Er ekki tímabært að tengja? Stefán Ólafsson skrifar 13. febrúar 2023 15:01 Deila Eflingar og Samtaka atvinnulífsins (SA) hefur harðnað og engar viðræður hafa verið milli aðilanna um nokkurt skeið. Raunar hefur það einkennt þessa deilu frá byrjun að engar alvöru viðræður hafa farið fram við Eflingu að hálfu SA-manna. Enda var það þeirra ásetningur frá byrjun að láta aðra semja fyrir Eflingu. Þessi strategía SA er einmitt helsta rótin að þeim vanda sem nú blasir við. Skoðum það nánar. Halldór Benjamín bjó til vandann Herfræði SA-manna var frá upphafi hugsuð þannig, að ná samningi fyrst við þá sem voru líklegri til að vera auðveldari viðfangs en Efling og stilla Eflingu svo upp við vegg með annarra félaga samning (samning Starfsgreinasambandsins – SGS) og útiloka nokkur frávik frá honum. Þetta er ígildi þess að neita Eflingu, langstærsta félagi verkafólks í landinu, um þann sjálfstæða samningsrétt sem Eflingarfólk sannarlega hefur. Þetta var ekki vegna þess að upphaflegar kröfur Eflingar væru út úr öllu korti eða að Efling sýndi engan samningsvilja. Þvert á móti hefur Efling þrisvar sinnum fært niður kröfur sínar (sem upphaflega voru einfaldlega byggðar á uppfærslu Lífskjarasamningsins með tilliti til hærra verðbólgustigs), í endurteknum tilboðum til SA-manna. Efling hefur þannig ítrekað nálgast SA en þau hafa hins vegar ekki hreyft sig um millimetra – og beinlínis neitað að ræða um efnisatriði. Þetta er þeim mun alvarlegra fyrir þá sök að óbreyttur samningur SGS myndi skila Eflingarfólki lægri meðallaunum og minni raunhækkunum en almennt er hjá öðrum félögum SGS, vegna þess að samsetning Eflingarfélaga er ólík með tilliti til röðunar í launaflokka og starfsaldursþrep, auk þess sem misjafnt er hvernig álög og bónusar skila sér til félagsmanna. Þess vegna hefur Efling frá byrjun farið fram á breytta launatöflu, með annarri útfærslu en er í SGS-samningnum, og einnig að tillit væri tekið til þess að húsnæðiskostnaður er óvenju þungur á svæði Eflingarfólks (höfuðborgarsvæðinu). Í aðra röndina hafa SA-menn sagst vera tilbúnir til að ræða aðra útfærslu launatöflunnar og þá innan svipaðs kostnaðarmats og SGS-samningurinn, en hins vegar hafa þau ekki enn fengist til að ræða þessi mál. Hvers vegna skyldi það vera? Jú, svo virðist sem SA-menn hafi verið vissir um að Eflingu væri um megn að beita nokkrum þrýstingi í kjarabaráttu sinni, eftir að búið var að einangra félagið án raunverulegra samningaviðræðna og stilla upp óbreyttum SGS-samningi sem eina valkostinum sem í boði væri. Markmiðið var að þvinga Eflingu og smala félagsmönnum hennar í dilka Starfsgreinasambandsins, með lakari uppskeru en aðrir. Og gáið að því að Eflingarfólk er almennt með lægstu launin í samfélaginu og býr við hæsta húsnæðiskostnaðinn. Síðan þegar sáttasemjari gerði óbreytt tilboð SA-manna að „miðlunartillögu“ sinni, í þeirri von að aftra verkföllum, þá var þessi víðtæka tilraun til að afnema sjálfstæðan samningsrétt Eflingar orðin öllum ljós. Þetta var auðvitað óþolandi fyrir Eflingarfólk. SA-menn eru hins vegar enn við sama heygarðshornið og hvika hvergi, virðast stóla á að með atkvæðagreiðslu um „miðlunartillöguna“ verði hægt að þvinga fram lausn samkvæmt upphaflegu plani þeirra. Nú blasir við að Efling hefur alvöru slagkraft og í það stefnir að áhrif verkfalla geta orðið víðtæk á næstunni. Enginn skyldi heldur vanmeta getu Eflingarfólks til að fella „miðlunartillögu“ sáttasemjara. Er þá ekki tímabært fyrir SA-menn að tengja sig við veruleikann og koma að samningaborðinu og leita lausna? Vilja þeir láta óbilgjarna málsmeðferð sína leiða deiluna í algjörar ógöngur? Húsnæðisstuðningur: Ríkið getur hjálpað til Til viðbótar við ósk um breytta launatöflu hefur Efling lagt ríka áherslu á að tekið sé tillit til óvenju mikils húsnæðiskostnaðar hjá Eflingarfólki, sem einkum býr á höfuðborgarsvæðinu, þar sem bæði íbúðaverð og leiga eru með allra hæsta móti á landinu. Eðli máls samkvæmt er hægt að mæta þessu með launahækkunum eða með lagfæringum á húsnæðisstuðningi opinbera velferðarkerfisins (leigubótum og vaxtabótum). Að mörgu leyti er einfaldara að leysa þetta á vettvangi stjórnmálanna. Megin markmið húsnæðisstuðningskerfa er yfirleitt þannig í grannríkjunum að þeir sem búa við mest íþyngjandi húsnæðiskostnað fá mestan stuðning. Íslenska kerfið er hins vegar ekki þannig. Það tekur raunar lítið sem ekkert tillit til raunverulegs húsnæðiskostnaðar. Þannig eru til dæmis greiddar húsaleigubætur til láglaunafólks lægri á höfuðborgarsvæðinu en annars staðar á landinu (skv. gögnum í Tekjusögu forsætisráðuneytisins frá 2020). Efling hefur unnið greiningu á virkni húsnæðisstuðningskerfisins sem sýnir mikla galla núverandi kerfis, einmitt hvað snertir það markmið að létta sérstaklega mest íþyngjandi húsnæðiskostnaðinn. Þessir gallar eru einnig nefndir í nýrri grænbók Innviðaráðuneytisins um húsnæðismál (sjá hér, bls. 31-38). Ef stjórnvöld fengjust til að endurskoða úthlutunarreglur húsnæðisstuðningsins þannig að kerfið skilaði umtalsvert meiri stuðningi til þeirra sem búa við mest íþyngjandi húsnæðiskostnað og jafnframt með aukinni reglun í formi leigubremsu o.fl. í anda þess sem víða tíðkast í grannríkjunum þá gæti það verið mikilvægt framlag til lausnar deilunni. Samantekt Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SA, hefur ítrekað fullyrt í fjölmiðlum að Efling hafi ekki ætlað sér að semja heldur fyrst og fremst að fara í verkföll. Það er eins rangt og nokkuð getur verið, eins og hér hefur verið sýnt. Efling hefur unnið tilboð sín faglega og hóflega og ítrekað nálgast SA-menn en ekki einu sinni fengið umræður um efnisatriði nýrrar launatöflu né aðrar útfærslur. Þetta er auðvitað með ólíkindum. Einmitt þess vegna er deilan komin á þann stað sem nú blasir við. Er ekki tímabært að tengja? Höfundur er prófessor emeritus við HÍ og starfar sem sérfræðingur hjá Eflingu-stéttarfélagi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Ólafsson Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Deila Eflingar og Samtaka atvinnulífsins (SA) hefur harðnað og engar viðræður hafa verið milli aðilanna um nokkurt skeið. Raunar hefur það einkennt þessa deilu frá byrjun að engar alvöru viðræður hafa farið fram við Eflingu að hálfu SA-manna. Enda var það þeirra ásetningur frá byrjun að láta aðra semja fyrir Eflingu. Þessi strategía SA er einmitt helsta rótin að þeim vanda sem nú blasir við. Skoðum það nánar. Halldór Benjamín bjó til vandann Herfræði SA-manna var frá upphafi hugsuð þannig, að ná samningi fyrst við þá sem voru líklegri til að vera auðveldari viðfangs en Efling og stilla Eflingu svo upp við vegg með annarra félaga samning (samning Starfsgreinasambandsins – SGS) og útiloka nokkur frávik frá honum. Þetta er ígildi þess að neita Eflingu, langstærsta félagi verkafólks í landinu, um þann sjálfstæða samningsrétt sem Eflingarfólk sannarlega hefur. Þetta var ekki vegna þess að upphaflegar kröfur Eflingar væru út úr öllu korti eða að Efling sýndi engan samningsvilja. Þvert á móti hefur Efling þrisvar sinnum fært niður kröfur sínar (sem upphaflega voru einfaldlega byggðar á uppfærslu Lífskjarasamningsins með tilliti til hærra verðbólgustigs), í endurteknum tilboðum til SA-manna. Efling hefur þannig ítrekað nálgast SA en þau hafa hins vegar ekki hreyft sig um millimetra – og beinlínis neitað að ræða um efnisatriði. Þetta er þeim mun alvarlegra fyrir þá sök að óbreyttur samningur SGS myndi skila Eflingarfólki lægri meðallaunum og minni raunhækkunum en almennt er hjá öðrum félögum SGS, vegna þess að samsetning Eflingarfélaga er ólík með tilliti til röðunar í launaflokka og starfsaldursþrep, auk þess sem misjafnt er hvernig álög og bónusar skila sér til félagsmanna. Þess vegna hefur Efling frá byrjun farið fram á breytta launatöflu, með annarri útfærslu en er í SGS-samningnum, og einnig að tillit væri tekið til þess að húsnæðiskostnaður er óvenju þungur á svæði Eflingarfólks (höfuðborgarsvæðinu). Í aðra röndina hafa SA-menn sagst vera tilbúnir til að ræða aðra útfærslu launatöflunnar og þá innan svipaðs kostnaðarmats og SGS-samningurinn, en hins vegar hafa þau ekki enn fengist til að ræða þessi mál. Hvers vegna skyldi það vera? Jú, svo virðist sem SA-menn hafi verið vissir um að Eflingu væri um megn að beita nokkrum þrýstingi í kjarabaráttu sinni, eftir að búið var að einangra félagið án raunverulegra samningaviðræðna og stilla upp óbreyttum SGS-samningi sem eina valkostinum sem í boði væri. Markmiðið var að þvinga Eflingu og smala félagsmönnum hennar í dilka Starfsgreinasambandsins, með lakari uppskeru en aðrir. Og gáið að því að Eflingarfólk er almennt með lægstu launin í samfélaginu og býr við hæsta húsnæðiskostnaðinn. Síðan þegar sáttasemjari gerði óbreytt tilboð SA-manna að „miðlunartillögu“ sinni, í þeirri von að aftra verkföllum, þá var þessi víðtæka tilraun til að afnema sjálfstæðan samningsrétt Eflingar orðin öllum ljós. Þetta var auðvitað óþolandi fyrir Eflingarfólk. SA-menn eru hins vegar enn við sama heygarðshornið og hvika hvergi, virðast stóla á að með atkvæðagreiðslu um „miðlunartillöguna“ verði hægt að þvinga fram lausn samkvæmt upphaflegu plani þeirra. Nú blasir við að Efling hefur alvöru slagkraft og í það stefnir að áhrif verkfalla geta orðið víðtæk á næstunni. Enginn skyldi heldur vanmeta getu Eflingarfólks til að fella „miðlunartillögu“ sáttasemjara. Er þá ekki tímabært fyrir SA-menn að tengja sig við veruleikann og koma að samningaborðinu og leita lausna? Vilja þeir láta óbilgjarna málsmeðferð sína leiða deiluna í algjörar ógöngur? Húsnæðisstuðningur: Ríkið getur hjálpað til Til viðbótar við ósk um breytta launatöflu hefur Efling lagt ríka áherslu á að tekið sé tillit til óvenju mikils húsnæðiskostnaðar hjá Eflingarfólki, sem einkum býr á höfuðborgarsvæðinu, þar sem bæði íbúðaverð og leiga eru með allra hæsta móti á landinu. Eðli máls samkvæmt er hægt að mæta þessu með launahækkunum eða með lagfæringum á húsnæðisstuðningi opinbera velferðarkerfisins (leigubótum og vaxtabótum). Að mörgu leyti er einfaldara að leysa þetta á vettvangi stjórnmálanna. Megin markmið húsnæðisstuðningskerfa er yfirleitt þannig í grannríkjunum að þeir sem búa við mest íþyngjandi húsnæðiskostnað fá mestan stuðning. Íslenska kerfið er hins vegar ekki þannig. Það tekur raunar lítið sem ekkert tillit til raunverulegs húsnæðiskostnaðar. Þannig eru til dæmis greiddar húsaleigubætur til láglaunafólks lægri á höfuðborgarsvæðinu en annars staðar á landinu (skv. gögnum í Tekjusögu forsætisráðuneytisins frá 2020). Efling hefur unnið greiningu á virkni húsnæðisstuðningskerfisins sem sýnir mikla galla núverandi kerfis, einmitt hvað snertir það markmið að létta sérstaklega mest íþyngjandi húsnæðiskostnaðinn. Þessir gallar eru einnig nefndir í nýrri grænbók Innviðaráðuneytisins um húsnæðismál (sjá hér, bls. 31-38). Ef stjórnvöld fengjust til að endurskoða úthlutunarreglur húsnæðisstuðningsins þannig að kerfið skilaði umtalsvert meiri stuðningi til þeirra sem búa við mest íþyngjandi húsnæðiskostnað og jafnframt með aukinni reglun í formi leigubremsu o.fl. í anda þess sem víða tíðkast í grannríkjunum þá gæti það verið mikilvægt framlag til lausnar deilunni. Samantekt Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SA, hefur ítrekað fullyrt í fjölmiðlum að Efling hafi ekki ætlað sér að semja heldur fyrst og fremst að fara í verkföll. Það er eins rangt og nokkuð getur verið, eins og hér hefur verið sýnt. Efling hefur unnið tilboð sín faglega og hóflega og ítrekað nálgast SA-menn en ekki einu sinni fengið umræður um efnisatriði nýrrar launatöflu né aðrar útfærslur. Þetta er auðvitað með ólíkindum. Einmitt þess vegna er deilan komin á þann stað sem nú blasir við. Er ekki tímabært að tengja? Höfundur er prófessor emeritus við HÍ og starfar sem sérfræðingur hjá Eflingu-stéttarfélagi.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun