Vextir án vaxtar Þorsteinn Sæmundsson skrifar 2. september 2024 15:00 Stýrivaxtastefna Seðlabankans (hávaxtastefnan) hefur reynst heimilum landsins og fyrirtækjum erfiður ljár í þúfu. Hávaxtastefnan kyndir undir og viðheldur hárri verðbólgu. Hávaxtastefnan hækkar verð á vörum og þjónustu ekki einungis á markaði heldur einnig hjá opinberum aðilum. Hávaxtastefnan veldur minna framboði á þegar sveltum húsnæðismarkaði auk þess að hækka mjög byggingakostnað og þar með húsnæðisverð. Fasteignamarkaðurinn er við frostmark vegna vaxtaáþjánarinnar þrátt fyrir mikla húsnæðisþörf. Hávaxtastefnan virðist ekki byggja á aðstæðum í hagkerfinu á hverjum tíma heldur virðast ákvarðanir vera teknar á pólitískum forsendum eða af löngun seðlabankastjóra til að sýna mátt sinn og megin. Fyrir nokkru kom í fram í dagsljósið að ekki er einhugur innan S.Í. um hávaxtastefnuna. Lét einn aðstoðarseðlabanki af störfum vegna ágreiningsins. Hávaxtastefnan er byggð á misskilningi um að háir vextir vinni gegn verðbólgu. Þeir sem reka heimili og fyrirtæki vita betur. Einnig tók Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði sem var á landinu fyrir nokkru síðan í sama streng. Taldi hann hjarðhegðun margra seðlabankastjóra heimsins hafa leitt þá á villigötur í vaxtaákvörðunum. Varaformaður Sjálfstæðisflokksins gerði reyndar lítið úr málflutningi Nóbelsverðlaunahafans án þess að vilja senda hann í endurmenntun eins og stalla hennar forðum. Fleiri marktækir einstaklingar hafa viðrað svipaðar skoðanir. Þrátt fyrir þessi varnaðarorð heldur tilraun Seðlabankans áfram og heimili og fyrirtæki landsins engjast eins og skordýr á prjóni. Munur milli stýrivaxta, 9,25%, og verðbólgu, 6%, er óvíða meiri. Forsendur til vaxtalækkana hafa legið fyrir alllengi en ákvarðanir virðast ekki hafa verið teknar af ástæðum sem skýrast af hagtölum eða ástandi efnahagsmála. Talað var um í véfréttastíl að fyrst að afloknum kjarasamningum sé hægt að lækka vexti. Nú er þó nokkur tími liðinn síðan hóflegir kjarasamningar voru gerðir við þorra launafólks. Enn bólar ekki á vaxtalækkunum. Seðlabankastjóri hefur m.a. vísað til kjarasamninganna sem ástæðu fyrir að ekki er hægt að lækka vexti. Vaxtastigið kemur í veg fyrir lækkun verðbólgu og þeir sem helst nærast á verðbólgunni skirrast við að lækka vöruverð. Meðvirkir hagfræðingar hafa stungið upp kollinum og sagt að verðbólga án húsnæðiskostnaðar hafi lækkað nokkuð. Út af fyrir sig rétt en við búum við kerfi sem mælir húsnæðiskostnað sem neyslu. Við núverandi ástand á húsnæðismarkaði og uppsafnaða þörf á byggingum tekur u.þ.b. tíu ár að ná jafnvægi. Við erum því ofurseld hárri verðbólgu næstu árin ef ekki verður stefnubreyting í Seðlabankanum. Skuldsettir húsnæðiseigendur hafa hrakist í gamla farið sem eru verðtryggð lán og munu þar með greiða húseignir sínar þrem sinnum á lánstímanum. Um leið og verðtryggðum lánum stórfjölgar sljóvgast stýrivextir sem vopn gegn verðbólgu. Seðlabankastjórinn og hirðin hafa því skapað vítahring fyrir bankann með háum stýrivöxtum. Óvíst er hvernig sá vítahringur verður rofinn. Seðlabankastjóri hefur fallið í sömu gryfju og forveri hans að persónugera baráttuna gegn verðbólgu og detta í fimmaurabrandara skýringar þegar illa gengur. Það er skiljanlegt að bankastjórinn fari sjaldan út að borða eins og fram kom í orðum hans nýlega þegar hann er búinn að endurnýja mötuneyti seðlabankans fyrir milljónahundruð. Yfirlýsing hans og ummæli um veitingageirann eru dæmi um mann sem er ekki í tengslum við veruleikann. Ummæli seðlabankastjóra um byggingariðnaðinn hafa skiljanlega einnig fallið í grýttan jarðveg. Fáir embættismenn ef nokkrir hafa sömu áhrif og seðlabankastjóri. Enginn hefur kosið hann til verka en hann situr í skjóli ríkisstjórnar. Hugsanlega þarf að skerpa á lögum um Seðlabankann og auka jarðtengingu hans og stjórnenda hans. Virða ber seðlabankastjóranum og hirðinni til vorkunnar að búa eins og aðrir landsmenn við grútmáttlausa og verklitla ríkisstjórn sem hefur ekki burði og þor til að taka til í ríkisrekstri. Fjáraustur ríkisstjórnarinnar er fáheyrður en verra er að hann er stefnulaus og fer einkum í að efla og seðja sístækkandi ríkisbákn. Við slíkar aðstæður er öllum vandlifað einnig seðlabankastjóra. Það breytir ekki því að Seðlabankinn hefur ákveðnar skyldur til að sýna frumkvæði og veita fjármálaöflum nauðsynlegt aðhald. Það kemur ekki á óvart að þeir sem ganga harðast fram í stuðningi við hávaxtastefnuna eru fulltrúar fjármagnsins sem nærast á háu vaxtastigi eins og púkar á fjósbita. (Sviðin) jörð kallar því Ásgeir Jónsson seðlabankastjóra og spyr að eftirtöldu: Hversu lítill þarf hagvöxtur að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mikð þarf atvinnuleysi að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mörg heimili þurfa að lenda í vanskilum áður en stýrivextir verða leiðréttir? Höfundur er um sinn fyrrverandi þingmaður og situr í stjórn Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Miðflokkurinn Seðlabankinn Mest lesið Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Skoðun Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Sjá meira
Stýrivaxtastefna Seðlabankans (hávaxtastefnan) hefur reynst heimilum landsins og fyrirtækjum erfiður ljár í þúfu. Hávaxtastefnan kyndir undir og viðheldur hárri verðbólgu. Hávaxtastefnan hækkar verð á vörum og þjónustu ekki einungis á markaði heldur einnig hjá opinberum aðilum. Hávaxtastefnan veldur minna framboði á þegar sveltum húsnæðismarkaði auk þess að hækka mjög byggingakostnað og þar með húsnæðisverð. Fasteignamarkaðurinn er við frostmark vegna vaxtaáþjánarinnar þrátt fyrir mikla húsnæðisþörf. Hávaxtastefnan virðist ekki byggja á aðstæðum í hagkerfinu á hverjum tíma heldur virðast ákvarðanir vera teknar á pólitískum forsendum eða af löngun seðlabankastjóra til að sýna mátt sinn og megin. Fyrir nokkru kom í fram í dagsljósið að ekki er einhugur innan S.Í. um hávaxtastefnuna. Lét einn aðstoðarseðlabanki af störfum vegna ágreiningsins. Hávaxtastefnan er byggð á misskilningi um að háir vextir vinni gegn verðbólgu. Þeir sem reka heimili og fyrirtæki vita betur. Einnig tók Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði sem var á landinu fyrir nokkru síðan í sama streng. Taldi hann hjarðhegðun margra seðlabankastjóra heimsins hafa leitt þá á villigötur í vaxtaákvörðunum. Varaformaður Sjálfstæðisflokksins gerði reyndar lítið úr málflutningi Nóbelsverðlaunahafans án þess að vilja senda hann í endurmenntun eins og stalla hennar forðum. Fleiri marktækir einstaklingar hafa viðrað svipaðar skoðanir. Þrátt fyrir þessi varnaðarorð heldur tilraun Seðlabankans áfram og heimili og fyrirtæki landsins engjast eins og skordýr á prjóni. Munur milli stýrivaxta, 9,25%, og verðbólgu, 6%, er óvíða meiri. Forsendur til vaxtalækkana hafa legið fyrir alllengi en ákvarðanir virðast ekki hafa verið teknar af ástæðum sem skýrast af hagtölum eða ástandi efnahagsmála. Talað var um í véfréttastíl að fyrst að afloknum kjarasamningum sé hægt að lækka vexti. Nú er þó nokkur tími liðinn síðan hóflegir kjarasamningar voru gerðir við þorra launafólks. Enn bólar ekki á vaxtalækkunum. Seðlabankastjóri hefur m.a. vísað til kjarasamninganna sem ástæðu fyrir að ekki er hægt að lækka vexti. Vaxtastigið kemur í veg fyrir lækkun verðbólgu og þeir sem helst nærast á verðbólgunni skirrast við að lækka vöruverð. Meðvirkir hagfræðingar hafa stungið upp kollinum og sagt að verðbólga án húsnæðiskostnaðar hafi lækkað nokkuð. Út af fyrir sig rétt en við búum við kerfi sem mælir húsnæðiskostnað sem neyslu. Við núverandi ástand á húsnæðismarkaði og uppsafnaða þörf á byggingum tekur u.þ.b. tíu ár að ná jafnvægi. Við erum því ofurseld hárri verðbólgu næstu árin ef ekki verður stefnubreyting í Seðlabankanum. Skuldsettir húsnæðiseigendur hafa hrakist í gamla farið sem eru verðtryggð lán og munu þar með greiða húseignir sínar þrem sinnum á lánstímanum. Um leið og verðtryggðum lánum stórfjölgar sljóvgast stýrivextir sem vopn gegn verðbólgu. Seðlabankastjórinn og hirðin hafa því skapað vítahring fyrir bankann með háum stýrivöxtum. Óvíst er hvernig sá vítahringur verður rofinn. Seðlabankastjóri hefur fallið í sömu gryfju og forveri hans að persónugera baráttuna gegn verðbólgu og detta í fimmaurabrandara skýringar þegar illa gengur. Það er skiljanlegt að bankastjórinn fari sjaldan út að borða eins og fram kom í orðum hans nýlega þegar hann er búinn að endurnýja mötuneyti seðlabankans fyrir milljónahundruð. Yfirlýsing hans og ummæli um veitingageirann eru dæmi um mann sem er ekki í tengslum við veruleikann. Ummæli seðlabankastjóra um byggingariðnaðinn hafa skiljanlega einnig fallið í grýttan jarðveg. Fáir embættismenn ef nokkrir hafa sömu áhrif og seðlabankastjóri. Enginn hefur kosið hann til verka en hann situr í skjóli ríkisstjórnar. Hugsanlega þarf að skerpa á lögum um Seðlabankann og auka jarðtengingu hans og stjórnenda hans. Virða ber seðlabankastjóranum og hirðinni til vorkunnar að búa eins og aðrir landsmenn við grútmáttlausa og verklitla ríkisstjórn sem hefur ekki burði og þor til að taka til í ríkisrekstri. Fjáraustur ríkisstjórnarinnar er fáheyrður en verra er að hann er stefnulaus og fer einkum í að efla og seðja sístækkandi ríkisbákn. Við slíkar aðstæður er öllum vandlifað einnig seðlabankastjóra. Það breytir ekki því að Seðlabankinn hefur ákveðnar skyldur til að sýna frumkvæði og veita fjármálaöflum nauðsynlegt aðhald. Það kemur ekki á óvart að þeir sem ganga harðast fram í stuðningi við hávaxtastefnuna eru fulltrúar fjármagnsins sem nærast á háu vaxtastigi eins og púkar á fjósbita. (Sviðin) jörð kallar því Ásgeir Jónsson seðlabankastjóra og spyr að eftirtöldu: Hversu lítill þarf hagvöxtur að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mikð þarf atvinnuleysi að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mörg heimili þurfa að lenda í vanskilum áður en stýrivextir verða leiðréttir? Höfundur er um sinn fyrrverandi þingmaður og situr í stjórn Miðflokksins.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun