Er menntakerfið okkar sprungið? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 5. mars 2024 08:01 Í síðustu viku heimsótti þingflokkur Viðreisnar grunnskóla og framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu, Suðurlandi og Suðurnesjum. Að auki áttum við frábæran fund með fulltrúum allra fagstétta innan Kennarasambandsins. Tónninn var þungur. Allar fagstéttir voru sammála um að ekki væri hægt að halda sama þrýstingi áfram á kerfinu án raunverulegra aðgerða af hálfu stjórnvalda. Hvert sem við fórum var fagmennskan í fyrirrúmi, enda eru kennarar og skólastjórnendur sérfræðingar í því að hlaupa hratt og bregðast við hinum ýmsu áskorunum. Oftar en ekki án mikils fjármagns. Útsjónarsemin er rannsóknarefni út af fyrir sig. Ég hef fylgst grannt með málaflokknum í áratugi og átt ótal fundi í gegnum tíðina. Sumir þeirra voru ekki einfaldir. En það sló mig að finna þann tón sem mætti okkur í vikunni. Ég skynjaði mun meira álag en áður og ákveðna þreytu. Þreytu á andvaraleysi stjórnvalda og skilningsleysi þeirra á stöðunni. Nýjar áskoranir án fjármagns Á öllum okkar fundum var talað um hópastærðir. Það er alveg ljóst að á flestum þeim stöðum sem við heimsóttum voru skólarnir yfirfullir. Því fylgir gríðarlegt álag að reyna að finna út úr því hvernig koma eigi öllum nemendum fyrir svo sómi sé af. Hvað þá að mæta ólíkum þörfum þeirra. „Kerfið er sprungið“ sagði einn kennarinn brúnaþungur. Í einum skólanum sem við heimsóttum voru mest 32 nemendur í einni stofu og einn kennari. Enginn hópur var undir 24 nemendum. Það sjá það allir að þetta er með öllu óviðunandi bæði fyrir nemendurna en ekki síður fyrir kennarann. Það virðist vera rík hefð fyrir því hjá stjórnvöldum að henda nýjum verkefnum í skólana – án þess að þeim fylgi fjármagn eða annar stuðningur. Það var einnig dregið fram í heimsóknum okkar að það vantaði verulega upp á að aðlaga námskrá að skýrum markmiðum. Og svo var talað um þörfina á miklu meiri og betri námsgögnum. Framlög til námsgagna á grunnskólastigi hafa nokkurn veginn staðið í stað frá árinu 2008, þrátt fyrir fjölbreyttari áskoranir skólasamfélagsins en áður. Svo dæmi séu nefnd. En þögnin hjá ríkisstjórninni hefur verið ærandi, nema þegar niðurstöður Pisa birtast á þriggja ára fresti. Svo gerist lítið í millitíðinni. Breytt samfélagsgerð hefur áhrif Breytt samfélagsgerð spilar að sjálfsögðu einnig inn í þessa mynd. Óljós atvinnustefna stjórnvalda felur í sér að sækja hingað til lands stóran hóp erlends vinnuafls. Því fylgja áskoranir sem stjórnvöld hafa ekki verið mjög meðvituð um. Börn þessara mikilvægu starfskrafta fylgja gjarnan með og þá reynir á að tryggja að kerfin séu í stakk búin til að grípa þau og mæta þeirra þörfum. Það kostar auðvitað bæði fjármagn en ekki síst tíma fyrir fagfólkið í kerfunum að sinna þeim vel. Íslenskan er auðvitað grunnurinn, hún er algjör lykill að samhentu samfélagi. Þar hljótum við að líta meðal annars til Danmerkur og skoða móttökuskóla. En það hefur ekki verið gert. Hvert sem við fórum var umræðan sú um að engir raunverulegir fjármunir hafi fylgt þeim þrýstingi á kerfið sem byggst hefur upp síðastliðin sex ár. Það er augljóst að til lengri tíma gengur slíkt ekki upp. Það er staða sem er alfarið á ábyrgð stjórnvalda sem vanrækt hafa kerfin í breyttri samfélagsgerð. Nú eru kennarar farnir að segja hingað og ekki lengra – og margir hverjir hreinlega gefast upp og leita á önnur mið. Það er alvarleg staða sem við verðum að horfast í augu við og bregðast við strax. Grunnkerfin okkar verða að tala saman. Atvinnustefna stjórnvalda verður að ríma við menntakerfið. Þekking er undirstaða skapandi hugsunar og grundvöllur hvers samfélags. Þetta snýst um forgangsröðun fjármuna, verkefna og heildarsýn. Þetta snýst ekki um það að gera það fólk, sem hingað kemur til að sinna mikilvægum störfum, að blórabögglum. Við sem samfélag gætum ekki án þeirra verið. Hvort sem litið er til byggingargeirans, heilbrigðiskerfisins, nýsköpunar eða ferðaþjónustunnar. Hagvöxtur og lífsgæði munu ekki aukast nema með þeim. Ekki án þeirra. En með því horfast ekki í augu við þann raunveruleika sem kennarar í skólum landsins eru að lýsa, erum við að fjarlægast hugmyndafræði okkar um samfélag jafnra tækifæra. Sú hugmyndafræði stendur og fellur með menntakerfinu. Ef við sinnum þessu ekki er stutt í heimatilbúna stéttaskiptingu og jaðarsetningu fólks. Það bitnar á okkur öllum. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skóla - og menntamál Viðreisn Alþingi Mest lesið Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Skoðun Vilji til að rjúfa kyrrstöðu í húsnæðiskreppunni Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson skrifar Skoðun Veit sem sagt Grímur betur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kárhóll og Kína: Þegar vísindi verða pólitísk tól Davíð Michelsen skrifar Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn gegn fjölskyldusameiningum? Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið deyr í myrkrinu Heiðar Örn Sigurfinnsson skrifar Skoðun Færni til framtíðar Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ofbeldi Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lestu Gaza Móheiður Hlíf Geirlaugsdóttir skrifar Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar Skoðun 10 ár og bull í lokin Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Opið bréf til atvinnuvegaráðherra: 48 daga, nei takk Gísli Gunnar Marteinsson skrifar Skoðun Á nú að opinbera það að ég veit í rauninni ekki neitt? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Háskóli Höfuðborgarinnar, ekki Íslands Arent Orri Claessen,Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Bætt skipulag fyrir stúdenta Aðalsteinn Haukur Sverrisson ,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Frá sögulegum minjum til sviðsettrar upplifunar: Um sanngildi og Disneyvæðingu Sólheimasands Guðmundur Björnsson skrifar Sjá meira
Í síðustu viku heimsótti þingflokkur Viðreisnar grunnskóla og framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu, Suðurlandi og Suðurnesjum. Að auki áttum við frábæran fund með fulltrúum allra fagstétta innan Kennarasambandsins. Tónninn var þungur. Allar fagstéttir voru sammála um að ekki væri hægt að halda sama þrýstingi áfram á kerfinu án raunverulegra aðgerða af hálfu stjórnvalda. Hvert sem við fórum var fagmennskan í fyrirrúmi, enda eru kennarar og skólastjórnendur sérfræðingar í því að hlaupa hratt og bregðast við hinum ýmsu áskorunum. Oftar en ekki án mikils fjármagns. Útsjónarsemin er rannsóknarefni út af fyrir sig. Ég hef fylgst grannt með málaflokknum í áratugi og átt ótal fundi í gegnum tíðina. Sumir þeirra voru ekki einfaldir. En það sló mig að finna þann tón sem mætti okkur í vikunni. Ég skynjaði mun meira álag en áður og ákveðna þreytu. Þreytu á andvaraleysi stjórnvalda og skilningsleysi þeirra á stöðunni. Nýjar áskoranir án fjármagns Á öllum okkar fundum var talað um hópastærðir. Það er alveg ljóst að á flestum þeim stöðum sem við heimsóttum voru skólarnir yfirfullir. Því fylgir gríðarlegt álag að reyna að finna út úr því hvernig koma eigi öllum nemendum fyrir svo sómi sé af. Hvað þá að mæta ólíkum þörfum þeirra. „Kerfið er sprungið“ sagði einn kennarinn brúnaþungur. Í einum skólanum sem við heimsóttum voru mest 32 nemendur í einni stofu og einn kennari. Enginn hópur var undir 24 nemendum. Það sjá það allir að þetta er með öllu óviðunandi bæði fyrir nemendurna en ekki síður fyrir kennarann. Það virðist vera rík hefð fyrir því hjá stjórnvöldum að henda nýjum verkefnum í skólana – án þess að þeim fylgi fjármagn eða annar stuðningur. Það var einnig dregið fram í heimsóknum okkar að það vantaði verulega upp á að aðlaga námskrá að skýrum markmiðum. Og svo var talað um þörfina á miklu meiri og betri námsgögnum. Framlög til námsgagna á grunnskólastigi hafa nokkurn veginn staðið í stað frá árinu 2008, þrátt fyrir fjölbreyttari áskoranir skólasamfélagsins en áður. Svo dæmi séu nefnd. En þögnin hjá ríkisstjórninni hefur verið ærandi, nema þegar niðurstöður Pisa birtast á þriggja ára fresti. Svo gerist lítið í millitíðinni. Breytt samfélagsgerð hefur áhrif Breytt samfélagsgerð spilar að sjálfsögðu einnig inn í þessa mynd. Óljós atvinnustefna stjórnvalda felur í sér að sækja hingað til lands stóran hóp erlends vinnuafls. Því fylgja áskoranir sem stjórnvöld hafa ekki verið mjög meðvituð um. Börn þessara mikilvægu starfskrafta fylgja gjarnan með og þá reynir á að tryggja að kerfin séu í stakk búin til að grípa þau og mæta þeirra þörfum. Það kostar auðvitað bæði fjármagn en ekki síst tíma fyrir fagfólkið í kerfunum að sinna þeim vel. Íslenskan er auðvitað grunnurinn, hún er algjör lykill að samhentu samfélagi. Þar hljótum við að líta meðal annars til Danmerkur og skoða móttökuskóla. En það hefur ekki verið gert. Hvert sem við fórum var umræðan sú um að engir raunverulegir fjármunir hafi fylgt þeim þrýstingi á kerfið sem byggst hefur upp síðastliðin sex ár. Það er augljóst að til lengri tíma gengur slíkt ekki upp. Það er staða sem er alfarið á ábyrgð stjórnvalda sem vanrækt hafa kerfin í breyttri samfélagsgerð. Nú eru kennarar farnir að segja hingað og ekki lengra – og margir hverjir hreinlega gefast upp og leita á önnur mið. Það er alvarleg staða sem við verðum að horfast í augu við og bregðast við strax. Grunnkerfin okkar verða að tala saman. Atvinnustefna stjórnvalda verður að ríma við menntakerfið. Þekking er undirstaða skapandi hugsunar og grundvöllur hvers samfélags. Þetta snýst um forgangsröðun fjármuna, verkefna og heildarsýn. Þetta snýst ekki um það að gera það fólk, sem hingað kemur til að sinna mikilvægum störfum, að blórabögglum. Við sem samfélag gætum ekki án þeirra verið. Hvort sem litið er til byggingargeirans, heilbrigðiskerfisins, nýsköpunar eða ferðaþjónustunnar. Hagvöxtur og lífsgæði munu ekki aukast nema með þeim. Ekki án þeirra. En með því horfast ekki í augu við þann raunveruleika sem kennarar í skólum landsins eru að lýsa, erum við að fjarlægast hugmyndafræði okkar um samfélag jafnra tækifæra. Sú hugmyndafræði stendur og fellur með menntakerfinu. Ef við sinnum þessu ekki er stutt í heimatilbúna stéttaskiptingu og jaðarsetningu fólks. Það bitnar á okkur öllum. Höfundur er formaður Viðreisnar.
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun
Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar
Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar
Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar
Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Skoðun Frá sögulegum minjum til sviðsettrar upplifunar: Um sanngildi og Disneyvæðingu Sólheimasands Guðmundur Björnsson skrifar
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun