Erum við betri en ungmenni í að skilja þeirra eigin veruleika? Skúli Bragi Geirdal skrifar 27. mars 2025 07:31 „Ég má ekki segja nei við mömmu og pabba þegar að þau taka myndir af mér. Þótt ég vilji það ekki.“ Þetta heyri ég reglulega á ferð minni um landið í fræðsluheimsóknum Netumferðarskólans fyrir 1.-7. bekk, þar sem við ræðum meðal annars deilingar á myndum og samþykki. „Jú þegar að beðið er um samþykki má segja nei og þá virðum við það.“ 66% barna á miðstigi, 75% á unglingastigi og 80% framhaldsskólanema segja foreldra sína oft eða stundum deila myndum af sér á Instagram, Facebook og Snapchat. 47% barna á miðstigi, 38% á unglingastigi og 34% framhaldsskólanema sögðu foreldra sína hafa beðið um leyfi áður en þau deildu síðast af þeim mynd. Hérna getum við sem foreldrar gert betur. Hvaða skilaboð erum við annars að senda börnin okkar með inn á vettvang samfélagsmiðla? Biðjum um leyfi áður en mynd er tekin og óskum eftir samþykki frá þeim sem er á myndinni áður en henni er deilt áfram. „Foreldrar mínir eru búin að nota mig sem gott samfélagsmiðlaefni frá því að ég fæddist. Get ég farið í mál eða á ég rétt á bótum?“ Á þessum nótum eru gjarnan spurningar frá nemendum á framhaldsskólaaldri sem mörg hver eru síður en svo sátt með það að hafa aldrei verið spurð um samþykki. Á meðan teljum við like-in sem við fáum sem foreldrar og gefum því lítinn gaum hversu mikil áhrif þetta getur haft á þeirra stafræna fótspor. „Mér finnst ekki að yngri systkini mín ættu að fá að fara inn á samfélagsmiðla á sama aldri og ég fékk að gera það“ Erum við að gefa börnum og ungmennum orðið til að hlusta eða teljum við okkur sjálf vita betur en þau hvernig þeirra raunveruleiki er? Tímalengd á netinu er það atriði sem flestir nemendur á mið- og unglingastigi segja foreldra sína fylgjast með. Eftirlit með efninu sem er skoðað á þeim tíma fær hinsvegar minni athygli. Erum við að setja athygli okkar á réttan stað? Á þetta ekki frekar að vera spurning um hvernig við nýtum tímann heldur en hvernig við látum hann líða.. Bjóðum við faðminn eða mætum við ásakandi? Hvernig undirbúum við okkar börn undir þann veruleika sem mætir þeim á netinu? Alveg niður í yngstu bekki eru tvær upplifanir sem eru töluvert algengar meðal barna á Íslandi. Einhver ókunnugur reyndi að tala við mig, sendi mér skilaboð eða vildi verða vinur minn. Ég sá eitthvað sem var svo ljótt að ég gat ekki hætt að hugsa um það. „Ég þori ekki að segja mömmu og pabba frá því þá fara þau örugglega að skamma mig fyrir að horfa á eitthvað ljótt sem ég mátti ekki“ Á netinu erum við að bregðast hlutverki okkar um vernd barna gegn skaðlegu efni. Líkurnar eru á því að börnin okkar lendi í aðstæðum á netinu sem þau ráða ekki við. Hvernig ætlum við þá sem foreldrar að mæta þeim? Bjóðum þeim faðminn af fyrra bragði með skilaboðunum: „Það þarf ekki að vera kurteis og svara þegar að ókunnugir senda okkur skilaboð á netinu. Það er ekkert dónalegt að blokka eða eyða þeim út. Þú getur alltaf komið til mín og ég skal hjálpa þér.“ „Ef þú sérð eitthvað ljótt á netinu getur þú alltaf komið til mín og ég skal aðstoða þig.“ Látum þau vita strax hvernig þau eigi að bregðast við ef þau lenda í erfiðum aðstæðum á netinu. Látum vita þegar að við rekumst á eða heyrum af ljótum síðum, skaðlegum miðlum, ólöglegu efni eða öðrum neikvæðum trendum. Með því að láta vita getum við bjargað öðrum og ef við eigum séns á að bjarga þó ekki nema einu barni frá því að detta í brunninn þá skulum við gera það. Það sem við gerum skiptir máli og við erum að ná árangri Árið 2021 höfðu 42% stúlkna í 8.-10. bekk fengið senda nektarmynd. Það hlutfall var komið niður í 24% árið 2023. Beiðnum um nektarmyndir í sama aldurshópi meðal stúlkna hefur fækkaði úr 51% (2021) í 29% (2023). Hlutfall drengja í 8.-10. bekk sem horfa á klám lækkar úr 61% (2021) í 33% (2023). Hlutfall nemenda sem hafa upplifað einelti á netinu, í símanum eða í tölvuleikjum lækkar einnig bæði meðal drengja og stúlkna 9-18 ára. Þennan árangur skulum við nýta okkur sem hvatningu til þess að halda vinnunni áfram. Hlustum á börn og ungmenni og höfum þau með í þessari mikilvægu vinnu sem snýr að því að tryggja þeim betri framtíð. Sexan stuttmyndakeppni er haldin árlega fyrir öll í 7. bekk í grunnskólum landsins. Öll á aldrinum 12-13 ára geta tekið þátt. Hvetjum þau til þátttöku og styðjum þau í að koma sínu sjónarhorni á framfæri. Hættum að tala niður til ungmenna og lyftum jafningjafræðslu upp í staðinn. Opið er fyrir innsendingar til og með 8. apríl 2025. Viðfangsefni keppninnar eru fjórar birtingarmyndir stafræns ofbeldis: Samþykki eða skortur á því Nektarmynd Tæling Slagsmál ungmenna Hér finnur þú allt um keppnina og getur horft á sigurvegara síðustu ára. Sjöundi bekkur nú er komið að ykkur, látið ljós ykkar skína í Sexunni í ár og ég lofa að hlusta og læra! Höfundur er Sviðsstjóri SAFT-Netöryggismiðstöðvar Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli Bragi Geirdal Börn og uppeldi Samfélagsmiðlar Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
„Ég má ekki segja nei við mömmu og pabba þegar að þau taka myndir af mér. Þótt ég vilji það ekki.“ Þetta heyri ég reglulega á ferð minni um landið í fræðsluheimsóknum Netumferðarskólans fyrir 1.-7. bekk, þar sem við ræðum meðal annars deilingar á myndum og samþykki. „Jú þegar að beðið er um samþykki má segja nei og þá virðum við það.“ 66% barna á miðstigi, 75% á unglingastigi og 80% framhaldsskólanema segja foreldra sína oft eða stundum deila myndum af sér á Instagram, Facebook og Snapchat. 47% barna á miðstigi, 38% á unglingastigi og 34% framhaldsskólanema sögðu foreldra sína hafa beðið um leyfi áður en þau deildu síðast af þeim mynd. Hérna getum við sem foreldrar gert betur. Hvaða skilaboð erum við annars að senda börnin okkar með inn á vettvang samfélagsmiðla? Biðjum um leyfi áður en mynd er tekin og óskum eftir samþykki frá þeim sem er á myndinni áður en henni er deilt áfram. „Foreldrar mínir eru búin að nota mig sem gott samfélagsmiðlaefni frá því að ég fæddist. Get ég farið í mál eða á ég rétt á bótum?“ Á þessum nótum eru gjarnan spurningar frá nemendum á framhaldsskólaaldri sem mörg hver eru síður en svo sátt með það að hafa aldrei verið spurð um samþykki. Á meðan teljum við like-in sem við fáum sem foreldrar og gefum því lítinn gaum hversu mikil áhrif þetta getur haft á þeirra stafræna fótspor. „Mér finnst ekki að yngri systkini mín ættu að fá að fara inn á samfélagsmiðla á sama aldri og ég fékk að gera það“ Erum við að gefa börnum og ungmennum orðið til að hlusta eða teljum við okkur sjálf vita betur en þau hvernig þeirra raunveruleiki er? Tímalengd á netinu er það atriði sem flestir nemendur á mið- og unglingastigi segja foreldra sína fylgjast með. Eftirlit með efninu sem er skoðað á þeim tíma fær hinsvegar minni athygli. Erum við að setja athygli okkar á réttan stað? Á þetta ekki frekar að vera spurning um hvernig við nýtum tímann heldur en hvernig við látum hann líða.. Bjóðum við faðminn eða mætum við ásakandi? Hvernig undirbúum við okkar börn undir þann veruleika sem mætir þeim á netinu? Alveg niður í yngstu bekki eru tvær upplifanir sem eru töluvert algengar meðal barna á Íslandi. Einhver ókunnugur reyndi að tala við mig, sendi mér skilaboð eða vildi verða vinur minn. Ég sá eitthvað sem var svo ljótt að ég gat ekki hætt að hugsa um það. „Ég þori ekki að segja mömmu og pabba frá því þá fara þau örugglega að skamma mig fyrir að horfa á eitthvað ljótt sem ég mátti ekki“ Á netinu erum við að bregðast hlutverki okkar um vernd barna gegn skaðlegu efni. Líkurnar eru á því að börnin okkar lendi í aðstæðum á netinu sem þau ráða ekki við. Hvernig ætlum við þá sem foreldrar að mæta þeim? Bjóðum þeim faðminn af fyrra bragði með skilaboðunum: „Það þarf ekki að vera kurteis og svara þegar að ókunnugir senda okkur skilaboð á netinu. Það er ekkert dónalegt að blokka eða eyða þeim út. Þú getur alltaf komið til mín og ég skal hjálpa þér.“ „Ef þú sérð eitthvað ljótt á netinu getur þú alltaf komið til mín og ég skal aðstoða þig.“ Látum þau vita strax hvernig þau eigi að bregðast við ef þau lenda í erfiðum aðstæðum á netinu. Látum vita þegar að við rekumst á eða heyrum af ljótum síðum, skaðlegum miðlum, ólöglegu efni eða öðrum neikvæðum trendum. Með því að láta vita getum við bjargað öðrum og ef við eigum séns á að bjarga þó ekki nema einu barni frá því að detta í brunninn þá skulum við gera það. Það sem við gerum skiptir máli og við erum að ná árangri Árið 2021 höfðu 42% stúlkna í 8.-10. bekk fengið senda nektarmynd. Það hlutfall var komið niður í 24% árið 2023. Beiðnum um nektarmyndir í sama aldurshópi meðal stúlkna hefur fækkaði úr 51% (2021) í 29% (2023). Hlutfall drengja í 8.-10. bekk sem horfa á klám lækkar úr 61% (2021) í 33% (2023). Hlutfall nemenda sem hafa upplifað einelti á netinu, í símanum eða í tölvuleikjum lækkar einnig bæði meðal drengja og stúlkna 9-18 ára. Þennan árangur skulum við nýta okkur sem hvatningu til þess að halda vinnunni áfram. Hlustum á börn og ungmenni og höfum þau með í þessari mikilvægu vinnu sem snýr að því að tryggja þeim betri framtíð. Sexan stuttmyndakeppni er haldin árlega fyrir öll í 7. bekk í grunnskólum landsins. Öll á aldrinum 12-13 ára geta tekið þátt. Hvetjum þau til þátttöku og styðjum þau í að koma sínu sjónarhorni á framfæri. Hættum að tala niður til ungmenna og lyftum jafningjafræðslu upp í staðinn. Opið er fyrir innsendingar til og með 8. apríl 2025. Viðfangsefni keppninnar eru fjórar birtingarmyndir stafræns ofbeldis: Samþykki eða skortur á því Nektarmynd Tæling Slagsmál ungmenna Hér finnur þú allt um keppnina og getur horft á sigurvegara síðustu ára. Sjöundi bekkur nú er komið að ykkur, látið ljós ykkar skína í Sexunni í ár og ég lofa að hlusta og læra! Höfundur er Sviðsstjóri SAFT-Netöryggismiðstöðvar Íslands.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun