Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 2. júlí 2024 07:00 Forsenda þess að sigur vannst í landhelgisdeilunum á síðustu öld var sú að valdið til töku ákvarðana í þeim efnum var í okkar höndum. Fyrir vikið gátu íslenzk stjórnvöld ekki einungis talað máli þjóðarinnar á alþjóðavettvangi heldur einnig gripið til nauðsynlegra aðgerða þegar erlend ríki eins og Bretland og Vestur-Þýzkaland voru ekki reiðubúin vegna eigin hagsmuna að taka tillit til vel rökstudds málflutnings okkar. Ég hef í ræðu og riti meðal annars tekið landhelgisdeilurnar, eða þorskastríðin eins og þær hafa gjarnan verið kallaðar, sem gott dæmi um mikilvægi þess að halda valdinu yfir okkar eigin málum innanlands og framselja það ekki í hendur annarra ríkja sem munu seint taka okkar hagsmuni fram yfir sína eigin. Ég vil því þakka Ingólfi Sverrissyni fyrir að hafa gert þær að umtalsefni í grein á Vísir.is um síðustu helgi. Við hefðum ekki fært efnahagslögsögu landsins ítrekað út þar til hún náði 200 mílum ef valdið til þess hefði ekki verið innanlands. Við hefðum að sama skapi ekki haft sigur í Icesave-deilunni við brezk og hollenzk stjórnvöld auk Evrópusambandsins og hið sama á við um makríldeiluna við sambandið. Innan þess hefðum við ekki veitt svo mikið sem einn sporð af makríl enda ekki haft rétt til þess samkvæmt löggjöf þess. Valdið yfir sjávarútvegsmálum til ESB Með inngöngu í Evrópusambandið framselja ríki meðal annars völdin yfir sjávarútvegsmálum sínum til stofnana þess. Tekið er skýrt fram í Lissabon-sáttmála Evrópusambandsins, grundvallarlöggjöf þess, að sjávarútvegsmál séu alfarið á forræði sambandsins. Nánar til tekið í d-lið, 3. greinar sáttmálans (TFEU), d-lið 4. greinar og 2. tölulið 2. greinar. Efnahagslögsögur þeirra verða hluti sameiginlegrar lögsögu þess. Hefði Ísland verið innan Evrópusambandsins í Icesave-deilunni er ljóst að okkur hefði verið gert að ábyrgjast innistæðuskuldir Landsbanka Íslands líkt og Írum og Grikkjum var gert að axla ábyrgð á slíkum skuldbindingum þarlendra lánastofnana, einkum vegna hagsmuna franskra og þýzkra banka. Þá má rifja upp að Icesave-málið varð til á grundvelli löggjafar frá Evrópusambandinu um útibú lánastofnana. Forystumenn Evrópusambandsins voru harðir á því að við Íslendingar ættum engan rétt til makrílkvóta þar sem við hefðum enga veiðireynslu í honum. Jafnvel þó um væri að ræða makríl í okkar eigin efnahagslögsögu. Hefðu þeir ráðið ferðinni er þannig ljóst að sú hefði orðið raunin hefðum við verið innan sambandsins. Þar sem því var hins vegar ekki að heilsa gátum við tekið okkar eigin ákvarðanir í þeim efnum. Vægi ríkja fer eftir íbúafjölda þeirra Fyrirkomulagið innan Evrópusambandsins er einfaldlega með þeim hætti samkvæmt Lissabon-sáttmálanum að vægi ríkja sambandsins, og þar með möguleikar þeirra á því að hafa áhrif á ákvarðanir á vettvangi þess, fer fyrst og fremst eftir íbúafjölda þeirra og þar með talið og ekki sízt í sjávarútvegsmálum. Um er að ræða fyrirkomulag sem nær til allra ríkja sambandsins og ekki verður komizt undan innan þess. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið fengjum við þannig sex þingmenn á þing þess af 720 sem er sambærilegt við það að hafa hálfan þingmann á Alþingi. Þýzkaland eitt hefur 96 þingmenn. Staðan væri enn verri í ráðherraráði sambandsins þar sem vægi Íslands yrði allajafna einungis 0,08% eða á við 5% hlutdeild í þingmanni á Alþingi. Varla þarf að fara mjög mörgum orðum um það hverju það gæti skilað. Hvað framkvæmdastjórn Evrópusambandsins varðar eiga ríki þess ekki eiginlega fulltrúa í henni enda er þeim sem þar sitja óheimilt samkvæmt Lissabon-sáttmálanum að ganga erinda heimalanda sinna. Þeir eru einfaldlega embættismenn sambandsins. Þetta snýst ekki um einhverja minnimáttarkennd eða metnaðarleysi fyrir hönd þjóðarinnar, eins og Ingólfur gerir skóna að, heldur einfaldlega veruleikann. Marklausar upplýsingar frá ESB? Flest af því sem fram kemur hér að ofan er byggt á upplýsingum á vefsíðu Evrópusambandsins. Einkum varðandi vægi ríkja innan þess. Fyrirfram hefði ég talið að Ingólfur, sem mikill Evrópusambandssinni til áratuga, væri sæmilega að sér um vöruna sem hann er að reyna að selja. Telji hann hins vegar ekkert að marka þær upplýsingar vaknar eðlilega sú spurning hvað fleira sé þá ómarktækt sem þaðan kemur? Hitt er svo annað mál að það hefur einmitt verið rauður þráður í gegnum málflutning Evrópusambandssinna á liðnum árum að við séum of fámenn til þess að geta staðið á eigin fótum og staðið vörð um hagsmuni okkar sem rök fyrir inngöngu í Evrópusambandið. Hvar hagsmunir okkar verða seint í forgangi og ákvarðanir í þeim efnum háðar því að aðrir verði reiðubúnir að taka sjónarmið okkar inn í myndina. Ég hef mikla trú á getu okkar Íslendinga til þess að standa vörð um hagsmuni okkar gagnvart öðrum þjóðum og eru landhelgisdeilurnar sem áður segir gott dæmi um það. Hins vegar gætum við það ljóslega ekki ef við værum með lagalega bindandi hætti búin að framselja valdið til þess í hendur annarra, eins og raunin yrði með inngöngu í Evrópusambandið, og þar með búin að mála okkur út í horn í þeim efnum. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál) Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans Skoðun Skoðun Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Forsenda þess að sigur vannst í landhelgisdeilunum á síðustu öld var sú að valdið til töku ákvarðana í þeim efnum var í okkar höndum. Fyrir vikið gátu íslenzk stjórnvöld ekki einungis talað máli þjóðarinnar á alþjóðavettvangi heldur einnig gripið til nauðsynlegra aðgerða þegar erlend ríki eins og Bretland og Vestur-Þýzkaland voru ekki reiðubúin vegna eigin hagsmuna að taka tillit til vel rökstudds málflutnings okkar. Ég hef í ræðu og riti meðal annars tekið landhelgisdeilurnar, eða þorskastríðin eins og þær hafa gjarnan verið kallaðar, sem gott dæmi um mikilvægi þess að halda valdinu yfir okkar eigin málum innanlands og framselja það ekki í hendur annarra ríkja sem munu seint taka okkar hagsmuni fram yfir sína eigin. Ég vil því þakka Ingólfi Sverrissyni fyrir að hafa gert þær að umtalsefni í grein á Vísir.is um síðustu helgi. Við hefðum ekki fært efnahagslögsögu landsins ítrekað út þar til hún náði 200 mílum ef valdið til þess hefði ekki verið innanlands. Við hefðum að sama skapi ekki haft sigur í Icesave-deilunni við brezk og hollenzk stjórnvöld auk Evrópusambandsins og hið sama á við um makríldeiluna við sambandið. Innan þess hefðum við ekki veitt svo mikið sem einn sporð af makríl enda ekki haft rétt til þess samkvæmt löggjöf þess. Valdið yfir sjávarútvegsmálum til ESB Með inngöngu í Evrópusambandið framselja ríki meðal annars völdin yfir sjávarútvegsmálum sínum til stofnana þess. Tekið er skýrt fram í Lissabon-sáttmála Evrópusambandsins, grundvallarlöggjöf þess, að sjávarútvegsmál séu alfarið á forræði sambandsins. Nánar til tekið í d-lið, 3. greinar sáttmálans (TFEU), d-lið 4. greinar og 2. tölulið 2. greinar. Efnahagslögsögur þeirra verða hluti sameiginlegrar lögsögu þess. Hefði Ísland verið innan Evrópusambandsins í Icesave-deilunni er ljóst að okkur hefði verið gert að ábyrgjast innistæðuskuldir Landsbanka Íslands líkt og Írum og Grikkjum var gert að axla ábyrgð á slíkum skuldbindingum þarlendra lánastofnana, einkum vegna hagsmuna franskra og þýzkra banka. Þá má rifja upp að Icesave-málið varð til á grundvelli löggjafar frá Evrópusambandinu um útibú lánastofnana. Forystumenn Evrópusambandsins voru harðir á því að við Íslendingar ættum engan rétt til makrílkvóta þar sem við hefðum enga veiðireynslu í honum. Jafnvel þó um væri að ræða makríl í okkar eigin efnahagslögsögu. Hefðu þeir ráðið ferðinni er þannig ljóst að sú hefði orðið raunin hefðum við verið innan sambandsins. Þar sem því var hins vegar ekki að heilsa gátum við tekið okkar eigin ákvarðanir í þeim efnum. Vægi ríkja fer eftir íbúafjölda þeirra Fyrirkomulagið innan Evrópusambandsins er einfaldlega með þeim hætti samkvæmt Lissabon-sáttmálanum að vægi ríkja sambandsins, og þar með möguleikar þeirra á því að hafa áhrif á ákvarðanir á vettvangi þess, fer fyrst og fremst eftir íbúafjölda þeirra og þar með talið og ekki sízt í sjávarútvegsmálum. Um er að ræða fyrirkomulag sem nær til allra ríkja sambandsins og ekki verður komizt undan innan þess. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið fengjum við þannig sex þingmenn á þing þess af 720 sem er sambærilegt við það að hafa hálfan þingmann á Alþingi. Þýzkaland eitt hefur 96 þingmenn. Staðan væri enn verri í ráðherraráði sambandsins þar sem vægi Íslands yrði allajafna einungis 0,08% eða á við 5% hlutdeild í þingmanni á Alþingi. Varla þarf að fara mjög mörgum orðum um það hverju það gæti skilað. Hvað framkvæmdastjórn Evrópusambandsins varðar eiga ríki þess ekki eiginlega fulltrúa í henni enda er þeim sem þar sitja óheimilt samkvæmt Lissabon-sáttmálanum að ganga erinda heimalanda sinna. Þeir eru einfaldlega embættismenn sambandsins. Þetta snýst ekki um einhverja minnimáttarkennd eða metnaðarleysi fyrir hönd þjóðarinnar, eins og Ingólfur gerir skóna að, heldur einfaldlega veruleikann. Marklausar upplýsingar frá ESB? Flest af því sem fram kemur hér að ofan er byggt á upplýsingum á vefsíðu Evrópusambandsins. Einkum varðandi vægi ríkja innan þess. Fyrirfram hefði ég talið að Ingólfur, sem mikill Evrópusambandssinni til áratuga, væri sæmilega að sér um vöruna sem hann er að reyna að selja. Telji hann hins vegar ekkert að marka þær upplýsingar vaknar eðlilega sú spurning hvað fleira sé þá ómarktækt sem þaðan kemur? Hitt er svo annað mál að það hefur einmitt verið rauður þráður í gegnum málflutning Evrópusambandssinna á liðnum árum að við séum of fámenn til þess að geta staðið á eigin fótum og staðið vörð um hagsmuni okkar sem rök fyrir inngöngu í Evrópusambandið. Hvar hagsmunir okkar verða seint í forgangi og ákvarðanir í þeim efnum háðar því að aðrir verði reiðubúnir að taka sjónarmið okkar inn í myndina. Ég hef mikla trú á getu okkar Íslendinga til þess að standa vörð um hagsmuni okkar gagnvart öðrum þjóðum og eru landhelgisdeilurnar sem áður segir gott dæmi um það. Hins vegar gætum við það ljóslega ekki ef við værum með lagalega bindandi hætti búin að framselja valdið til þess í hendur annarra, eins og raunin yrði með inngöngu í Evrópusambandið, og þar með búin að mála okkur út í horn í þeim efnum. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál)
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun