Rök Eflingar Stefán Ólafsson skrifar 23. janúar 2023 21:30 Efling hefur farið fram á að njóta eigin samningsréttar og gera kjarasamning sem tekur mið af samsetningu hóps verkafólks á höfuðborgarsvæðinu og þeim sérstöku aðstæðum sem það fólk býr við. Það á alltaf að vera markmið kjarasamninga fyrir láglaunafólk að launakjör dugi til framfærslu á því svæði sem fólkið lifir og starfar. Krafa Eflingar snýst einkum um gerð nýrrar launatöflu og um sérstaka uppbót vegna óvenju mikils húsnæðiskostnaðar á höfuðborgarsvæðinu, líkt og víða tíðkast í grannríkjunum (t.d. í London). Þörf fyrir nýja launatöflu Rökin fyrir sérstöðu Eflingar á þessu sviði eru eftirfarandi: Kjarasamningur SGS um dagvinnulaun fyrir verkafólk á landsbyggðinni myndi skila Eflingarfólki lægri dagvinnulaunum, sem nemur að jafnaði frá 12-13.000 krónum á mánuði og allt upp í tæplega 20.000 kr. fyrir suma Þetta er vegna þess að Eflingarfólk er almennt í lægri launaflokkum og lægri starfsaldursþrepum. Að auki skilar SGS samningurinn öðrum ávinningi betur til landsbyggðarfélaganna, svo sem bónusum og aukagreiðslum. Þess vegna hefur Efling krafist öðruvísi samnings og launatöflu sem er meira í samræmi við samsetningu verkafólks á höfuðborgarsvæðinu. Markmiðið er að skila félagsmönnum að minnsta kosti sambærilegum greiddum launum og SGS samningurinn skilar verkafólki almennt á landsbyggðinni. Þessi sérstaða Eflingarfólks er undirstrikuð í nýlegum gögnum úr Kjarakönnunum Gallup sem gerðar voru í september og október síðastliðnum, annars vegar meðal félagsmanna Eflingar og hins vegar meðal félagsmanna Einingar-Iðju á Akureyri. Spurningar eru eins og gögnin því sambærileg (sjá mynd). Niðurstöðurnar styðja málflutning Eflingar. Dagvinnulaun verkafólks á Akureyri eru hærri en hjá Eflingarfólki á höfuðborgarsvæðinu. Það endurspeglar að verkafólkið á Akureyri raðast í gjöfulli flokka og þrep launatöflunnar en er á höfuðborgarsvæðinu. Heildarlaun eru dagvinnulaun að viðbættum bónusum, álagsgreiðslum og yfirvinnu. Þau voru um 21.000 krónum hærri hjá verkafólki á Akureyri en hjá verkafólki á höfuðborgarsvæðinu. Það endurspeglar meiri greiðslur (m.a. yfirborganir), hærri bónusa og aðrar aukagreiðslur. Ætla mætti að þessi mikli munur heildarlauna væri vegna lengri vinnuviku verkafólks á Akureyri, en því er öfugt farið! Vinnuvikan hjá fullvinnandi Eflingarfólki er nærri 2 klukkustundum lengri en hjá systurfélaginu á Akureyri. Samt er launaútkoman þetta miklu lakari hjá Eflingarfólki. Önnur einkenni kjarasamningsins skila þessum hærri heildarlaunum verkafólks á Akureyri. Þessi munur heildarlauna (21.000 kr. á mánuði) er meira en Efling fer fram á sem sérstaka uppbót á laun (15.000 kr.), til að vega á móti óvenju miklum húsnæðiskostnaði á höfuðborgarsvæðinu. Það er seinni liðurinn í kröfugerð Eflingar nú. Sérstök uppbót vegna húsnæðiskostnaðar Eflingarfólk er ekki aðeins með lægstu laun verkafólks á Íslandi heldur býr það að auki við lang hæsta húsnæðiskostnaðinn. Leiga er að jafnaði 45% hærri á höfuðborgarsvæði en á landsbyggð og kaupverð íbúða á hvern fermetra er 50-80% dýrara á höfuðborgarsvæðinu (breytilegt eftir þéttbýli á landsbyggðinni). Nýlegan samanburð á leiguverði má sjá á meðfylgjandi mynd, sem kemur frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun og eru nýjustu tölurnar frá október síðastliðnum. Meðalleiga á HB-svæði er nú um 220.000 kr. á mán. en um 152.000 kr. á landsbyggðinni. Myndin sýnir líka hvernig húsnæðiskostnaðurinn hefur hækkað á síðustu árum hjá leigjendum - og hækkanir á íbúðaverði eru enn meiri. Til þess að verkafólk ráði við þennan gríðarlega húsnæðiskostnað sem orðinn er á höfuðborgarsvæðinu þyrfti umtalsvert hærri ráðstöfunartekjur en nú bjóðast. En launin hjá Eflingarfólki eru lægri og húsaleigubætur sem greiddar eru skila sér einnig verr á höfuðborgarsvæðið, svo ótrúlegt sem það er. Þetta er vegna alvarlegs galla í reglum húsnæðisbótakerfisins (meira um það síðar). Afleiðingar þessa eru m.a. þær að hlutfall Eflingarfélaga sem búa í eigin húsnæði hefur farið úr 64% árið 2009 niður í 38% árið 2022 og hlutfall leigjenda hefur meira en tvöfaldast. Nú býr nær helmingur félagsmanna í leiguhúsnæði og á litla sem enga möguleika á að komast í eigin íbúð. Þessar afleitu aðstæður Eflingarfólks á höfuðborgarsvæðinu eru ástæðan fyrir því að Efling þarf nú öðruvísi kjarasamning og alvöru uppbót til að glíma við húsnæðiskostnaðinn. Þó nýlegur samningur Starfsgreinasambandsins (SGS) geti dugað fyrir verkafólk á landsbyggðinni, vegna lægri húsnæðiskostnaðar þar, þá dugar hann engan veginn á höfuðborgarsvæðinu. Þetta má sjá á meðfylgjandi mynd sem sýnir afkomuna fyrir fullvinnandi einhleypan einstakling sem býr í "ódýru" 50 fm leiguhúsnæði á höfuðborgarsvæðinu og er á meðallaunum skv. SGS launatöflunni. Einstaklingur í þessari stöðu þarf að bæta við sig verulegri aukavinnu til að ná endum saman, því hærri skattur og lægri leigubætur éta upp of stóran hluta aukavinnuteknanna. Samtök atvinnulífsins (SA) hafa kallað þessa kröfu Eflingar "ógeðfelldan dilkadrátt", þ.e. að fara fram á meira en SGS-félögin sömdu um. En fyrir því eru sterk rök, bæði þau sem hér hafa verið rakin og reyndar mörg fleiri. Raunverulegi dilkadrátturinn átti sér stað þegar húsnæðiskostnaðurinn á höfuðborgarsvæðinu fór úr öllum böndum og lenti með mestum þunga á félagsfólki Eflingar. Ef Efling væri ekki að þrýsta á um betri kjör nú væri hún að bregðast félagsmönnum sínum. Þetta hljóta allir að skilja og styðja - nema þeir sem tala fyrir hönd samtaka atvinnurekenda (SA). Höfundur er prófessor emeritus við HÍ og starfar sem sérfræðingur hjá Eflingu-stéttarfélagi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Ólafsson Stéttarfélög Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Mest lesið Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Efling hefur farið fram á að njóta eigin samningsréttar og gera kjarasamning sem tekur mið af samsetningu hóps verkafólks á höfuðborgarsvæðinu og þeim sérstöku aðstæðum sem það fólk býr við. Það á alltaf að vera markmið kjarasamninga fyrir láglaunafólk að launakjör dugi til framfærslu á því svæði sem fólkið lifir og starfar. Krafa Eflingar snýst einkum um gerð nýrrar launatöflu og um sérstaka uppbót vegna óvenju mikils húsnæðiskostnaðar á höfuðborgarsvæðinu, líkt og víða tíðkast í grannríkjunum (t.d. í London). Þörf fyrir nýja launatöflu Rökin fyrir sérstöðu Eflingar á þessu sviði eru eftirfarandi: Kjarasamningur SGS um dagvinnulaun fyrir verkafólk á landsbyggðinni myndi skila Eflingarfólki lægri dagvinnulaunum, sem nemur að jafnaði frá 12-13.000 krónum á mánuði og allt upp í tæplega 20.000 kr. fyrir suma Þetta er vegna þess að Eflingarfólk er almennt í lægri launaflokkum og lægri starfsaldursþrepum. Að auki skilar SGS samningurinn öðrum ávinningi betur til landsbyggðarfélaganna, svo sem bónusum og aukagreiðslum. Þess vegna hefur Efling krafist öðruvísi samnings og launatöflu sem er meira í samræmi við samsetningu verkafólks á höfuðborgarsvæðinu. Markmiðið er að skila félagsmönnum að minnsta kosti sambærilegum greiddum launum og SGS samningurinn skilar verkafólki almennt á landsbyggðinni. Þessi sérstaða Eflingarfólks er undirstrikuð í nýlegum gögnum úr Kjarakönnunum Gallup sem gerðar voru í september og október síðastliðnum, annars vegar meðal félagsmanna Eflingar og hins vegar meðal félagsmanna Einingar-Iðju á Akureyri. Spurningar eru eins og gögnin því sambærileg (sjá mynd). Niðurstöðurnar styðja málflutning Eflingar. Dagvinnulaun verkafólks á Akureyri eru hærri en hjá Eflingarfólki á höfuðborgarsvæðinu. Það endurspeglar að verkafólkið á Akureyri raðast í gjöfulli flokka og þrep launatöflunnar en er á höfuðborgarsvæðinu. Heildarlaun eru dagvinnulaun að viðbættum bónusum, álagsgreiðslum og yfirvinnu. Þau voru um 21.000 krónum hærri hjá verkafólki á Akureyri en hjá verkafólki á höfuðborgarsvæðinu. Það endurspeglar meiri greiðslur (m.a. yfirborganir), hærri bónusa og aðrar aukagreiðslur. Ætla mætti að þessi mikli munur heildarlauna væri vegna lengri vinnuviku verkafólks á Akureyri, en því er öfugt farið! Vinnuvikan hjá fullvinnandi Eflingarfólki er nærri 2 klukkustundum lengri en hjá systurfélaginu á Akureyri. Samt er launaútkoman þetta miklu lakari hjá Eflingarfólki. Önnur einkenni kjarasamningsins skila þessum hærri heildarlaunum verkafólks á Akureyri. Þessi munur heildarlauna (21.000 kr. á mánuði) er meira en Efling fer fram á sem sérstaka uppbót á laun (15.000 kr.), til að vega á móti óvenju miklum húsnæðiskostnaði á höfuðborgarsvæðinu. Það er seinni liðurinn í kröfugerð Eflingar nú. Sérstök uppbót vegna húsnæðiskostnaðar Eflingarfólk er ekki aðeins með lægstu laun verkafólks á Íslandi heldur býr það að auki við lang hæsta húsnæðiskostnaðinn. Leiga er að jafnaði 45% hærri á höfuðborgarsvæði en á landsbyggð og kaupverð íbúða á hvern fermetra er 50-80% dýrara á höfuðborgarsvæðinu (breytilegt eftir þéttbýli á landsbyggðinni). Nýlegan samanburð á leiguverði má sjá á meðfylgjandi mynd, sem kemur frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun og eru nýjustu tölurnar frá október síðastliðnum. Meðalleiga á HB-svæði er nú um 220.000 kr. á mán. en um 152.000 kr. á landsbyggðinni. Myndin sýnir líka hvernig húsnæðiskostnaðurinn hefur hækkað á síðustu árum hjá leigjendum - og hækkanir á íbúðaverði eru enn meiri. Til þess að verkafólk ráði við þennan gríðarlega húsnæðiskostnað sem orðinn er á höfuðborgarsvæðinu þyrfti umtalsvert hærri ráðstöfunartekjur en nú bjóðast. En launin hjá Eflingarfólki eru lægri og húsaleigubætur sem greiddar eru skila sér einnig verr á höfuðborgarsvæðið, svo ótrúlegt sem það er. Þetta er vegna alvarlegs galla í reglum húsnæðisbótakerfisins (meira um það síðar). Afleiðingar þessa eru m.a. þær að hlutfall Eflingarfélaga sem búa í eigin húsnæði hefur farið úr 64% árið 2009 niður í 38% árið 2022 og hlutfall leigjenda hefur meira en tvöfaldast. Nú býr nær helmingur félagsmanna í leiguhúsnæði og á litla sem enga möguleika á að komast í eigin íbúð. Þessar afleitu aðstæður Eflingarfólks á höfuðborgarsvæðinu eru ástæðan fyrir því að Efling þarf nú öðruvísi kjarasamning og alvöru uppbót til að glíma við húsnæðiskostnaðinn. Þó nýlegur samningur Starfsgreinasambandsins (SGS) geti dugað fyrir verkafólk á landsbyggðinni, vegna lægri húsnæðiskostnaðar þar, þá dugar hann engan veginn á höfuðborgarsvæðinu. Þetta má sjá á meðfylgjandi mynd sem sýnir afkomuna fyrir fullvinnandi einhleypan einstakling sem býr í "ódýru" 50 fm leiguhúsnæði á höfuðborgarsvæðinu og er á meðallaunum skv. SGS launatöflunni. Einstaklingur í þessari stöðu þarf að bæta við sig verulegri aukavinnu til að ná endum saman, því hærri skattur og lægri leigubætur éta upp of stóran hluta aukavinnuteknanna. Samtök atvinnulífsins (SA) hafa kallað þessa kröfu Eflingar "ógeðfelldan dilkadrátt", þ.e. að fara fram á meira en SGS-félögin sömdu um. En fyrir því eru sterk rök, bæði þau sem hér hafa verið rakin og reyndar mörg fleiri. Raunverulegi dilkadrátturinn átti sér stað þegar húsnæðiskostnaðurinn á höfuðborgarsvæðinu fór úr öllum böndum og lenti með mestum þunga á félagsfólki Eflingar. Ef Efling væri ekki að þrýsta á um betri kjör nú væri hún að bregðast félagsmönnum sínum. Þetta hljóta allir að skilja og styðja - nema þeir sem tala fyrir hönd samtaka atvinnurekenda (SA). Höfundur er prófessor emeritus við HÍ og starfar sem sérfræðingur hjá Eflingu-stéttarfélagi.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar