Vara ráðherra við hörmungum ef lykilhringrás í hafinu stöðvast Kjartan Kjartansson skrifar 19. október 2024 16:16 Athafnir manna gætu hægt á eða jafnvel slökkt á veltihringrás Atlantshafsins sem flytur varma norður á bóginn. Gerðist það snarkólnaði loftslagið á norðarnverðri Evrópu á sama tíma og loftslagshlýnun héldi áfram annars staðar. Vísir/Getty Sumir fremstu loftslagsvísindamanna heims eru á meðal þeirra sem vara norræna ráðherra við alvarlegri ógn við mikilvæga hringrás í Norður-Atlantshafi sem gæti haft hörmungar í för með sér fyrir Norðurlöndin. Fjórir íslenskir fræðimenn eru á meðal þeirra sem skrifa undir opið bréf þess efnis. Viðvörun 44 vísindamanna frá fimmtán löndum varðar veikingu og mögulegt hrun svokallaðrar veltihringrásar Atlantshafsins (AMOC). Hún flytur hlýjan sjó úr suðurhöfum norður á bóginn og gerir aðstæður við norðanvert Atlantshaf vistlegri en annars væri. Vaxandi vísbendingar eru um að hægt hafi á hringrásinni vegna hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Nýlegar rannsóknir benda til þess að hættan á að veltihringrásin stöðvist hafi verið verulega vanmetin. Vísindamennirnir vara við því að veikist hringrásin frekar eða stöðvist alfarið hefði það hörmulegar og óafturkræfar afleiðingar í för með sér, ekki bara fyrir íbúa Norðurlandanna heldur fyrir fleiri staði á jörðinni. Stefan Rahmstorf, þýskur hafeðlisfræðingur sem hefur verið leiðandi í rannsóknum á áhrifum hlýnunar á hafstrauma, afhenti Guðlaugi Þór Þórðarsyni, starfandi umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, bréfið á Hringborði norðurslóða í dag. Bréfið er stílað á norrænu ráðherranefndina. Nýti styrk Norðurlandanna til að þrýsta á um hertar aðgerðir Í bréfinu hvetja vísindamennirnir norrænu ráðherrana til þess að láta meta hættuna sem stafar að Norðurlöndunum vegna breytinga á hringrásinni og grípa til aðgerða til þess að draga úr áhætunni eins mikið og hægt sé. Norðurlöndin gætu nýtt sterka stöðu í alþjóðasamfélaginu til þess að þrýsta á um að heimsbyggðin dragi hraðar úr losun gróðurhúsalofttegunda sem sé eina þekkta leiðin til þess að koma í veg fyrir frekari veikingu AMOC. Þau Guðfinna Þ. Aðalgeirsdóttir, prófessor við Háskóla Íslands, Halldór Björnsson, loftlagsfræðingur við Veðurstofu Íslands, Áslaug Gerisdóttir, prófessor við Háskóla Íslands og Steingrímur Jónsson, prófessor við Háskólanna á Akureyri skrifa undir bréfið auk fjörutíu erlendra sérfræðinga. Einn þekktasti loftslagsvísindamaður heims, Michael Mann frá Pennsylvaníuháskóla í Bandaríkjunum, er á meðal annarra sem rita undir bréfið. Mann er þekktastur fyrir „hokkíkylfugrafið“ svonefnda sem sýndi svart á hvítu hvernig meðalhiti jarðar byrjaði að hækka hratt á 20. öld í samanburði við síðustu tvö þúsund árin. Kólnun norðurhvelsis og aukið ofsaveður Í fyrirlestri sem Rahmstorf hélt í Háskóla Íslands í gær kom fram að hafsvæðið sunnan og suðvestan við Ísland væri eini staðurinn á jörðinni sem hefði kólnað frá 19. öld. Svæðið hefur verið nefndur kuldapollurinn og er talið afleiðing þess að hægt hafi á veltihringrásinni. Þar sem veltihringrásin flytur varma úr suðri til norðurs myndi kólna á norðurhveli en hlýna á suðurhveli ef slökknaði á henni. Norðurhvelið sem heild gæti kólnað um eina til tvær gráður. Þá er þó ekki gert ráð fyrir þeirri hnattrænu hlýnun sem nú á sér stað vegna losunar manna á gróðurhúsalofttegundum. Staðbundnu áhrifin yrðu þó meiri og ólík frá einum stað til annars. Við strendur Noregs gæti þannig verið allt að tuttugu gráðum kaldara en nú er og á Íslandi gæti vetrarhiti orðið allt að níu gráðum lægri. „Við fengjum líklega kólnun í Norður-Evrópu en hlýnun í Suður-Evrópu sem væri mjög slæmt fyrir öfgaveður því það nærist á hitamismun,“ segir Rahmstorf við Vísi. Helmingslíkur á að vendipunkti verði náð á öldinni Jarðsagan sýnir að snöggar breytingar hafi áður orðið á hafstraumum sem höfðu gríðarleg áhrif á loftslag á norðurhveli, þar á meðal á Íslandi. Á fyrri slíkum skeiðum náðu jöklar niður í fjöru og sjávarmál stóð allt að hundrað metrum hærra en nú. Rahmstorf segir að þessi hætta hafi verið vanmetin í loftslagslíkönum og skýrslum fram að þessu. AMOC sé að veikjast en óvíst sé hvenær veikingin nái þeim vendipunkti að hringrásin stöðvist alveg. Það kunni að vera nær en menn hefðu viljað. „Ég hélt einu sinni að það væri ólíkleg sviðsmynd en með nýjum vísbendingum síðustu ára tel ég líklegt að það séu um helmingslíkur að farið verði yfir vendipunktinn á þessari öld,“ segir Rahmstorf. Fleiri aldir gæti tekið fyrir veltihringrásina að ná sér á strik eftir komi til þess að hún stöðvist. Loftslagsmál Hafið Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Vísindi Veður Hringborð norðurslóða Mest lesið „Þeir sem búa í glerhúsi ættu að spara grjótkastið“ Innlent Átta ára fangelsi í sögulegu fíkniefnamáli Innlent Skólaþorpið í Laugardal: Syðri innkeyrslunni lokað og 256 bílastæði fjarlægð Innlent „Hún er albesti vinur minn“ Innlent Einn rólegur, annar afar ósáttur Innlent Hvað vitum við um Leó páfa? Erlent „Svik við lögreglumannastéttina“ og slái hann „mjög illa“ Innlent Norðmenn undirbúi sig undir möguleg stríðsátök Erlent Lá alblóðugur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Innlent Loftslagsmál sitji á hakanum vegna stríða og heimsfaraldurs Innlent Fleiri fréttir „Hún er albesti vinur minn“ Loftslagsmál sitji á hakanum vegna stríða og heimsfaraldurs „Þeir sem búa í glerhúsi ættu að spara grjótkastið“ „Svik við lögreglumannastéttina“ og slái hann „mjög illa“ Átta ára fangelsi í sögulegu fíkniefnamáli Einn rólegur, annar afar ósáttur Skólaþorpið í Laugardal: Syðri innkeyrslunni lokað og 256 bílastæði fjarlægð „Gott að eldast“ í tuttugu og tveimur sveitarfélögum Uppsagnir á Þjóðminjasafninu Lítil Björg dró stóra Hildi í land Nýr páfi, svik við almenning og loðnasti starfsmaður Rimaskóla Lá alblóðugur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Þungt hugsi og í áfalli Telja Jón Þór hafa tryllst af afbrýðissemi Viðsnúningur eftir krappan dans Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Rúmir níu milljarðar runnið úr ríkissjóði til flokkanna Ólafur Þór undrandi og dómsmálaráðherra talar um svik við þjóðina Heilsa, vellíðan, friður, réttlæti og jöfnuður mikilvægustu markmiðin Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Ein breyting á stjórn sem leggja á niður „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum „Þetta er mál sem varðar ekki einungis kaþólsku kirkjuna“ „Íslenskir bankar eru með belti, axlabönd, sikrisnælur og hjálma“ „Þetta er svona eitraður kokteill” Til skoðunar hvort hægt sé að innheimta leigu beint af tekjum Sjá meira
Viðvörun 44 vísindamanna frá fimmtán löndum varðar veikingu og mögulegt hrun svokallaðrar veltihringrásar Atlantshafsins (AMOC). Hún flytur hlýjan sjó úr suðurhöfum norður á bóginn og gerir aðstæður við norðanvert Atlantshaf vistlegri en annars væri. Vaxandi vísbendingar eru um að hægt hafi á hringrásinni vegna hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Nýlegar rannsóknir benda til þess að hættan á að veltihringrásin stöðvist hafi verið verulega vanmetin. Vísindamennirnir vara við því að veikist hringrásin frekar eða stöðvist alfarið hefði það hörmulegar og óafturkræfar afleiðingar í för með sér, ekki bara fyrir íbúa Norðurlandanna heldur fyrir fleiri staði á jörðinni. Stefan Rahmstorf, þýskur hafeðlisfræðingur sem hefur verið leiðandi í rannsóknum á áhrifum hlýnunar á hafstrauma, afhenti Guðlaugi Þór Þórðarsyni, starfandi umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, bréfið á Hringborði norðurslóða í dag. Bréfið er stílað á norrænu ráðherranefndina. Nýti styrk Norðurlandanna til að þrýsta á um hertar aðgerðir Í bréfinu hvetja vísindamennirnir norrænu ráðherrana til þess að láta meta hættuna sem stafar að Norðurlöndunum vegna breytinga á hringrásinni og grípa til aðgerða til þess að draga úr áhætunni eins mikið og hægt sé. Norðurlöndin gætu nýtt sterka stöðu í alþjóðasamfélaginu til þess að þrýsta á um að heimsbyggðin dragi hraðar úr losun gróðurhúsalofttegunda sem sé eina þekkta leiðin til þess að koma í veg fyrir frekari veikingu AMOC. Þau Guðfinna Þ. Aðalgeirsdóttir, prófessor við Háskóla Íslands, Halldór Björnsson, loftlagsfræðingur við Veðurstofu Íslands, Áslaug Gerisdóttir, prófessor við Háskóla Íslands og Steingrímur Jónsson, prófessor við Háskólanna á Akureyri skrifa undir bréfið auk fjörutíu erlendra sérfræðinga. Einn þekktasti loftslagsvísindamaður heims, Michael Mann frá Pennsylvaníuháskóla í Bandaríkjunum, er á meðal annarra sem rita undir bréfið. Mann er þekktastur fyrir „hokkíkylfugrafið“ svonefnda sem sýndi svart á hvítu hvernig meðalhiti jarðar byrjaði að hækka hratt á 20. öld í samanburði við síðustu tvö þúsund árin. Kólnun norðurhvelsis og aukið ofsaveður Í fyrirlestri sem Rahmstorf hélt í Háskóla Íslands í gær kom fram að hafsvæðið sunnan og suðvestan við Ísland væri eini staðurinn á jörðinni sem hefði kólnað frá 19. öld. Svæðið hefur verið nefndur kuldapollurinn og er talið afleiðing þess að hægt hafi á veltihringrásinni. Þar sem veltihringrásin flytur varma úr suðri til norðurs myndi kólna á norðurhveli en hlýna á suðurhveli ef slökknaði á henni. Norðurhvelið sem heild gæti kólnað um eina til tvær gráður. Þá er þó ekki gert ráð fyrir þeirri hnattrænu hlýnun sem nú á sér stað vegna losunar manna á gróðurhúsalofttegundum. Staðbundnu áhrifin yrðu þó meiri og ólík frá einum stað til annars. Við strendur Noregs gæti þannig verið allt að tuttugu gráðum kaldara en nú er og á Íslandi gæti vetrarhiti orðið allt að níu gráðum lægri. „Við fengjum líklega kólnun í Norður-Evrópu en hlýnun í Suður-Evrópu sem væri mjög slæmt fyrir öfgaveður því það nærist á hitamismun,“ segir Rahmstorf við Vísi. Helmingslíkur á að vendipunkti verði náð á öldinni Jarðsagan sýnir að snöggar breytingar hafi áður orðið á hafstraumum sem höfðu gríðarleg áhrif á loftslag á norðurhveli, þar á meðal á Íslandi. Á fyrri slíkum skeiðum náðu jöklar niður í fjöru og sjávarmál stóð allt að hundrað metrum hærra en nú. Rahmstorf segir að þessi hætta hafi verið vanmetin í loftslagslíkönum og skýrslum fram að þessu. AMOC sé að veikjast en óvíst sé hvenær veikingin nái þeim vendipunkti að hringrásin stöðvist alveg. Það kunni að vera nær en menn hefðu viljað. „Ég hélt einu sinni að það væri ólíkleg sviðsmynd en með nýjum vísbendingum síðustu ára tel ég líklegt að það séu um helmingslíkur að farið verði yfir vendipunktinn á þessari öld,“ segir Rahmstorf. Fleiri aldir gæti tekið fyrir veltihringrásina að ná sér á strik eftir komi til þess að hún stöðvist.
Loftslagsmál Hafið Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Vísindi Veður Hringborð norðurslóða Mest lesið „Þeir sem búa í glerhúsi ættu að spara grjótkastið“ Innlent Átta ára fangelsi í sögulegu fíkniefnamáli Innlent Skólaþorpið í Laugardal: Syðri innkeyrslunni lokað og 256 bílastæði fjarlægð Innlent „Hún er albesti vinur minn“ Innlent Einn rólegur, annar afar ósáttur Innlent Hvað vitum við um Leó páfa? Erlent „Svik við lögreglumannastéttina“ og slái hann „mjög illa“ Innlent Norðmenn undirbúi sig undir möguleg stríðsátök Erlent Lá alblóðugur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Innlent Loftslagsmál sitji á hakanum vegna stríða og heimsfaraldurs Innlent Fleiri fréttir „Hún er albesti vinur minn“ Loftslagsmál sitji á hakanum vegna stríða og heimsfaraldurs „Þeir sem búa í glerhúsi ættu að spara grjótkastið“ „Svik við lögreglumannastéttina“ og slái hann „mjög illa“ Átta ára fangelsi í sögulegu fíkniefnamáli Einn rólegur, annar afar ósáttur Skólaþorpið í Laugardal: Syðri innkeyrslunni lokað og 256 bílastæði fjarlægð „Gott að eldast“ í tuttugu og tveimur sveitarfélögum Uppsagnir á Þjóðminjasafninu Lítil Björg dró stóra Hildi í land Nýr páfi, svik við almenning og loðnasti starfsmaður Rimaskóla Lá alblóðugur á gangstétt eftir að hafa komist undan árás æskuvinarins Þungt hugsi og í áfalli Telja Jón Þór hafa tryllst af afbrýðissemi Viðsnúningur eftir krappan dans Vantraust á framkvæmdastjóra Félagsbústaða talið alvarlegt Rúmir níu milljarðar runnið úr ríkissjóði til flokkanna Ólafur Þór undrandi og dómsmálaráðherra talar um svik við þjóðina Heilsa, vellíðan, friður, réttlæti og jöfnuður mikilvægustu markmiðin Svik við almenning, kerfið og samstarfsfólk Ein breyting á stjórn sem leggja á niður „Rotnir starfshættir og ríkisrekið ofbeldi gegn borgurunum“ Miklum meirihluta finnst auglýsingar SFS slæmar Hafdís hafi bara umlað „hann reyndi að drepa mig“ Annar snarpur skjálfti í Ljósufjallakerfi Hafi verið rangkynjuð oftar en hún geti talið og segir transfóbíu bitna á öllum „Þetta er mál sem varðar ekki einungis kaþólsku kirkjuna“ „Íslenskir bankar eru með belti, axlabönd, sikrisnælur og hjálma“ „Þetta er svona eitraður kokteill” Til skoðunar hvort hægt sé að innheimta leigu beint af tekjum Sjá meira