Hvers vegna hafa Svíar ekki tekið upp evruna? Júlíus Valsson skrifar 15. janúar 2025 17:02 Í september 2003 greiddi sænska þjóðin atkvæði um það hvort hún vildi halda sænsku krónunni eða taka upp evruna. Mikill meirihluti, 55,9 prósent, vildi halda krónunni. Ákvörðunin var tekin eftir mikla og víðtæka umræðu og var kjörsókn mjög mikil eða 82%. Andstaðan við evruna hefur aukist með tímanum. Málið hefur þó lengi verið umdeilt í Svíþjóð einkum vegna gengissigs sænsku krónunnar gagnvart evru (um 10% á undanförnum fimm árum). Skv. Maastricth samkomulaginu frá 1992 er öllum aðildarríkjum ESB (nema Danmörku) skylt að taka upp evru. Helstu rök Svía fyrir því að halda sænsku krónunni Sænski seðlabankinn getur rekið sína eigin vaxtastefnu, sem er klæðskerasniðin að sænska hagkerfinu. Vextir í Svíþjóð geta þannig verið frábrugðnir vöxtum Seðlabanka Evrópu (ECB) þegar innlendar aðstæður krefjast þess, til dæmis ef sænska hagkerfið lendir í einhvers konar heimatilbúinni kreppu. Reynslan frá árunum 2006 til 2014, leiddi í ljós fleiri kosti við að halda sænsku krónunni. Krónan veikist yfirleitt í tengslum við efnahagskreppur en það getur raunar verið mikill kostur fyrir efnahaginn og stutt við hagkerfið því vörur sænskra útflutningsfyrirtækja verða ódýrari þegar krónan veikist gagnvart öðrum gjaldmiðlum. Þetta auðveldar þeim að selja vörur til annarra landa. Þetta hefur m.a. valdið því að Svíþjóð stóð sig mun betur en mörg önnur lönd í alþjóðlegu fjármálakreppunni vegna veikingar sænsku krónunnar, sem virkaði sem höggdeyfir. Sömu sögu má segja um Ísland og íslensku krónuna. Ef Svíar taka upp evru geta þeir ekki lengur yfirtekið banka eins og þeir gerðu í fyrri bankakreppum. Rannsóknir benda til þess að Svíþjóð sé mjög ofarlega á lista yfir þau lönd sem önnur ESB-ríki vilja eiga samstarf við, þó svo Svíar séu utan evrunnar. Sænski seðlabankinn (Riksbanken) spáir því að gengi sænsku krónunnar muni styrkjast í náinni framtíð. Sænska krónan sé nú vanmetin en mikill meirihluti gjaldeyrisviðskipta með sænsku króna fer fram erlendis m.a. í London, eins og gildir um aðra gjaldmiðla. Reynsla Finna Um mitt ár 2000 stóð efnahagur Finnlands frammi fyrir miklum vandamálum þegar snjallsímar komu fyrst á markað. Fram að þeim tíma hafði Nokia verið stærsti farsímaframleiðandi heims en með nýjum framleiðendum lenti Nokia í miklum erfiðleikum í samkeppninni einkum við iPhone frá Apple. Það olli miklum vandamálum fyrir finnska farsímarisann Nokia, en á sama tíma dró starfræn þróun mikið úr blaðalestri sem skapaði alvarleg vandamál fyrir pappírsiðnaðinn í Finnlandi vegna minnkandi eftirspurnar eftir pappír. Niðurstaðan var sú, að atvinnuleysi jókst og Finnland neyddist til að taka háar fjárhæðir að láni til að styðja við efnahagslífið. Þrátt fyrir hvatann af þeim ráðstöfunum hefur efnahagur Finnlands vaxið minna og hægar en í öðrum Norðurlöndum eftir fjármálakreppuna, auk þess sem ríkisskuldir eru þar mun hærri. Þróunin hefði aldrei orðið eins slæm fyrir Finna ef landið hefði kosið að standa utan evrunnar vegna þess að eigin gjaldmiðill, eins og sá sænski, hefði veikst á kreppuárunum og þannig hjálpað útflutningsiðnaði landsins. Útlitið er því ansi dökkt fyrir Finnland þegar næsta efnahagskreppa skellur á. Annar ókostur við að vera hluti af evrunni sá að Svíar neyðast þá til að aðstoða önnur evruríki ef ný efnahagskreppa kæmi upp í Evrópu. Miðað við hversu mikið Finnland þurfti að aðstoða Grikkland í evrukreppunni hefur það verið áætlað að Svíþjóð sem evruland myndi neyðast til að ábyrgjast lán að jafnvirði 1.500–2.000 milljarða sænskra króna ef til dæmis Frakkland eða Ítalía lenda í svipuðum vandræðum, sem jafngildir um eins árs skatttekjum sænska ríkisins. Bankasamband Evrópu Aðild að ESB og upptaka evru fylgir þátttaka í Bankastofnun Evrópu (e. European Banking Authority, EBA) eða Bankasambandi Evrópu. Reglur ESB banna alfarið ríkjum sambandsins að yfirtaka banka í kreppu, en það var einmitt slík yfirtaka, sem hafði þau jákvæðu áhrif að Svíþjóð komst tiltölulega heilu og höldnu út úr alþjóðlegu fjármálakreppunni, eins og þegar sænska ríkið yfirtók fjárfestingarbankana Carnegie og Max Matthiessen í fjármálakreppunni árið 2008. Ef Svíar taka upp evru þá tapa þeir tækifærinu til að bregðast við á sama hátt og í fyrri bankakreppum. Þetta skilja flestir Íslendingar mæta vel! Íslenska krónan stendur sig mjög vel. Velgengni Svía er sænsku krónunni að þakka að verulegu leyti Rannsóknir benda til þess að Svíþjóð sé mjög ofarlega á lista yfir þau lönd sem önnur ESBríki vilja eiga samstarf við, þrátt fyrir að Svíar séu utan evrunnar. Sumir sænskir hagfræðingar halda því þó fram, að hvorki krónan né evran séu kraftaverkauppskriftir að efnahagslegum árangri. Innan evrusvæðisins hafi það breyst hvaða ríkjum hafi gengið vel og hvaða ríki hafi átt í erfiðleikum frá því að evran var tekin upp fyrir rúmum tuttugu árum. Menn verði sífellt sannfærðari um að aðrir þættir í efnahagsstefnu lands, eins og skattkerfi, viðskiptaumhverfi og regluumhverfi, skipta meira máli fyrir vöxt og framleiðni en val á gjaldmiðli. Sænski seðlabankinn (Riksbanken) spáir því að gengi sænsku krónunnar muni styrkjast í náinni framtíð. Sænska krónan sé nú vanmetin en mikill meirihluti gjaldeyrisviðskipta með sænsku krónuna fer fram erlendis m.a. í London, eins og með aðra gjaldmiðla. Efnahagur landsins sé þó ekki háður gengi sænsku krónunnar gagnvart öðrum gjaldmiðlum. Málið er flóknara en það. Norðurlandakróna í farvatninu? Athyglisvert er að norska og sænska krónan eru í dag næstum nákvæmlega sama virði. Báðir gjaldmiðlanir hafa lækkað um það bil sömu upphæð gagnvart evru og dollar, þrátt fyrir að Noregur sé með eitt sterkasta hagkerfi heims. Samanlagt eru Norðurlöndin með mjög sterkt hagkerfi, stærra og sterkara en Rússland. Mikilvægt er því að Norðurlönd efli samstarf sitt á ýmsum sviðum samfélagsins, ekki síst í efnahagsmálum, sem er mun mikilvægara en að Svíar afhendi Seðlabanka Evrópu (ECB) í Frankfurt vald yfir gjaldmiðlinum. Tími er kominn tími til að fara að ræða sameiginlegan norrænan gjaldmiðil eins og lagt hefur verið til. Öflug Norðurlönd eru hagfeld fyrir okkur sjálf, fyrir Evrópu og umheiminn! Áfram íslenska krónan! Höfundur er vildarvinur íslensku krónunnar. Heimildaskrá Svenska Dagbladet (svd.se) Sverikes Riksbank (riksbank.se) Jämtlands Tidning (www.jamtlandstidning.se) Vildarvinir íslensku krónunnar (www.facebook.com/groups/297737180647028/) Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslenska krónan Svíþjóð Finnland Evrópusambandið Júlíus Valsson Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Í september 2003 greiddi sænska þjóðin atkvæði um það hvort hún vildi halda sænsku krónunni eða taka upp evruna. Mikill meirihluti, 55,9 prósent, vildi halda krónunni. Ákvörðunin var tekin eftir mikla og víðtæka umræðu og var kjörsókn mjög mikil eða 82%. Andstaðan við evruna hefur aukist með tímanum. Málið hefur þó lengi verið umdeilt í Svíþjóð einkum vegna gengissigs sænsku krónunnar gagnvart evru (um 10% á undanförnum fimm árum). Skv. Maastricth samkomulaginu frá 1992 er öllum aðildarríkjum ESB (nema Danmörku) skylt að taka upp evru. Helstu rök Svía fyrir því að halda sænsku krónunni Sænski seðlabankinn getur rekið sína eigin vaxtastefnu, sem er klæðskerasniðin að sænska hagkerfinu. Vextir í Svíþjóð geta þannig verið frábrugðnir vöxtum Seðlabanka Evrópu (ECB) þegar innlendar aðstæður krefjast þess, til dæmis ef sænska hagkerfið lendir í einhvers konar heimatilbúinni kreppu. Reynslan frá árunum 2006 til 2014, leiddi í ljós fleiri kosti við að halda sænsku krónunni. Krónan veikist yfirleitt í tengslum við efnahagskreppur en það getur raunar verið mikill kostur fyrir efnahaginn og stutt við hagkerfið því vörur sænskra útflutningsfyrirtækja verða ódýrari þegar krónan veikist gagnvart öðrum gjaldmiðlum. Þetta auðveldar þeim að selja vörur til annarra landa. Þetta hefur m.a. valdið því að Svíþjóð stóð sig mun betur en mörg önnur lönd í alþjóðlegu fjármálakreppunni vegna veikingar sænsku krónunnar, sem virkaði sem höggdeyfir. Sömu sögu má segja um Ísland og íslensku krónuna. Ef Svíar taka upp evru geta þeir ekki lengur yfirtekið banka eins og þeir gerðu í fyrri bankakreppum. Rannsóknir benda til þess að Svíþjóð sé mjög ofarlega á lista yfir þau lönd sem önnur ESB-ríki vilja eiga samstarf við, þó svo Svíar séu utan evrunnar. Sænski seðlabankinn (Riksbanken) spáir því að gengi sænsku krónunnar muni styrkjast í náinni framtíð. Sænska krónan sé nú vanmetin en mikill meirihluti gjaldeyrisviðskipta með sænsku króna fer fram erlendis m.a. í London, eins og gildir um aðra gjaldmiðla. Reynsla Finna Um mitt ár 2000 stóð efnahagur Finnlands frammi fyrir miklum vandamálum þegar snjallsímar komu fyrst á markað. Fram að þeim tíma hafði Nokia verið stærsti farsímaframleiðandi heims en með nýjum framleiðendum lenti Nokia í miklum erfiðleikum í samkeppninni einkum við iPhone frá Apple. Það olli miklum vandamálum fyrir finnska farsímarisann Nokia, en á sama tíma dró starfræn þróun mikið úr blaðalestri sem skapaði alvarleg vandamál fyrir pappírsiðnaðinn í Finnlandi vegna minnkandi eftirspurnar eftir pappír. Niðurstaðan var sú, að atvinnuleysi jókst og Finnland neyddist til að taka háar fjárhæðir að láni til að styðja við efnahagslífið. Þrátt fyrir hvatann af þeim ráðstöfunum hefur efnahagur Finnlands vaxið minna og hægar en í öðrum Norðurlöndum eftir fjármálakreppuna, auk þess sem ríkisskuldir eru þar mun hærri. Þróunin hefði aldrei orðið eins slæm fyrir Finna ef landið hefði kosið að standa utan evrunnar vegna þess að eigin gjaldmiðill, eins og sá sænski, hefði veikst á kreppuárunum og þannig hjálpað útflutningsiðnaði landsins. Útlitið er því ansi dökkt fyrir Finnland þegar næsta efnahagskreppa skellur á. Annar ókostur við að vera hluti af evrunni sá að Svíar neyðast þá til að aðstoða önnur evruríki ef ný efnahagskreppa kæmi upp í Evrópu. Miðað við hversu mikið Finnland þurfti að aðstoða Grikkland í evrukreppunni hefur það verið áætlað að Svíþjóð sem evruland myndi neyðast til að ábyrgjast lán að jafnvirði 1.500–2.000 milljarða sænskra króna ef til dæmis Frakkland eða Ítalía lenda í svipuðum vandræðum, sem jafngildir um eins árs skatttekjum sænska ríkisins. Bankasamband Evrópu Aðild að ESB og upptaka evru fylgir þátttaka í Bankastofnun Evrópu (e. European Banking Authority, EBA) eða Bankasambandi Evrópu. Reglur ESB banna alfarið ríkjum sambandsins að yfirtaka banka í kreppu, en það var einmitt slík yfirtaka, sem hafði þau jákvæðu áhrif að Svíþjóð komst tiltölulega heilu og höldnu út úr alþjóðlegu fjármálakreppunni, eins og þegar sænska ríkið yfirtók fjárfestingarbankana Carnegie og Max Matthiessen í fjármálakreppunni árið 2008. Ef Svíar taka upp evru þá tapa þeir tækifærinu til að bregðast við á sama hátt og í fyrri bankakreppum. Þetta skilja flestir Íslendingar mæta vel! Íslenska krónan stendur sig mjög vel. Velgengni Svía er sænsku krónunni að þakka að verulegu leyti Rannsóknir benda til þess að Svíþjóð sé mjög ofarlega á lista yfir þau lönd sem önnur ESBríki vilja eiga samstarf við, þrátt fyrir að Svíar séu utan evrunnar. Sumir sænskir hagfræðingar halda því þó fram, að hvorki krónan né evran séu kraftaverkauppskriftir að efnahagslegum árangri. Innan evrusvæðisins hafi það breyst hvaða ríkjum hafi gengið vel og hvaða ríki hafi átt í erfiðleikum frá því að evran var tekin upp fyrir rúmum tuttugu árum. Menn verði sífellt sannfærðari um að aðrir þættir í efnahagsstefnu lands, eins og skattkerfi, viðskiptaumhverfi og regluumhverfi, skipta meira máli fyrir vöxt og framleiðni en val á gjaldmiðli. Sænski seðlabankinn (Riksbanken) spáir því að gengi sænsku krónunnar muni styrkjast í náinni framtíð. Sænska krónan sé nú vanmetin en mikill meirihluti gjaldeyrisviðskipta með sænsku krónuna fer fram erlendis m.a. í London, eins og með aðra gjaldmiðla. Efnahagur landsins sé þó ekki háður gengi sænsku krónunnar gagnvart öðrum gjaldmiðlum. Málið er flóknara en það. Norðurlandakróna í farvatninu? Athyglisvert er að norska og sænska krónan eru í dag næstum nákvæmlega sama virði. Báðir gjaldmiðlanir hafa lækkað um það bil sömu upphæð gagnvart evru og dollar, þrátt fyrir að Noregur sé með eitt sterkasta hagkerfi heims. Samanlagt eru Norðurlöndin með mjög sterkt hagkerfi, stærra og sterkara en Rússland. Mikilvægt er því að Norðurlönd efli samstarf sitt á ýmsum sviðum samfélagsins, ekki síst í efnahagsmálum, sem er mun mikilvægara en að Svíar afhendi Seðlabanka Evrópu (ECB) í Frankfurt vald yfir gjaldmiðlinum. Tími er kominn tími til að fara að ræða sameiginlegan norrænan gjaldmiðil eins og lagt hefur verið til. Öflug Norðurlönd eru hagfeld fyrir okkur sjálf, fyrir Evrópu og umheiminn! Áfram íslenska krónan! Höfundur er vildarvinur íslensku krónunnar. Heimildaskrá Svenska Dagbladet (svd.se) Sverikes Riksbank (riksbank.se) Jämtlands Tidning (www.jamtlandstidning.se) Vildarvinir íslensku krónunnar (www.facebook.com/groups/297737180647028/)
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun