97.000.000.000.000 gígabæt Ríkarður Ríkarðsson og Tinna Traustadóttir skrifa 17. júní 2023 08:00 Rúmlega fimm milljarðar manna eru virkir á netinu. Á hverjum degi bætist við gagnamagnið sem þarf að geyma og vinna úr fyrir framtíðina - hundruð milljóna tölvupósta, stöðuuppfærslna, tísta, mynda, myndbanda, skjala og skráa en einnig líkana fyrir veðurspár, heilbrigðisþjónustu, menntaþjónustu, framleiðslukerfi, samgöngukerfi, samskiptakerfi og fleira sem nútímasamfélag okkar byggir á. Í fyrra voru framleiddir 97 þúsund milljarðar gígabæta, hátt í helmingur allrar gagnaframleiðslu mannkyns fram að því ári. Þessi gríðarlega gagnaframleiðsla hefur skapað nýjan iðnað og nágrannaríki okkar keppast nú við að reyna að laða til sín fyrirtæki á þessu sviði. Ástæða þess er að gagnaver gegna lykilhlutverki í fjórðu iðnbyltingunni og geta haft mikil áhrif á samkeppnishæfni, velsæld og öryggi þjóða. Gagnaver ≠ gagnaver Það er þó ekki hægt að setja öll gagnaver undir sama hatt. Sum gagnaver á Íslandi hafa hýst umtalsvert magn rafmyntagraftar en hafa lýst því yfir að þau stefni í hefðbundnari gagnaversstarfsemi eftir því sem fyrirtækin þróast. Sökum þess að rafmyntagröftur er í eðli sínu afar áhættusamur eru gagnaver sem hýsa slíka starfsemi ekki áhugaverð sem langtíma viðskiptavinir Landsvirkjunar. Hvers vegna er þá verið að selja gagnaverum sem stunda rafmyntagröft orku? Til að svara því er mikilvægt að hafa í huga að hvorki orkuframleiðsla né -notkun á Íslandi er fasti. Framleiðslan er háð náttúruöflunum og notkunin háð aðstæðum á markaði, veðurfari og ýmsu fleiru. Þeir viðskiptavinir sem hafa samið um örugga orkuafhendingu, svokallaða forgangsorku, geta treyst því að fá hana allan ársins hring, óháð öllu öðru. Það kemur þó fyrir að þeir nýti ekki alla þá orku sem þeir hafa tryggt sér og þá geta aðrir viðskiptavinir keypt hana. Einnig getur meiri orka orðið til í kerfinu þegar vatnsbúskapur er góður – en samningum þeirra viðskiptavina sem treysta á mögulega aukaorku fylgir sú áhætta að lítið eða ekkert framboð verði af henni, til dæmis í slæmu vatnsári. Öll orka nýtt Landsvirkjun selur ekki forgangsorku til rafmyntagraftar og hefur frá árinu 2021 hafnað öllum slíkum fyrirspurnum. Fyrirtækið hefur hins vegar selt skerðanlega orku sem ekki nýtist öðrum viðskiptavinum til gagnavera sem stunda rafmyntagröft, og þá í skammtímasamningum til nokkurra mánaða í senn. Sveiflur geta verið miklar í framboði á skerðanlegri orku en Landsvirkjun selur um þessar mundir innan við 100 MW til gagnavera sem stunda rafmyntagröft. Ef það hefði ekki verið gert hefði sú orka að mestu runnið ónýtt til sjávar. Landsvirkjun ber að hámarka afrakstur þeirra auðlinda sem fyrirtækinu er trúað fyrir og því einhlítt að selja orku sem annars hefði ekki nýst. Raforkukerfi Landsvirkjunar er nú fulllestað. Stórir viðskiptavinir nýta sína samninga að mestu til fulls og því er engin forgangsorka í boði fyrir gagnaver sem stunda rafmyntagröft. Mögulegt er að selja orku til þeirra sem eingöngu er afhent í góðum vatnsárum og þeim samningum fylgja fullar skerðingarheimildir sem Landsvirkjun getur nýtt sér fyrirvaralaust, til dæmis ef aflstöðvar fara úr rekstri eða horfur í vatnsbúskap versna. Aðrir viðskiptavinir Landsvirkjunar sætta sig yfirleitt ekki við þessa tegund raforkusamninga. Aukin eftirspurn eftir forgangsorku Undanfarin ár hafa fiskimjölsverksmiðjur verið stærsti kaupandi skerðanlegrar orku. Í tilfelli skerðinga hafa verksmiðjurnar skipt tímabundið yfir í notkun olíu með tilheyrandi losun koldíoxíðs. Landsvirkjun hefur undanfarið átt í samtali við forsvarsaðila þess iðnaðar um að færa hluta orkunotkunar þeirra yfir í forgangsorku. Verði það raunin verður áfram eitthvert rými í kerfinu fyrir aðra kaupendur skerðanlegrar orku til að hámarka afrakstur orkukerfisins. Á næstu árum er fyrirsjánleg aukin eftirspurn eftir orku. Þessari eftirspurn verður ekki mætt án nýrra virkjana. Hvammsvirkjun, næsta virkjun Landsvirkjunar, mun í fyrsta lagi hefja orkuframleiðslu árið 2027. Fram að þeim tíma verður mjög flókið að mæta þörfum samfélagsins fyrir forgangsorku sem mun fara vaxandi á næstu árum. Sú skerðanlega orka sem gagnaver með starfsemi í rafmyntagreftri kaupa í dag mun ekki nýtast til þess. Ríkarður Ríkarðsson er framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar og nýsköpunar hjá LandsvirkjunTinna Traustadóttir er framkvæmdastjóri sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tinna Traustadóttir Landsvirkjun Orkumál Deilur um Hvammsvirkjun Mest lesið Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Sjá meira
Rúmlega fimm milljarðar manna eru virkir á netinu. Á hverjum degi bætist við gagnamagnið sem þarf að geyma og vinna úr fyrir framtíðina - hundruð milljóna tölvupósta, stöðuuppfærslna, tísta, mynda, myndbanda, skjala og skráa en einnig líkana fyrir veðurspár, heilbrigðisþjónustu, menntaþjónustu, framleiðslukerfi, samgöngukerfi, samskiptakerfi og fleira sem nútímasamfélag okkar byggir á. Í fyrra voru framleiddir 97 þúsund milljarðar gígabæta, hátt í helmingur allrar gagnaframleiðslu mannkyns fram að því ári. Þessi gríðarlega gagnaframleiðsla hefur skapað nýjan iðnað og nágrannaríki okkar keppast nú við að reyna að laða til sín fyrirtæki á þessu sviði. Ástæða þess er að gagnaver gegna lykilhlutverki í fjórðu iðnbyltingunni og geta haft mikil áhrif á samkeppnishæfni, velsæld og öryggi þjóða. Gagnaver ≠ gagnaver Það er þó ekki hægt að setja öll gagnaver undir sama hatt. Sum gagnaver á Íslandi hafa hýst umtalsvert magn rafmyntagraftar en hafa lýst því yfir að þau stefni í hefðbundnari gagnaversstarfsemi eftir því sem fyrirtækin þróast. Sökum þess að rafmyntagröftur er í eðli sínu afar áhættusamur eru gagnaver sem hýsa slíka starfsemi ekki áhugaverð sem langtíma viðskiptavinir Landsvirkjunar. Hvers vegna er þá verið að selja gagnaverum sem stunda rafmyntagröft orku? Til að svara því er mikilvægt að hafa í huga að hvorki orkuframleiðsla né -notkun á Íslandi er fasti. Framleiðslan er háð náttúruöflunum og notkunin háð aðstæðum á markaði, veðurfari og ýmsu fleiru. Þeir viðskiptavinir sem hafa samið um örugga orkuafhendingu, svokallaða forgangsorku, geta treyst því að fá hana allan ársins hring, óháð öllu öðru. Það kemur þó fyrir að þeir nýti ekki alla þá orku sem þeir hafa tryggt sér og þá geta aðrir viðskiptavinir keypt hana. Einnig getur meiri orka orðið til í kerfinu þegar vatnsbúskapur er góður – en samningum þeirra viðskiptavina sem treysta á mögulega aukaorku fylgir sú áhætta að lítið eða ekkert framboð verði af henni, til dæmis í slæmu vatnsári. Öll orka nýtt Landsvirkjun selur ekki forgangsorku til rafmyntagraftar og hefur frá árinu 2021 hafnað öllum slíkum fyrirspurnum. Fyrirtækið hefur hins vegar selt skerðanlega orku sem ekki nýtist öðrum viðskiptavinum til gagnavera sem stunda rafmyntagröft, og þá í skammtímasamningum til nokkurra mánaða í senn. Sveiflur geta verið miklar í framboði á skerðanlegri orku en Landsvirkjun selur um þessar mundir innan við 100 MW til gagnavera sem stunda rafmyntagröft. Ef það hefði ekki verið gert hefði sú orka að mestu runnið ónýtt til sjávar. Landsvirkjun ber að hámarka afrakstur þeirra auðlinda sem fyrirtækinu er trúað fyrir og því einhlítt að selja orku sem annars hefði ekki nýst. Raforkukerfi Landsvirkjunar er nú fulllestað. Stórir viðskiptavinir nýta sína samninga að mestu til fulls og því er engin forgangsorka í boði fyrir gagnaver sem stunda rafmyntagröft. Mögulegt er að selja orku til þeirra sem eingöngu er afhent í góðum vatnsárum og þeim samningum fylgja fullar skerðingarheimildir sem Landsvirkjun getur nýtt sér fyrirvaralaust, til dæmis ef aflstöðvar fara úr rekstri eða horfur í vatnsbúskap versna. Aðrir viðskiptavinir Landsvirkjunar sætta sig yfirleitt ekki við þessa tegund raforkusamninga. Aukin eftirspurn eftir forgangsorku Undanfarin ár hafa fiskimjölsverksmiðjur verið stærsti kaupandi skerðanlegrar orku. Í tilfelli skerðinga hafa verksmiðjurnar skipt tímabundið yfir í notkun olíu með tilheyrandi losun koldíoxíðs. Landsvirkjun hefur undanfarið átt í samtali við forsvarsaðila þess iðnaðar um að færa hluta orkunotkunar þeirra yfir í forgangsorku. Verði það raunin verður áfram eitthvert rými í kerfinu fyrir aðra kaupendur skerðanlegrar orku til að hámarka afrakstur orkukerfisins. Á næstu árum er fyrirsjánleg aukin eftirspurn eftir orku. Þessari eftirspurn verður ekki mætt án nýrra virkjana. Hvammsvirkjun, næsta virkjun Landsvirkjunar, mun í fyrsta lagi hefja orkuframleiðslu árið 2027. Fram að þeim tíma verður mjög flókið að mæta þörfum samfélagsins fyrir forgangsorku sem mun fara vaxandi á næstu árum. Sú skerðanlega orka sem gagnaver með starfsemi í rafmyntagreftri kaupa í dag mun ekki nýtast til þess. Ríkarður Ríkarðsson er framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar og nýsköpunar hjá LandsvirkjunTinna Traustadóttir er framkvæmdastjóri sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun