámu eins-flokks ræðið og drógu Ungverjaland út úr Varsjársamningnum, sem var svar Sóvíetmanna við NATÓ. Aðeins örstuttu síðar, eða þann 4. nóvember, æddu þungvopnaðar skriðdrekasveitir inn í Búdapest til að brjóta uppreisnina á bak aftur – í það skiptið var sverðið máttugra en penninn. Innan örfárra klukkustunda hafði Imre Nagy, forsætisráðherra Ungverjalands, verið handsamaður og ekki leið á löngu áður en búið var að koma nýjum stjórnvöldum, sem þóknuðust Moskvu, til valda. Nagy var fangelsaður og tveimur árum síðar tekinn af lífi. Um 2,500 Ungverjar voru drepnir í voðaverkunum og 200,000 til viðbótar flúðu heimili sín í kjölfarið, einhverjir alla leið til Íslands. Hún kom til hugar þessi saga af Ungverjum, þegar ég las í síðustu viku grein Guttorms Þorsteinssonar, formanns Samtaka hernaðarandstæðinga, sem fjallar um mögulega innrás Rússa í Úkraínu sem ýmsir óttast að sé yfirvofandi. Það er vonandi að Úkraínumenn þurfi ekki að búa við sama „frið“ og Ungverjar forðum – þó helst megi lesa í orð Guttorms að Samtök hernaðarandstæðinga hefðu ekkert á móti því. Það mátti aukinheldur skilja á Guttormi, að kenna mætti Bandaríkjunum um uppsafnaðan herafla Rússlands á landamærunum við Úkraínu, miklu frekar en Rússum sjálfum. Bandaríkin stunda „stríðsæsingar“ segir hann og slær hvergi af. Hér er auðvitað verið að ala á Ameríkuandúð og málum snúið svo rækilega á hvolf að tröllabýli Pútíns forseta hefðu ekki getað spunnið betri sögu. Gloppur í grein Guttorms Í fyrsta lagi er NATÓ fyrst og fremst varnarbandalag. Varnarbandalög fela aðeins í sér skuldbindingu til að standa sameiginlega að vörnum bandalagsríkja, ráðist einhver utanaðkomandi að þeim og brjóti þar með gegn fullveldisrétti þeirra. Í NATÓ felst ekki skuldbinding að ráðast inn í önnur ríki að fyrra bragði og á því er að sjálfsögðu reginmunur. Í öðru lagi er stækkun NATÓ fyrst og fremst tilkomin vegna þess að ríkin í Austur-Evrópu óskuðu sjálf eftir inngöngu í NATÓ og beittu þar með fullveldi sínu sem þau höfðu öðlast á ný eftir að þau komust undan þumlinum á Rússum við fall Sóvétríkjanna. Að sjálfsögðu má deila um hvort það hafi verið skynsamlegt að hleypa Austur-Evrópuríkjum inn í bandalagið eða hvort strategískara hefði verið að halda þeim utan við það, í ljósi þess að Rússar myndu með tímanum hefja heimsvaldatilburði sína á ný. Slíkar strategískar raunsæishugleiðingar fela þó um leið í sér viðurkenningu á því að Rússar hafi í raun tilkall til að stýra utanríkismálum Austur-Evrópuríkjanna og að siðir og reglur í alþjóðasamskiptum skipti engu. Miklu nærtækara er að ætla Bandaríkjunum og Evrópuþjóðum barnslega einfeldni í kjölfar falls Sóvétríkjanna, en þá töldu margir að „sögunni væri lokið“ líkt og Francis Fukuyama komst að orði, en það þýddi að stjórnskipulag vestrænna lýðræðisríkja myndi jafnt og þétt ná yfirtökum í heiminum eftir að Sóvéska líkanið hafði gefið upp öndina. Eins og við þekkjum nú varð það ekki raunin. Í þriðja lagi snúast aðgerðir Rússa um meira en bara NATÓ. Það má ekki gleyma því að innrás Rússa inn í Úkraínu árið 2014 kom í kjölfar þess að Úkraínumenn og Evrópusambandið undirrituðu víðtækan samstarfssamning sem hafði í senn öryggisvídd, efnahagsvídd og jafnvel menningarvídd – í þeim skilningi að með samningnum var Úkraína að stilla sér upp með vestrinu. Í fjórða lagi láist Guttormi að nefna þann samning sem gerður var á milli Úkráinu og Rússlands árið 1994, þar sem bæði ríki féllust á núverandi landamæri (með Krímskaga í Úkraínu). Rússland ábyrgðist öryggi Úkraínu gegn því að hin síðarnefndu létu af hendi öll sín kjarnavopn. Síðan 2014 má líta svo á að sá samningur hafi verið brotinn af hálfu Rússa. Í fimmta lagi má helst skilja Guttorm með þeim hætti að best megi stuðla að friði með því að stinga höfðinu í sandinn, fari svo að Rússar ráðist inn í Úkraínu á ný. Að Íslendingar (og önnur vesturveldi væntanlega líka), eigi að halda áfram samskiptum og viðskiptum við Rússland eins og ekkert hafi í skorist, fari allt á versta veg. Með öðrum orðum að engar afleiðingar eigi að hljótast af stríðsbrölti og innrás í annað ríki. Það getur vart talist mjög andstætt hernaði, þótt samtökin sem hann er í forsvari fyrir kenni sig við slíka andstöðu. Í sjötta lagi gerir hann að engu þá gríðarlegu hagsmuni sem örþjóð eins og Ísland á af því að alþjóðalög og fullveldisréttur sé virtur í hvívetna í alþjóðakerfinu. Að vesturveldin leggi sig fram um að viðhalda því kerfi sem tryggir sjálfsákvörðunarrétt þjóða og þá meginreglu að afl sé ekki helsti mælikvarðinn á réttlæti. Vissulega hafa vesturveldin ekki alltaf verið trú þeirri hugsun, en þrátt fyrir ýmis mistök trúa fáir því að Kínverjar eða Rússar myndu leiða heiminn til betri vegar í þeim efnum. Það mætti halda áfram að gera athugasemdir við grein Guttorms, en einhverstaðar verða menn að setja niður endapunkt. Það var sagt um vígatilburði Rómverja forðum daga að þeir sköpuðu eyðimörk og kölluðu það frið. Sé það slíkur friður sem Samtök hernaðarandstæðinga telja eftirsóknarvert hlutskipti Úkraínu, eins og skrif formanns þeirra benda til, ættu samtökin að láta af Orwellískri nafngift sinni og taka upp annað sem lýsir afstöðu þeirra betur. Höfundur er MPA nemi við Harvard og MBA nemi við Dartmouth háskóla. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Úkraína Rússland NATO Utanríkismál Hernaður Ísak Rúnarsson Tengdar fréttir Drögumst við inn í stríð vegna Úkraínu? Eins og komið hefur fram í fréttum undanfarna daga hefur umstang Bandaríkjahers á Keflavíkurflugvelli ekki verið meira síðan árið 2006. Eins og Samtök hernaðarandstæðinga hafa reynt að vekja athygli á hafa stórfelldar framkvæmdir verið í gangi þar undanfarin ár. 27. janúar 2022 07:31 Mest lesið Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun Halldór 10.05.2025 Halldór Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson Skoðun Úlfar sem forðast sól! Jóna Guðbjörg Árnadóttir Skoðun Aldrei aftur Halla Hrund Logadóttir Skoðun Hvenær er nóg nóg? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fátækt á Íslandi: Áskoranir, viðkvæmir hópar og leiðir til úrbóta Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Verndum vörumerki í tónlist Eiríkur Sigurðsson skrifar Skoðun Hann valdi sér nafnið Leó Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Misskilin sjálfsmynd Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Hvenær er nóg nóg? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson skrifar Skoðun Úlfar sem forðast sól! Jóna Guðbjörg Árnadóttir skrifar Skoðun Aldrei aftur Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Tala ekki um lokamarkmiðið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Sjá meira
Hún var falleg í upphafi, ungverska byltingin í október 1956. Mótmælendur æddu á götur út í þúsundatali og kröfðust frelsis undan oki Kremlinnar – kröfðust sjálfsagðra réttinda til sjálfsákvörðunar einstaklinga og þjóðar. Ungversk stjórnvöld virtust ætla að hlusta, þau afnámu eins-flokks ræðið og drógu Ungverjaland út úr Varsjársamningnum, sem var svar Sóvíetmanna við NATÓ. Aðeins örstuttu síðar, eða þann 4. nóvember, æddu þungvopnaðar skriðdrekasveitir inn í Búdapest til að brjóta uppreisnina á bak aftur – í það skiptið var sverðið máttugra en penninn. Innan örfárra klukkustunda hafði Imre Nagy, forsætisráðherra Ungverjalands, verið handsamaður og ekki leið á löngu áður en búið var að koma nýjum stjórnvöldum, sem þóknuðust Moskvu, til valda. Nagy var fangelsaður og tveimur árum síðar tekinn af lífi. Um 2,500 Ungverjar voru drepnir í voðaverkunum og 200,000 til viðbótar flúðu heimili sín í kjölfarið, einhverjir alla leið til Íslands. Hún kom til hugar þessi saga af Ungverjum, þegar ég las í síðustu viku grein Guttorms Þorsteinssonar, formanns Samtaka hernaðarandstæðinga, sem fjallar um mögulega innrás Rússa í Úkraínu sem ýmsir óttast að sé yfirvofandi. Það er vonandi að Úkraínumenn þurfi ekki að búa við sama „frið“ og Ungverjar forðum – þó helst megi lesa í orð Guttorms að Samtök hernaðarandstæðinga hefðu ekkert á móti því. Það mátti aukinheldur skilja á Guttormi, að kenna mætti Bandaríkjunum um uppsafnaðan herafla Rússlands á landamærunum við Úkraínu, miklu frekar en Rússum sjálfum. Bandaríkin stunda „stríðsæsingar“ segir hann og slær hvergi af. Hér er auðvitað verið að ala á Ameríkuandúð og málum snúið svo rækilega á hvolf að tröllabýli Pútíns forseta hefðu ekki getað spunnið betri sögu. Gloppur í grein Guttorms Í fyrsta lagi er NATÓ fyrst og fremst varnarbandalag. Varnarbandalög fela aðeins í sér skuldbindingu til að standa sameiginlega að vörnum bandalagsríkja, ráðist einhver utanaðkomandi að þeim og brjóti þar með gegn fullveldisrétti þeirra. Í NATÓ felst ekki skuldbinding að ráðast inn í önnur ríki að fyrra bragði og á því er að sjálfsögðu reginmunur. Í öðru lagi er stækkun NATÓ fyrst og fremst tilkomin vegna þess að ríkin í Austur-Evrópu óskuðu sjálf eftir inngöngu í NATÓ og beittu þar með fullveldi sínu sem þau höfðu öðlast á ný eftir að þau komust undan þumlinum á Rússum við fall Sóvétríkjanna. Að sjálfsögðu má deila um hvort það hafi verið skynsamlegt að hleypa Austur-Evrópuríkjum inn í bandalagið eða hvort strategískara hefði verið að halda þeim utan við það, í ljósi þess að Rússar myndu með tímanum hefja heimsvaldatilburði sína á ný. Slíkar strategískar raunsæishugleiðingar fela þó um leið í sér viðurkenningu á því að Rússar hafi í raun tilkall til að stýra utanríkismálum Austur-Evrópuríkjanna og að siðir og reglur í alþjóðasamskiptum skipti engu. Miklu nærtækara er að ætla Bandaríkjunum og Evrópuþjóðum barnslega einfeldni í kjölfar falls Sóvétríkjanna, en þá töldu margir að „sögunni væri lokið“ líkt og Francis Fukuyama komst að orði, en það þýddi að stjórnskipulag vestrænna lýðræðisríkja myndi jafnt og þétt ná yfirtökum í heiminum eftir að Sóvéska líkanið hafði gefið upp öndina. Eins og við þekkjum nú varð það ekki raunin. Í þriðja lagi snúast aðgerðir Rússa um meira en bara NATÓ. Það má ekki gleyma því að innrás Rússa inn í Úkraínu árið 2014 kom í kjölfar þess að Úkraínumenn og Evrópusambandið undirrituðu víðtækan samstarfssamning sem hafði í senn öryggisvídd, efnahagsvídd og jafnvel menningarvídd – í þeim skilningi að með samningnum var Úkraína að stilla sér upp með vestrinu. Í fjórða lagi láist Guttormi að nefna þann samning sem gerður var á milli Úkráinu og Rússlands árið 1994, þar sem bæði ríki féllust á núverandi landamæri (með Krímskaga í Úkraínu). Rússland ábyrgðist öryggi Úkraínu gegn því að hin síðarnefndu létu af hendi öll sín kjarnavopn. Síðan 2014 má líta svo á að sá samningur hafi verið brotinn af hálfu Rússa. Í fimmta lagi má helst skilja Guttorm með þeim hætti að best megi stuðla að friði með því að stinga höfðinu í sandinn, fari svo að Rússar ráðist inn í Úkraínu á ný. Að Íslendingar (og önnur vesturveldi væntanlega líka), eigi að halda áfram samskiptum og viðskiptum við Rússland eins og ekkert hafi í skorist, fari allt á versta veg. Með öðrum orðum að engar afleiðingar eigi að hljótast af stríðsbrölti og innrás í annað ríki. Það getur vart talist mjög andstætt hernaði, þótt samtökin sem hann er í forsvari fyrir kenni sig við slíka andstöðu. Í sjötta lagi gerir hann að engu þá gríðarlegu hagsmuni sem örþjóð eins og Ísland á af því að alþjóðalög og fullveldisréttur sé virtur í hvívetna í alþjóðakerfinu. Að vesturveldin leggi sig fram um að viðhalda því kerfi sem tryggir sjálfsákvörðunarrétt þjóða og þá meginreglu að afl sé ekki helsti mælikvarðinn á réttlæti. Vissulega hafa vesturveldin ekki alltaf verið trú þeirri hugsun, en þrátt fyrir ýmis mistök trúa fáir því að Kínverjar eða Rússar myndu leiða heiminn til betri vegar í þeim efnum. Það mætti halda áfram að gera athugasemdir við grein Guttorms, en einhverstaðar verða menn að setja niður endapunkt. Það var sagt um vígatilburði Rómverja forðum daga að þeir sköpuðu eyðimörk og kölluðu það frið. Sé það slíkur friður sem Samtök hernaðarandstæðinga telja eftirsóknarvert hlutskipti Úkraínu, eins og skrif formanns þeirra benda til, ættu samtökin að láta af Orwellískri nafngift sinni og taka upp annað sem lýsir afstöðu þeirra betur. Höfundur er MPA nemi við Harvard og MBA nemi við Dartmouth háskóla.
Drögumst við inn í stríð vegna Úkraínu? Eins og komið hefur fram í fréttum undanfarna daga hefur umstang Bandaríkjahers á Keflavíkurflugvelli ekki verið meira síðan árið 2006. Eins og Samtök hernaðarandstæðinga hafa reynt að vekja athygli á hafa stórfelldar framkvæmdir verið í gangi þar undanfarin ár. 27. janúar 2022 07:31
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun
Skoðun Fátækt á Íslandi: Áskoranir, viðkvæmir hópar og leiðir til úrbóta Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar
Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun