Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar 27. júní 2024 10:01 Nýsamþykkt frumvarp félags- og vinnumarkaðsherra um breytingar á lífeyriskerfinu mun bæta stöðu fatlaðs fólks á Íslandi. Einföldun lífeyriskerfisins, sem ÖBÍ hefur lengi barist fyrir, skiptir nefnilega verulegu máli og stuðlar að enn sterkari hagsmunabaráttu. Við fögnum því að frumvarpið hafi náð fram að ganga enda má í því finna fjölmargt til bóta fyrir örorku-og endurhæfingarlífeyristaka. Breytingar sem voru gerðar á frumvarpinu, og ÖBÍ barðist fyrir, eru sömuleiðis fagnaðarefni. Þá erum við þakklát öllum þeim sem lögðust á árarnar í baráttunni fyrir sanngjörnu, réttlátu og skilvirku kerfi. Breytingarnar taka hins vegar ekki gildi fyrr en 1. september árið 2025 og fyrir þann tíma er ýmislegt sem stjórnvöld þurfa að útfæra nánar. ÖBÍeru reiðubúin til að stíga inn í þá vinnu af fullum krafti. Við köllum eftir samráði og samstarfi við frekari útfærslur og umbætur. Baráttumál í höfn Við hjá ÖBÍ höfum lengi barist fyrir ýmsu því sem verður að raunveruleika þegar nýju lögin taka gildi, einkum því að dregið verði úr tekjuskerðingum og að lífeyriskerfið sjálft sé einfaldað. Með nýju lögunum heyrir tekjuskerðing frá fyrstu krónu (krónu á móti krónu skerðing) sögunni til. Í stað flókinna reglna um mismunandi tekjuskerðingar fyrir mismunandi greiðsluflokka kemur ein regla fyrir heildargreiðslur til einstaklinga. Þrír greiðsluflokkar úr fráfarandi kerfi eru sameinaðir í einn, sem er jákvætt skref. Þá ber einnig að fagna innleiðingu sjúkragreiðslna og auknum stuðningi við fólk í endurhæfingu. Árangursrík hagsmunabarátta ÖBÍ sendu inn ítarlegar umsagnir um málið, bæði í samráðsgátt og til velferðarnefndar, og sóttu að auki nefndarfundi til að tala fyrir breytingum á frumvarpinu ásamt því að hitta á fundum þingflokka. Þessi vinna bar umtalsverðan árangur. Eftir að málið fór í gegnum samráðsgáttina var bætt við ákvæðum um endurskoðun laganna innan fimm ára og skipun starfshóps, sem skiptir máli í jafn umfangsmiklum breytingum og þessum. Þegar líða fór að þinglokum fór að bera á meiri árangri og fjöldi tillagna ÖBÍ var samþykktur. Þar náðist í gegn að endurskoðun fari fram innan þriggja ára varðandi virknistyrk og reynslu af hlutaörorku. ÖBÍ, Landssamtökin Þroskahjálp og Geðhjálp munu saman skipa fulltrúa í starfshóp um endurskpðunina. Öll þau sem verða með gilt örorkumat þegar lögin taka gildi eiga þess kost að mat sitt haldi gildi ótímabundið, þurfa sem sagt ekki að undirgangast hið nýja samþætta sérfræðimat. Hlutaörorka var að kröfu ÖBÍ hækkuð úr 75% af fullum örorkulífeyri í 82% og komið var í veg fyrir að hinn nýi virknistyrkur falli alfarið niður við fyrstu krónu í tekjur. Heimilisuppbót verður einnig 6.000 kr. hærri en lagt var upp með í upphaflegu frumvarpi. Áréttað var að greiðslur muni taka breytingum við vinnslu fjárlaga 2024 Fjármálaráðuneytinu var falið að taka til efnislegrar skoðunar reglu um skerðingar lífeyris vegna fjármagnstekna maka. Þá var félagsmálaráðherra falið að gefa Alþingi skýrslu um samþætta sérfræðimatið fyrir 1. maí 2025. Það sem enn er óljóst Þessi síðustu atriði kalla á eftirfylgni. ÖBÍ munu fylgja því eftir og þrýsta á að skerðingum vegna fjármagnstekna maka verði hætt. Við köllum sömuleiðis eftir því að útfærsla á samþættu sérfræðimati, sem á að koma í stað örorkumats, liggi fyrir við fyrsta mögulega tækifæri. Ásamt því köllum við eftir samráði við þá útfærslu. Samþætt sérfræðimat á, samkvæmt frumvarpinu, að felast í því að litið er til fleiri þátta en einungis læknisfræðilegs mats. Jafnframt verði litið til andlegrar og félagslegrar færni, áfalla og umhverfislegraþátta. Fatlað fólk í fátækt Samkvæmt upplýsingum frá félagsmálaráðuneytinu munu greiðslur til 95% örorkulífeyristaka hækka með gildistöku laganna. Þó er mikilvægt að taka fram að frumvarpið sneri ekki sérstaklega að kjarabótum og munum við berjast áfram fyrir þeim, enda rík þörf á. Þótt dregið hafi verið úr skerðingum og þótt lífeyrir flestra hækki mögulega lítillega við þessar breytingar er fjárhagsstaða vaxandi hluta fatlaðs fólks svo slæm að umbætur á henni þola hreinlega ekki bið. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknar sem Varða, rannsóknastofnun vinnumarkaðarins, gerði fyrir ÖBÍ undir lok síðasta árs býr ríflega þriðjungur við fátækt eða sárafátækt og mikill meirihluti á erfitt með að ná endum saman. Tæplega sjö af hverjum tíu ráða ekki við óvænt útgjöld og meiri en helmingur metur fjárhagsstöðu sína verri en hún var ári fyrr. Við hjá ÖBÍ fögnum þeim góða árangri sem náðist með samþykkt frumvarpsins og þeim breytingum sem það tók. Þessi árangur mun styrkja hagsmunabaráttu ÖBÍ í þágu fatlaðs fólks enn frekar. Höfundur er formaður ÖBÍ réttindasamtaka Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alma Ýr Ingólfsdóttir Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson Skoðun Skoðun Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Sjá meira
Nýsamþykkt frumvarp félags- og vinnumarkaðsherra um breytingar á lífeyriskerfinu mun bæta stöðu fatlaðs fólks á Íslandi. Einföldun lífeyriskerfisins, sem ÖBÍ hefur lengi barist fyrir, skiptir nefnilega verulegu máli og stuðlar að enn sterkari hagsmunabaráttu. Við fögnum því að frumvarpið hafi náð fram að ganga enda má í því finna fjölmargt til bóta fyrir örorku-og endurhæfingarlífeyristaka. Breytingar sem voru gerðar á frumvarpinu, og ÖBÍ barðist fyrir, eru sömuleiðis fagnaðarefni. Þá erum við þakklát öllum þeim sem lögðust á árarnar í baráttunni fyrir sanngjörnu, réttlátu og skilvirku kerfi. Breytingarnar taka hins vegar ekki gildi fyrr en 1. september árið 2025 og fyrir þann tíma er ýmislegt sem stjórnvöld þurfa að útfæra nánar. ÖBÍeru reiðubúin til að stíga inn í þá vinnu af fullum krafti. Við köllum eftir samráði og samstarfi við frekari útfærslur og umbætur. Baráttumál í höfn Við hjá ÖBÍ höfum lengi barist fyrir ýmsu því sem verður að raunveruleika þegar nýju lögin taka gildi, einkum því að dregið verði úr tekjuskerðingum og að lífeyriskerfið sjálft sé einfaldað. Með nýju lögunum heyrir tekjuskerðing frá fyrstu krónu (krónu á móti krónu skerðing) sögunni til. Í stað flókinna reglna um mismunandi tekjuskerðingar fyrir mismunandi greiðsluflokka kemur ein regla fyrir heildargreiðslur til einstaklinga. Þrír greiðsluflokkar úr fráfarandi kerfi eru sameinaðir í einn, sem er jákvætt skref. Þá ber einnig að fagna innleiðingu sjúkragreiðslna og auknum stuðningi við fólk í endurhæfingu. Árangursrík hagsmunabarátta ÖBÍ sendu inn ítarlegar umsagnir um málið, bæði í samráðsgátt og til velferðarnefndar, og sóttu að auki nefndarfundi til að tala fyrir breytingum á frumvarpinu ásamt því að hitta á fundum þingflokka. Þessi vinna bar umtalsverðan árangur. Eftir að málið fór í gegnum samráðsgáttina var bætt við ákvæðum um endurskoðun laganna innan fimm ára og skipun starfshóps, sem skiptir máli í jafn umfangsmiklum breytingum og þessum. Þegar líða fór að þinglokum fór að bera á meiri árangri og fjöldi tillagna ÖBÍ var samþykktur. Þar náðist í gegn að endurskoðun fari fram innan þriggja ára varðandi virknistyrk og reynslu af hlutaörorku. ÖBÍ, Landssamtökin Þroskahjálp og Geðhjálp munu saman skipa fulltrúa í starfshóp um endurskpðunina. Öll þau sem verða með gilt örorkumat þegar lögin taka gildi eiga þess kost að mat sitt haldi gildi ótímabundið, þurfa sem sagt ekki að undirgangast hið nýja samþætta sérfræðimat. Hlutaörorka var að kröfu ÖBÍ hækkuð úr 75% af fullum örorkulífeyri í 82% og komið var í veg fyrir að hinn nýi virknistyrkur falli alfarið niður við fyrstu krónu í tekjur. Heimilisuppbót verður einnig 6.000 kr. hærri en lagt var upp með í upphaflegu frumvarpi. Áréttað var að greiðslur muni taka breytingum við vinnslu fjárlaga 2024 Fjármálaráðuneytinu var falið að taka til efnislegrar skoðunar reglu um skerðingar lífeyris vegna fjármagnstekna maka. Þá var félagsmálaráðherra falið að gefa Alþingi skýrslu um samþætta sérfræðimatið fyrir 1. maí 2025. Það sem enn er óljóst Þessi síðustu atriði kalla á eftirfylgni. ÖBÍ munu fylgja því eftir og þrýsta á að skerðingum vegna fjármagnstekna maka verði hætt. Við köllum sömuleiðis eftir því að útfærsla á samþættu sérfræðimati, sem á að koma í stað örorkumats, liggi fyrir við fyrsta mögulega tækifæri. Ásamt því köllum við eftir samráði við þá útfærslu. Samþætt sérfræðimat á, samkvæmt frumvarpinu, að felast í því að litið er til fleiri þátta en einungis læknisfræðilegs mats. Jafnframt verði litið til andlegrar og félagslegrar færni, áfalla og umhverfislegraþátta. Fatlað fólk í fátækt Samkvæmt upplýsingum frá félagsmálaráðuneytinu munu greiðslur til 95% örorkulífeyristaka hækka með gildistöku laganna. Þó er mikilvægt að taka fram að frumvarpið sneri ekki sérstaklega að kjarabótum og munum við berjast áfram fyrir þeim, enda rík þörf á. Þótt dregið hafi verið úr skerðingum og þótt lífeyrir flestra hækki mögulega lítillega við þessar breytingar er fjárhagsstaða vaxandi hluta fatlaðs fólks svo slæm að umbætur á henni þola hreinlega ekki bið. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknar sem Varða, rannsóknastofnun vinnumarkaðarins, gerði fyrir ÖBÍ undir lok síðasta árs býr ríflega þriðjungur við fátækt eða sárafátækt og mikill meirihluti á erfitt með að ná endum saman. Tæplega sjö af hverjum tíu ráða ekki við óvænt útgjöld og meiri en helmingur metur fjárhagsstöðu sína verri en hún var ári fyrr. Við hjá ÖBÍ fögnum þeim góða árangri sem náðist með samþykkt frumvarpsins og þeim breytingum sem það tók. Þessi árangur mun styrkja hagsmunabaráttu ÖBÍ í þágu fatlaðs fólks enn frekar. Höfundur er formaður ÖBÍ réttindasamtaka
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar