Við blasa tækifæri til að einfalda regluverk og auka samkeppni Páll Gunnar Pálsson skrifar 25. janúar 2024 12:31 Í dag blása Samtök iðnaðarins (SI) til framleiðsluþings í Hörpu. Þar er íþyngjandi regluverk gert að umtalsefni og meðal annars beint sjónum að innleiðingu reglna á hinu evrópska efnahagssvæði og framkvæmd laga á Íslandi. Af þessu tilefni er ástæða til þess að minna á fyrri tilmæli Samkeppniseftirlitsins til stjórnvalda sem þessu tengjast og fyrirliggjandi tillögur OECD um breytingar á regluverki á vettvangi iðnaðarins. Samkeppnismat á regluverki Samkeppniseftirlitið hefur um langa hríð talað fyrir því að stjórnvöld hér á landi framkvæmi svokallað samkeppnismat á lögum og reglum og beiti slíku mati eftir atvikum við aðrar stefnumarkandi aðgerðir. Samkeppnismat er skilvirk aðferðafræði sem miðar að því að efla samkeppni og vinna gegn samkeppnishindrunum, en með því er um leið unnið gegn óþarfa reglubyrði og óskilvirkni. Samkeppnismat var fyrst kynnt formlega hér á landi með áliti Samkeppniseftirlitsins til stjórnvalda, nr. 2/2009. Um er að ræða aðferðafræði þar sem tekin er afstaða til þess hvort viðkomandi reglur eða ákvarðanir stjórnvalda hafi áhrif á samkeppni. Ef slík áhrif eru til staðar er metið hvort tiltækar séu aðrar vægari leiðir til að ná markmiðum stjórnvalda og sú leið valin sem helst styður við samkeppni og síst er til þess fallin að hindra hana. OECD hefur gefið út leiðbeiningar um þessa aðferðafræði undir heitinu „Competition Assessment Toolkit“. Tillögur að breytingum á regluverki í byggingariðnaði liggja fyrir Haustið 2020 birti OECD skýrslu um sérstakt samkeppnismat á lögum og reglum í byggingariðnaði og ferðaþjónustu. Gerðu íslensk stjórnvöld samning við OECD um framkvæmd matsins og var verkefnið unnið í nánu samstarfi við Samkeppniseftirlitið. Birti Samkeppniseftirlitið frétt um skýrsluna í nóvember 2020. Í skýrslu OECD eru gerðar 316 tillögur til úrbóta á lögum og reglum í byggingariðnaði. Meðal annars eru lagðar til breytingar á byggingarreglugerð, að skapað sé svigrúm til nýskapandi lausna í húsnæðismálum, leyfisveitingar einfaldaðar og ferli við skipulagsákvarðanir einfaldað, svo eitthvað sé nefnt. Þannig er settur fram fjöldi tillagna um einföldun regluverks, sem meðal annars mun fela í sér aukna skilvirkni í framkvæmd reglnanna. Að hluta til fela tillögurnar í sér einföldun á framkvæmd á regluverki sem Ísland hefur tekið upp á grundvelli EES-samningsins. Segja má að við samkeppnismatið hafi matsaðilar sett sig í spor fólks í landinu sem hefur hug á því að koma sér nýju þaki yfir höfuðið. Þannig er fólkinu fylgt eftir þegar það finnur sér lóð, ákveður nýtingu hennar, lætur teikna húsið, fær síðan ýmsar ólíkar starfsstéttir til liðs við sig við bygginguna með tilheyrandi eftirliti, og flytur að lokum inn. Komið er auga á hindranir sem fólkið verður fyrir og lagðar til aðrar minna hindrandi lausnir. Fjárhagslegur ávinningur af framkvæmd tillagnanna var ennfremur metinn. Var það mat OECD að breytingar á regluverki í byggingariðnaði og ferðaþjónustu gætu í heild skilað ábata (e. benefit) sem næmi um 1% af vergri landsframleiðslu Íslands, eða yfir 30 milljörðum króna árlega (miðað við aðstæður á árinu 2020). Að mestu hafa tillögurnar ekki náð fram að ganga, enn sem komið er. Ekki þarf að fjölyrða um ávinning íslensks almennings og efnahagslífsins í heild af því að hrinda þessum tillögum í framkvæmd við núverandi aðstæður, þar sem byggingakostnaður hefur hækkað stórlega og ýmis áföll dunið yfir, nú síðast hremmingar Grindvíkinga. Stuðningur SI og aðildarfyrirtækja við einföldun regluverks og virka samkeppni Eins og áður segir er einföldun á regluverki og framkvæmd þess til umfjöllunar á þingi Samtaka iðnaðarins í dag. Gefur það vonir um að samtökin muni hvetja til þess að tillögur OECD um breytingar á regluverki í byggingariðnaði verði settar á dagskrá. Slík afstaða væri í góðu samræmi við kannanir sem Samkeppniseftirlitið hefur látið framkvæma á vettvangi stjórnenda fyrirtækja um samkeppnismál á Íslandi. Í könnun sem gerð var á síðasta ári kom fram að stór hluti stjórnenda fyrirtækja taldi sig verða varann við samkeppnishindranir á sínum markaði. Þannig taldi rúmur fjórðungur þeirra sig verða vara við samkeppnishamlandi lög og reglur að mjög miklu, frekar miklu eða nokkru leyti. Enn fleiri, eða tæpur þriðjungur, taldi sig verða vara við samráð á sínum markaði og rúmur þriðjungur taldi sig verða vara við misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Tók könnunin meðal annars til starfsgreina á vettvangi SI. Nánari niðurstöður könnunarinnar verða birtar á næstu vikum. Þessar niðurstöður eru í takt við fyrri kannanir sem Samkeppniseftirlitið hefur látið framkvæma á viðhorfum stjórnenda til samkeppni. Gefa þær til kynna óþol stjórnenda gagnvart samkeppnishindrunum sem þeir telja sig búa við og að nauðsynlegt sé að herða eftirlit með því að bannreglur samkeppnislaga séu virtar. Jafnframt ættu niðurstöðurnar að vera brýning til stjórnvalda um að meta í auknum mæli samkeppnisleg áhrif laga og reglna (samkeppnismat) og ryðja úr vegi hindrunum á þeim vettvangi. Höfundur er forstjóri Samkeppniseftirlitsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Páll Gunnar Pálsson Samkeppnismál Mest lesið Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Í dag blása Samtök iðnaðarins (SI) til framleiðsluþings í Hörpu. Þar er íþyngjandi regluverk gert að umtalsefni og meðal annars beint sjónum að innleiðingu reglna á hinu evrópska efnahagssvæði og framkvæmd laga á Íslandi. Af þessu tilefni er ástæða til þess að minna á fyrri tilmæli Samkeppniseftirlitsins til stjórnvalda sem þessu tengjast og fyrirliggjandi tillögur OECD um breytingar á regluverki á vettvangi iðnaðarins. Samkeppnismat á regluverki Samkeppniseftirlitið hefur um langa hríð talað fyrir því að stjórnvöld hér á landi framkvæmi svokallað samkeppnismat á lögum og reglum og beiti slíku mati eftir atvikum við aðrar stefnumarkandi aðgerðir. Samkeppnismat er skilvirk aðferðafræði sem miðar að því að efla samkeppni og vinna gegn samkeppnishindrunum, en með því er um leið unnið gegn óþarfa reglubyrði og óskilvirkni. Samkeppnismat var fyrst kynnt formlega hér á landi með áliti Samkeppniseftirlitsins til stjórnvalda, nr. 2/2009. Um er að ræða aðferðafræði þar sem tekin er afstaða til þess hvort viðkomandi reglur eða ákvarðanir stjórnvalda hafi áhrif á samkeppni. Ef slík áhrif eru til staðar er metið hvort tiltækar séu aðrar vægari leiðir til að ná markmiðum stjórnvalda og sú leið valin sem helst styður við samkeppni og síst er til þess fallin að hindra hana. OECD hefur gefið út leiðbeiningar um þessa aðferðafræði undir heitinu „Competition Assessment Toolkit“. Tillögur að breytingum á regluverki í byggingariðnaði liggja fyrir Haustið 2020 birti OECD skýrslu um sérstakt samkeppnismat á lögum og reglum í byggingariðnaði og ferðaþjónustu. Gerðu íslensk stjórnvöld samning við OECD um framkvæmd matsins og var verkefnið unnið í nánu samstarfi við Samkeppniseftirlitið. Birti Samkeppniseftirlitið frétt um skýrsluna í nóvember 2020. Í skýrslu OECD eru gerðar 316 tillögur til úrbóta á lögum og reglum í byggingariðnaði. Meðal annars eru lagðar til breytingar á byggingarreglugerð, að skapað sé svigrúm til nýskapandi lausna í húsnæðismálum, leyfisveitingar einfaldaðar og ferli við skipulagsákvarðanir einfaldað, svo eitthvað sé nefnt. Þannig er settur fram fjöldi tillagna um einföldun regluverks, sem meðal annars mun fela í sér aukna skilvirkni í framkvæmd reglnanna. Að hluta til fela tillögurnar í sér einföldun á framkvæmd á regluverki sem Ísland hefur tekið upp á grundvelli EES-samningsins. Segja má að við samkeppnismatið hafi matsaðilar sett sig í spor fólks í landinu sem hefur hug á því að koma sér nýju þaki yfir höfuðið. Þannig er fólkinu fylgt eftir þegar það finnur sér lóð, ákveður nýtingu hennar, lætur teikna húsið, fær síðan ýmsar ólíkar starfsstéttir til liðs við sig við bygginguna með tilheyrandi eftirliti, og flytur að lokum inn. Komið er auga á hindranir sem fólkið verður fyrir og lagðar til aðrar minna hindrandi lausnir. Fjárhagslegur ávinningur af framkvæmd tillagnanna var ennfremur metinn. Var það mat OECD að breytingar á regluverki í byggingariðnaði og ferðaþjónustu gætu í heild skilað ábata (e. benefit) sem næmi um 1% af vergri landsframleiðslu Íslands, eða yfir 30 milljörðum króna árlega (miðað við aðstæður á árinu 2020). Að mestu hafa tillögurnar ekki náð fram að ganga, enn sem komið er. Ekki þarf að fjölyrða um ávinning íslensks almennings og efnahagslífsins í heild af því að hrinda þessum tillögum í framkvæmd við núverandi aðstæður, þar sem byggingakostnaður hefur hækkað stórlega og ýmis áföll dunið yfir, nú síðast hremmingar Grindvíkinga. Stuðningur SI og aðildarfyrirtækja við einföldun regluverks og virka samkeppni Eins og áður segir er einföldun á regluverki og framkvæmd þess til umfjöllunar á þingi Samtaka iðnaðarins í dag. Gefur það vonir um að samtökin muni hvetja til þess að tillögur OECD um breytingar á regluverki í byggingariðnaði verði settar á dagskrá. Slík afstaða væri í góðu samræmi við kannanir sem Samkeppniseftirlitið hefur látið framkvæma á vettvangi stjórnenda fyrirtækja um samkeppnismál á Íslandi. Í könnun sem gerð var á síðasta ári kom fram að stór hluti stjórnenda fyrirtækja taldi sig verða varann við samkeppnishindranir á sínum markaði. Þannig taldi rúmur fjórðungur þeirra sig verða vara við samkeppnishamlandi lög og reglur að mjög miklu, frekar miklu eða nokkru leyti. Enn fleiri, eða tæpur þriðjungur, taldi sig verða vara við samráð á sínum markaði og rúmur þriðjungur taldi sig verða vara við misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Tók könnunin meðal annars til starfsgreina á vettvangi SI. Nánari niðurstöður könnunarinnar verða birtar á næstu vikum. Þessar niðurstöður eru í takt við fyrri kannanir sem Samkeppniseftirlitið hefur látið framkvæma á viðhorfum stjórnenda til samkeppni. Gefa þær til kynna óþol stjórnenda gagnvart samkeppnishindrunum sem þeir telja sig búa við og að nauðsynlegt sé að herða eftirlit með því að bannreglur samkeppnislaga séu virtar. Jafnframt ættu niðurstöðurnar að vera brýning til stjórnvalda um að meta í auknum mæli samkeppnisleg áhrif laga og reglna (samkeppnismat) og ryðja úr vegi hindrunum á þeim vettvangi. Höfundur er forstjóri Samkeppniseftirlitsins.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun