Ég stend með kennurum Ögmundur Jónasson skrifar 14. febrúar 2025 08:00 Menntamálaráðherra var sagður hafa látið þau orð falla að launagreiðendum bæri að koma betur til móts við kennara. Á Alþingi varð við þessar fréttir mikið írafár og spurði stjórnarandstaðan sameinuð hverju sú ósvífni sætti að ráðherra blandaði sér í kjaradeiluna. Nú vill hins vegar svo til að hið opinbera á aðild að þessari deilu og hlýtur þá einnig að axla sinn hluta af ábyrgðinni á því að hún leysist. Borið var upp á Ásthildi Lóu þórsdóttur, menntamálaráðherra, að hún hefði lagt til tiltekna viðbótarlaunahækkun til kennara. Það mun hún ekki hafa gert en vildi hins vegar að viðsemjendur kennara horfðust í augu við fyrri skuldbindingar sínar. Þetta var hárrétt af hennar hálfu. Ábyrgð ríkis og sveitarfélaga Það er nefnilega hið opinbera sem ber ábyrgð á þessari kjaradeilu ekkert síður en kennarar og meira að segja miklu fremur. Þegar samtök opinberra starfsmanna - illu heilli - sömdu um skerðingu lífeyrisréttinda árið 2016 þá átti það að fylgja sem hluti af þeim samningi að launakjör yrðu jöfnuð við „sambærilegar stéttir“ á almennum markaði. Eftirgjöf í lífeyrisréttindum Þetta var ekki samkvæmt því sem ég hefði helst kosið. Langt í frá! Aldrei hefðu opinberir starfsmenn átt að semja af sér lífeyriskjörin. En þetta var engu að síður gert en fyrir skerðinguna átti að koma greiðsla. Og þá gildir hið fornkveðna: Orð skulu standa. Eitt hafa kennarar sér líka til málsbóta. Launamannahreyfingin trúði því almennt á þessum tíma að til sögunnar væri komin allsherjarlausn á kjaraviðræðum sem hét SALEK (Samstarf um launaupplýsingar og efnahagsforsendur kjarasamninga). Kennarasambandið sagði sig reyndar frá því samkomulagi en samkvæmt því ætluðust stærstu samningsaðilarnir á launamarkaði, beggja vegna borðs, til þess að þeir réðu öllu um örlög kennara og annarra stétta. Svikin hefjast með í SALEK Í SALEK samkomulaginu segir meðal annars: “Fastlaunahópum sé tryggð jafnstaða á við markaðslaunahópa með tengingu við launaskrið á vinnumarkaði. “ Þetta átti að eiga við um kennara en hefur hins vegar ekki gilt að fullu eins og lofað var.SALEK samkomulagið frá í október 2015 var og er tilraun til að afnema kjarabaráttu í landinu. Þetta samkomulag var til þriggja ára en engu að síður ætlað sem viðræðumódel til framtíðar. Samkomulagið gerir ráð fyrir vélrænum niðurstöðum í samræmi við þarfir stórfyrirtækjanna sem þessa dagana eru að greiða eigendum sínum milljarða á milljarða ofan í arð. Í SALEK segir eftirfarandi: Leiðandi samningsaðilar geri kjarasamninga innan marka efnahagslegs svigrúms og með hliðsjón af samkeppnisstöðu útflutningsgreina. Aðrir kjarahópar, smáir sem stórir, skuldbindi sig til að vinna innan þessa efnahagslega svigrúms. Fastlaunahópum sé tryggð jafnstaða á við markaðslaunahópa með tengingu við launaskrið á vinnumarkaði. Embætti ríkissáttasemjara verði eflt og skerpt á efnahagslegri ábyrgð þess við úrlausn kjaradeilna. Laglaus kór Í anda þessa “samkomulags” tjá menn sig nú án afláts, aðallega frá Samtökum atvinnulífsins, stjórnmálaflokkum á Alþingi, og viti menn einnig af hálfu félaga innan Alþýðusambands Íslands. Þarna er hávær kór en ekki lagviss. Það er eins og allir hafi gleymt því að í SALEK textanum frá 2015 er sérstaklega vísað til þess að “samkomulag um jöfnun lífeyrisréttinda á opinberum og almennum markaði” liggi fyrir. Það samkomulag byggði á því að sérstakar launahækkanir kæmu í stað lífeyrisskerðinga! Minnir á liðna tíma Þetta minnir á liðna tíð þegar okkur starfsmönnum Ríkisútvarpsins og síðar félögum í BSRB - en á báðum stöðum hafði ég viðkomu - var sagt að hafa okkur hæg því við skyldum hlíta því sem aðrir semdu um fyrir okkar hönd. Okkur þótti hins vegar á þeim tíma stundum lítið til um þá samninga. Við höfðum að sjálfsögðu fullan rétt á því að hafa þá skoðun í ljósi þess að þeir voru einnig ætlaðir okkur! Á sama hátt hafa kennarar nú fullan rétt á því að neita því að samþykkja þá samninga sem ætlast er til að þeir undirgangist. Kennarar eru í reynd að segja það eitt að þeir áskilji sér rétt til að semja um eigin kjör á eigin forsendum. Gamalt og gott fyrirkomulag en svo féll Samfylkingin á prófinu Þegar ég steig inn í kjarabaráttuna upp úr 1980 var við lýði nokkuð gott kerfi hjá hinu opinbera. Samið var um almennar launabreytingar sameiginlega undir regnhlíf BSRB, en þar voru kennarar á þeim tíma, en síðan tóku við sérkjarasamningar sem buðu upp á aðlögun að launaskriði en einnig uppstokkun að vissu marki. Leifar af þessu kerfi voru lengi við lýði. Þannig vorum við tilbúin við endurnýjun kjarasamninga árið 2008 að semja um almennar hækkanir en vildum svo launapotta sem gengju til kvennastétta. Það urðu óneitanlega vonbrigði þegar ráðherrar Samfylkingarinnar sem þá voru í ríkisstjórn með Sjálfstæðiflokki féllust ekki á þessa kröfu sem allir hópar innan BSRB – einnig karlastéttir á borð við lögreglu og toll – stóðu að. Þetta voru okkur mikil vonbrigði en þetta nefni ég til að minna á kosti kerfis sveigjanleikans sem við bjuggum við. Ósveigjanlegt miðstýrt kerfi hins vegar þar sem allir fá sömu lágu launahækkanirnar gengur út frá því að við séum nú þegar á réttum stað hvað varðar skiptingu milli atvinnurekenda og launafólks og í launum ólíkra stétta. Svo er ekki. Þegar slíkt kerfi er orðið vélrænt með vélfræðinga sem varðmenn eins og stefnt er að með SALEK þá er illa komið. Efling þá, kennarar nú Ég hef bundið vonir við þann baráttuanda sem á síðustu árum hefur á nýjan leik verið rudd braut inn í íslenska kjarabaráttu. Þar hef ég horft til baráttu Eflingar fyrir láglaunafólk í hótel- og veitingarekstri og starfsfólk á leikskólum svo dæmi sé tekið, og nú horfi ég til kennara. Tölum baráttu þeirra ekki niður, tölum hana upp. Því það er hún sem skiptir máli - baráttan - ekki tímabundnir ávinningar hversu góðir sem þeir kunna að vera. Ef atvinnurekendavaldinu með hjálp íhalds á Alþingi og reglustrikufólks í verkalýðshreyfingunni tekst að drepa baráttuna -slæva baráttuandann - þá er illt í efni. En nú vill svo til að kennarar ætla ekki að láta reka sig út í horn. Það er fagnaðarefni og þar lýsi ég fullri samstöðu með þeim. Höfundur er fyrrverandi alþingismaður og ráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Kennaraverkfall 2024-25 Kjaraviðræður 2023-25 Kjaramál Alþingi Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Mest lesið Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen Skoðun Halldór 27.03.2024 Halldór Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Skoðun Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Sjá meira
Menntamálaráðherra var sagður hafa látið þau orð falla að launagreiðendum bæri að koma betur til móts við kennara. Á Alþingi varð við þessar fréttir mikið írafár og spurði stjórnarandstaðan sameinuð hverju sú ósvífni sætti að ráðherra blandaði sér í kjaradeiluna. Nú vill hins vegar svo til að hið opinbera á aðild að þessari deilu og hlýtur þá einnig að axla sinn hluta af ábyrgðinni á því að hún leysist. Borið var upp á Ásthildi Lóu þórsdóttur, menntamálaráðherra, að hún hefði lagt til tiltekna viðbótarlaunahækkun til kennara. Það mun hún ekki hafa gert en vildi hins vegar að viðsemjendur kennara horfðust í augu við fyrri skuldbindingar sínar. Þetta var hárrétt af hennar hálfu. Ábyrgð ríkis og sveitarfélaga Það er nefnilega hið opinbera sem ber ábyrgð á þessari kjaradeilu ekkert síður en kennarar og meira að segja miklu fremur. Þegar samtök opinberra starfsmanna - illu heilli - sömdu um skerðingu lífeyrisréttinda árið 2016 þá átti það að fylgja sem hluti af þeim samningi að launakjör yrðu jöfnuð við „sambærilegar stéttir“ á almennum markaði. Eftirgjöf í lífeyrisréttindum Þetta var ekki samkvæmt því sem ég hefði helst kosið. Langt í frá! Aldrei hefðu opinberir starfsmenn átt að semja af sér lífeyriskjörin. En þetta var engu að síður gert en fyrir skerðinguna átti að koma greiðsla. Og þá gildir hið fornkveðna: Orð skulu standa. Eitt hafa kennarar sér líka til málsbóta. Launamannahreyfingin trúði því almennt á þessum tíma að til sögunnar væri komin allsherjarlausn á kjaraviðræðum sem hét SALEK (Samstarf um launaupplýsingar og efnahagsforsendur kjarasamninga). Kennarasambandið sagði sig reyndar frá því samkomulagi en samkvæmt því ætluðust stærstu samningsaðilarnir á launamarkaði, beggja vegna borðs, til þess að þeir réðu öllu um örlög kennara og annarra stétta. Svikin hefjast með í SALEK Í SALEK samkomulaginu segir meðal annars: “Fastlaunahópum sé tryggð jafnstaða á við markaðslaunahópa með tengingu við launaskrið á vinnumarkaði. “ Þetta átti að eiga við um kennara en hefur hins vegar ekki gilt að fullu eins og lofað var.SALEK samkomulagið frá í október 2015 var og er tilraun til að afnema kjarabaráttu í landinu. Þetta samkomulag var til þriggja ára en engu að síður ætlað sem viðræðumódel til framtíðar. Samkomulagið gerir ráð fyrir vélrænum niðurstöðum í samræmi við þarfir stórfyrirtækjanna sem þessa dagana eru að greiða eigendum sínum milljarða á milljarða ofan í arð. Í SALEK segir eftirfarandi: Leiðandi samningsaðilar geri kjarasamninga innan marka efnahagslegs svigrúms og með hliðsjón af samkeppnisstöðu útflutningsgreina. Aðrir kjarahópar, smáir sem stórir, skuldbindi sig til að vinna innan þessa efnahagslega svigrúms. Fastlaunahópum sé tryggð jafnstaða á við markaðslaunahópa með tengingu við launaskrið á vinnumarkaði. Embætti ríkissáttasemjara verði eflt og skerpt á efnahagslegri ábyrgð þess við úrlausn kjaradeilna. Laglaus kór Í anda þessa “samkomulags” tjá menn sig nú án afláts, aðallega frá Samtökum atvinnulífsins, stjórnmálaflokkum á Alþingi, og viti menn einnig af hálfu félaga innan Alþýðusambands Íslands. Þarna er hávær kór en ekki lagviss. Það er eins og allir hafi gleymt því að í SALEK textanum frá 2015 er sérstaklega vísað til þess að “samkomulag um jöfnun lífeyrisréttinda á opinberum og almennum markaði” liggi fyrir. Það samkomulag byggði á því að sérstakar launahækkanir kæmu í stað lífeyrisskerðinga! Minnir á liðna tíma Þetta minnir á liðna tíð þegar okkur starfsmönnum Ríkisútvarpsins og síðar félögum í BSRB - en á báðum stöðum hafði ég viðkomu - var sagt að hafa okkur hæg því við skyldum hlíta því sem aðrir semdu um fyrir okkar hönd. Okkur þótti hins vegar á þeim tíma stundum lítið til um þá samninga. Við höfðum að sjálfsögðu fullan rétt á því að hafa þá skoðun í ljósi þess að þeir voru einnig ætlaðir okkur! Á sama hátt hafa kennarar nú fullan rétt á því að neita því að samþykkja þá samninga sem ætlast er til að þeir undirgangist. Kennarar eru í reynd að segja það eitt að þeir áskilji sér rétt til að semja um eigin kjör á eigin forsendum. Gamalt og gott fyrirkomulag en svo féll Samfylkingin á prófinu Þegar ég steig inn í kjarabaráttuna upp úr 1980 var við lýði nokkuð gott kerfi hjá hinu opinbera. Samið var um almennar launabreytingar sameiginlega undir regnhlíf BSRB, en þar voru kennarar á þeim tíma, en síðan tóku við sérkjarasamningar sem buðu upp á aðlögun að launaskriði en einnig uppstokkun að vissu marki. Leifar af þessu kerfi voru lengi við lýði. Þannig vorum við tilbúin við endurnýjun kjarasamninga árið 2008 að semja um almennar hækkanir en vildum svo launapotta sem gengju til kvennastétta. Það urðu óneitanlega vonbrigði þegar ráðherrar Samfylkingarinnar sem þá voru í ríkisstjórn með Sjálfstæðiflokki féllust ekki á þessa kröfu sem allir hópar innan BSRB – einnig karlastéttir á borð við lögreglu og toll – stóðu að. Þetta voru okkur mikil vonbrigði en þetta nefni ég til að minna á kosti kerfis sveigjanleikans sem við bjuggum við. Ósveigjanlegt miðstýrt kerfi hins vegar þar sem allir fá sömu lágu launahækkanirnar gengur út frá því að við séum nú þegar á réttum stað hvað varðar skiptingu milli atvinnurekenda og launafólks og í launum ólíkra stétta. Svo er ekki. Þegar slíkt kerfi er orðið vélrænt með vélfræðinga sem varðmenn eins og stefnt er að með SALEK þá er illa komið. Efling þá, kennarar nú Ég hef bundið vonir við þann baráttuanda sem á síðustu árum hefur á nýjan leik verið rudd braut inn í íslenska kjarabaráttu. Þar hef ég horft til baráttu Eflingar fyrir láglaunafólk í hótel- og veitingarekstri og starfsfólk á leikskólum svo dæmi sé tekið, og nú horfi ég til kennara. Tölum baráttu þeirra ekki niður, tölum hana upp. Því það er hún sem skiptir máli - baráttan - ekki tímabundnir ávinningar hversu góðir sem þeir kunna að vera. Ef atvinnurekendavaldinu með hjálp íhalds á Alþingi og reglustrikufólks í verkalýðshreyfingunni tekst að drepa baráttuna -slæva baráttuandann - þá er illt í efni. En nú vill svo til að kennarar ætla ekki að láta reka sig út í horn. Það er fagnaðarefni og þar lýsi ég fullri samstöðu með þeim. Höfundur er fyrrverandi alþingismaður og ráðherra.
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun