Stórkostlega ungur Kristján Friðbert Friðbertsson skrifar 3. janúar 2025 08:02 Árið sem ég byrjaði í Ísaksskóla heyrðist í útvarpi afrakstur þriggja hljómsinnaðra þjóðverja, sem bar titilinn „Forever Young“. Ögrandi staðhæfingar um ásókn í eilífa æsku og hlustandanum boðið að íhuga hvort hann sjálfur myndi óska þess að lifa að eilífu. Þetta var árið 1984 og æskudýrkun mér ekki ofarlega í huga, enda beið ég þess spenntur að verða 5 ára. Vigdís Finnbogadóttir var forseti og reyndar fátt annað í kortunum fyrir hana í dag en eilíft líf. Einn höfunda lagsins varð þrítugur það ár og liggur kannski þar ástæða þess að honum var þetta svona hugleikið. Á nýliðnu ári náði semsagt lagið fertugsaldri, umræddur höfundur sjötugsaldri og frú Vigdís varð 94 ára. Sjálfur er ég ekki lengur fimm ára. Ég hélt ég yrði ekki eldri Um aldamótin hafði margt breyst. Ég var ég ekki lengur í Ísaksskóla og frú Vigdís ekki á Bessastöðum. Tvítugur man ég eftir manni sem sagðist vera 27 ára. Í sjálfu sér ekki í frásögur færandi, en hann var augljóslega að ljúga að mér. Sjálfsagt eldri en ég, en tuttugu og sjö ára? Nei, hann gæti ekki verið svo rosalega gamall. Aldursbilið væri þá meira en sem næmi þriðjungi alls þess sem ég hafði lifað. Tvítugur er maður bæði ungur og eilífur og elli ekkert nema framandi, ágengt hugtak. Tuttugu og sjö ára er eiginlega bara „gamall kall“. Síðan hefur aldarfjórðungur liðið og heil ævi bæst við hjá mér. Ekki hef ég hugmynd hvort hann er ennþá 27 ára, ef hann var það þá nokkurn tíman. Ég er a.m.k. ekki lengur tvítugur. Samt ekki aldarfjórðungi eldri. Í dag er ég sirka þrítugur eða svo og hef verið í þó nokkurn tíma. Svipað gildir um flestöll í kringum mig og það er ekkert að fara að breytast. Þau sem eru eldri hafa amk ekki elst síðustu 10-20 árin. Þetta er nefnilega að mestu leyti sjónhverfing, sjáðu til. Vart má greina hvort um ræðir nýja eða gamla mynd af höfundi. Hvað er aldur? Þrátt fyrir hið villandi nafn er sólarhringur einfaldlega tíminn sem það tekur jörðina að snúast heilan hring um sinn eigin öxul (möndul). Raunverulegur hringur í kringum sólina tekur mun lengri tíma og á meðan snýst jörðin u.þ.b. 365 sinnum um eigin öxul, m.ö.o. 365 dagar í einu ári. Aldur er því einfaldlega sú tala sem segir okkur hversu marga hringi jörðin hefur farið um sólina síðan við yfirgáfum móðurkviðinn. Í sjálfu sér ekkert öðruvísi en að telja hringina síðan við yfirgáfum hvern annan eftirminnilegan dvalarstað, nú eða árhringina í trjám. Um aldur og ævi Lífslíkur nálgast ört meðalhæð mannfólks í dag og mannsævin því varla stutt? Fer eftir því hvern þú spyrð. Fyrir fullvaxta dægurflugu (Ephemeroptera) getur sólarhringur verið heil lífstíð, en lífstíð hákarls getur hins vegar talið 4-5 aldir. Ýmsar örverur geta farið í dvala í þúsundir, jafnvel milljónir ára og geta því náð mjög háum aldri, þrátt fyrir að hafa í raun kannski bara lifað nokkra daga. Aldur segir því ekki einu sinni til um hve marga daga lífveran hefur raunverulega lifað. Til eru hveldýr (Hydrozoa) sem geta vaxið fram og til baka að vild milli þess sem við myndum kalla ungabörn eða fullorðin. Eru því í raun eilíf hvað öldrun varðar. Þá skiptir aldur ekki nokkru máli. Maður bara sýpur hveldýr við tilhugsunina. Aldur er nefnilega einn af þessum hlutum sem við lesum oft miklu meira í en við ættum að gera. Sérstaklega án samhengis. Af hverju eru t.d. til reglur um það hvenær fólk eigi að hætta störfum á vinnumarkaði, óháð þeirra getu, heilsu og vilja? Virkilega bara blekking? Þó við séum flest sammála um tímaeiningarnar, erum við ekki endilega sammála um hvað þær þýða. Enda upplifum við flæði tímans á mismunandi hátt. Við upplifum fyrsta sólarhringinn, fyrsta árið og fyrsta áratuginn sem mun lengri en þann síðasta. Undir eðlilegum kringumstæðum breytist því viðhorf okkar til aldurs, eftir því sem tíminn líður. Áhrifa fer auðvitað að gæta á getu ýmiss konar með tímanum og innri mekaníkin getur farið að segja til sín, en ég held að flest verðum við ekki gömul. Ekki fyrr en þá mjög seint. Ef þín innri rödd segir annað, hefur þú ekki bara valið þér rangan mælikvarða í lífinu? Sjálfur mun ég ekki ná háum aldri, enda ekki fyrirséð að ég hætti að vera sirka þrítugur. Tré sem lifa og deyja Frú Vigdís og ég deilum áhuga á trjárækt. Sum tré geta ögrað okkar hugmyndum um aldur, þökk sé endurnýjunarhæfileikum þeirra. Langlíf tré geta líka tengt kynslóðir saman. Tengt afkomendur öldum síðar við forfeður og formæður. Tengt vegfarendur við mannkynssöguna og þróun hennar yfir þessar aldir. Sum tré fá jafnvel að segja sögu sína löngu síðar, líkt og 15 milljón ára trjáleifarnar á Vestfjörðum. Leifar þeirra barr- og beykitrjáa sem þar er að finna, innanum annað, eru svo sannarlega púsl í sögu landsins. Elstu íslendingar framtíðar Safni ég fræi af garðahlyn hérlendis og sái því, verður úr íslenskt tré sem getur náð 500 ára aldri. Það gæti því t.d. verið samferða hákarli um heila lífstíð, væru búsvæði þeirra ekki aðskilin. Af þeim báðum hef ég lært mikið um lífið. Hákarlinn kenndi mér mikilvægi þess að synda og af hlyninum lærði ég að vaxa að ummáli ár hvert. Hákarlarækt er mér framandi, svo mín tenging við framtíðina verður frekar trjárækt. Með föður mínum og bróður, systkinabörnum, vinum, vinnufélögum og öðrum hef ég nú þegar gróðursett hin ýmsu tré og hvergi hættur enn. Hvet ég auðvitað sem flesta til hins sama og í sannleika sagt eflaust heilsusamlegra markmið en ummálsvöxturinn. Vonandi munu afkomendur einhverra þeirra sjá eitthvað af þessum trjám í framtíðinni og njóta góðs af þeim. Sjá þau og láta hugann reika til forfeðra, til tímans sem við erum að upplifa nú og til alls þess sem í millitíðinni gerist. Aldur skiptir ekki máli og dægurmálaþras og pirringur alls ekki. Minningar nýjar og gamlar og tengingar við fyrri tíma skipta hins vegar máli. Höfundur er tölvunarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Sjá meira
Árið sem ég byrjaði í Ísaksskóla heyrðist í útvarpi afrakstur þriggja hljómsinnaðra þjóðverja, sem bar titilinn „Forever Young“. Ögrandi staðhæfingar um ásókn í eilífa æsku og hlustandanum boðið að íhuga hvort hann sjálfur myndi óska þess að lifa að eilífu. Þetta var árið 1984 og æskudýrkun mér ekki ofarlega í huga, enda beið ég þess spenntur að verða 5 ára. Vigdís Finnbogadóttir var forseti og reyndar fátt annað í kortunum fyrir hana í dag en eilíft líf. Einn höfunda lagsins varð þrítugur það ár og liggur kannski þar ástæða þess að honum var þetta svona hugleikið. Á nýliðnu ári náði semsagt lagið fertugsaldri, umræddur höfundur sjötugsaldri og frú Vigdís varð 94 ára. Sjálfur er ég ekki lengur fimm ára. Ég hélt ég yrði ekki eldri Um aldamótin hafði margt breyst. Ég var ég ekki lengur í Ísaksskóla og frú Vigdís ekki á Bessastöðum. Tvítugur man ég eftir manni sem sagðist vera 27 ára. Í sjálfu sér ekki í frásögur færandi, en hann var augljóslega að ljúga að mér. Sjálfsagt eldri en ég, en tuttugu og sjö ára? Nei, hann gæti ekki verið svo rosalega gamall. Aldursbilið væri þá meira en sem næmi þriðjungi alls þess sem ég hafði lifað. Tvítugur er maður bæði ungur og eilífur og elli ekkert nema framandi, ágengt hugtak. Tuttugu og sjö ára er eiginlega bara „gamall kall“. Síðan hefur aldarfjórðungur liðið og heil ævi bæst við hjá mér. Ekki hef ég hugmynd hvort hann er ennþá 27 ára, ef hann var það þá nokkurn tíman. Ég er a.m.k. ekki lengur tvítugur. Samt ekki aldarfjórðungi eldri. Í dag er ég sirka þrítugur eða svo og hef verið í þó nokkurn tíma. Svipað gildir um flestöll í kringum mig og það er ekkert að fara að breytast. Þau sem eru eldri hafa amk ekki elst síðustu 10-20 árin. Þetta er nefnilega að mestu leyti sjónhverfing, sjáðu til. Vart má greina hvort um ræðir nýja eða gamla mynd af höfundi. Hvað er aldur? Þrátt fyrir hið villandi nafn er sólarhringur einfaldlega tíminn sem það tekur jörðina að snúast heilan hring um sinn eigin öxul (möndul). Raunverulegur hringur í kringum sólina tekur mun lengri tíma og á meðan snýst jörðin u.þ.b. 365 sinnum um eigin öxul, m.ö.o. 365 dagar í einu ári. Aldur er því einfaldlega sú tala sem segir okkur hversu marga hringi jörðin hefur farið um sólina síðan við yfirgáfum móðurkviðinn. Í sjálfu sér ekkert öðruvísi en að telja hringina síðan við yfirgáfum hvern annan eftirminnilegan dvalarstað, nú eða árhringina í trjám. Um aldur og ævi Lífslíkur nálgast ört meðalhæð mannfólks í dag og mannsævin því varla stutt? Fer eftir því hvern þú spyrð. Fyrir fullvaxta dægurflugu (Ephemeroptera) getur sólarhringur verið heil lífstíð, en lífstíð hákarls getur hins vegar talið 4-5 aldir. Ýmsar örverur geta farið í dvala í þúsundir, jafnvel milljónir ára og geta því náð mjög háum aldri, þrátt fyrir að hafa í raun kannski bara lifað nokkra daga. Aldur segir því ekki einu sinni til um hve marga daga lífveran hefur raunverulega lifað. Til eru hveldýr (Hydrozoa) sem geta vaxið fram og til baka að vild milli þess sem við myndum kalla ungabörn eða fullorðin. Eru því í raun eilíf hvað öldrun varðar. Þá skiptir aldur ekki nokkru máli. Maður bara sýpur hveldýr við tilhugsunina. Aldur er nefnilega einn af þessum hlutum sem við lesum oft miklu meira í en við ættum að gera. Sérstaklega án samhengis. Af hverju eru t.d. til reglur um það hvenær fólk eigi að hætta störfum á vinnumarkaði, óháð þeirra getu, heilsu og vilja? Virkilega bara blekking? Þó við séum flest sammála um tímaeiningarnar, erum við ekki endilega sammála um hvað þær þýða. Enda upplifum við flæði tímans á mismunandi hátt. Við upplifum fyrsta sólarhringinn, fyrsta árið og fyrsta áratuginn sem mun lengri en þann síðasta. Undir eðlilegum kringumstæðum breytist því viðhorf okkar til aldurs, eftir því sem tíminn líður. Áhrifa fer auðvitað að gæta á getu ýmiss konar með tímanum og innri mekaníkin getur farið að segja til sín, en ég held að flest verðum við ekki gömul. Ekki fyrr en þá mjög seint. Ef þín innri rödd segir annað, hefur þú ekki bara valið þér rangan mælikvarða í lífinu? Sjálfur mun ég ekki ná háum aldri, enda ekki fyrirséð að ég hætti að vera sirka þrítugur. Tré sem lifa og deyja Frú Vigdís og ég deilum áhuga á trjárækt. Sum tré geta ögrað okkar hugmyndum um aldur, þökk sé endurnýjunarhæfileikum þeirra. Langlíf tré geta líka tengt kynslóðir saman. Tengt afkomendur öldum síðar við forfeður og formæður. Tengt vegfarendur við mannkynssöguna og þróun hennar yfir þessar aldir. Sum tré fá jafnvel að segja sögu sína löngu síðar, líkt og 15 milljón ára trjáleifarnar á Vestfjörðum. Leifar þeirra barr- og beykitrjáa sem þar er að finna, innanum annað, eru svo sannarlega púsl í sögu landsins. Elstu íslendingar framtíðar Safni ég fræi af garðahlyn hérlendis og sái því, verður úr íslenskt tré sem getur náð 500 ára aldri. Það gæti því t.d. verið samferða hákarli um heila lífstíð, væru búsvæði þeirra ekki aðskilin. Af þeim báðum hef ég lært mikið um lífið. Hákarlinn kenndi mér mikilvægi þess að synda og af hlyninum lærði ég að vaxa að ummáli ár hvert. Hákarlarækt er mér framandi, svo mín tenging við framtíðina verður frekar trjárækt. Með föður mínum og bróður, systkinabörnum, vinum, vinnufélögum og öðrum hef ég nú þegar gróðursett hin ýmsu tré og hvergi hættur enn. Hvet ég auðvitað sem flesta til hins sama og í sannleika sagt eflaust heilsusamlegra markmið en ummálsvöxturinn. Vonandi munu afkomendur einhverra þeirra sjá eitthvað af þessum trjám í framtíðinni og njóta góðs af þeim. Sjá þau og láta hugann reika til forfeðra, til tímans sem við erum að upplifa nú og til alls þess sem í millitíðinni gerist. Aldur skiptir ekki máli og dægurmálaþras og pirringur alls ekki. Minningar nýjar og gamlar og tengingar við fyrri tíma skipta hins vegar máli. Höfundur er tölvunarfræðingur.
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun