Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar 30. apríl 2025 07:30 Við stöndum á tímamótum. Hin gömlu pólitísku skil á milli hægri og vinstri duga ekki til að takast á við þær grundvallarbreytingar sem eru að móta heiminn okkar. Lýðræðið okkar er að dragast aftur úr algrímum sem þekkja okkur betur en við þekkjum okkur sjálf. Persónuupplýsingarnar okkar ganga kaupum og sölum án okkar vitneskju og samþykkis og eru notaðar sem verkfæri til að stjórna hegðun okkar. Á meðan tæknirisar fara með meira vald en þjóðríki missum við athygli okkar, réttindi og getu til að taka raunverulega frjálsar ákvarðanir. Börnin okkar standa frammi fyrir framtíð sem við getum varla ímyndað okkur. Loftslagsvá vofir yfir á meðan menntakerfið undirbýr nemendur fyrir störf sem munu ekki vera til. Geðheilbrigðisvandi eykst á meðan stafræn fíkn kemur í stað mannlegra tengsla. Verslandi vinnuaflið og óprúttnu milljarðarmæringarnir Efnahagskerfið okkar byggir á því að smætta fólk, dýr og náttúru niður í auðlindir til að nota og græða á. Auður safnast á færri hendur á meðan sjálfvirknivæðingin ógnar möguleikum fólks til tekjuöflunar. Við mælum árangur í vergri landsframleiðslu en hunsum velsæld, jöfnuð og þolmörk vistkerfa Á sama tíma hreyfast stofnanirnar sem við eigum að geta stólað á til að veita auðmönnunum sem eiga tæknina aðhald, allt of hægt. Skrifræðið sem var hannað fyrir iðnbyltinguna hikstar á stafrænni öld og alþjóðleg samvinna bregst einmitt þegar við þurfum mest á henni að halda til að takast á við hnattrænar áskoranir. Valið er ekki lengur á milli hægri eða vinstri. Það er á milli þess að fara aftur á bak í falskri fortíðarþrá eða áfram með hugrökkum lausnum sem mæta umfangi þeirra áskoranna sem við stöndum frammi fyrir. Breytingar vekja ótta og nostalgía er þægileg Einhver sagði að fullvissan um eymdina væri betri en eymdin sem fylgir óvissunni. Margir tengja við þá tilfinningu, en við áttum okkur flest á því að ekkert í náttúrunni stendur í stað, óbreytt, ekki einu sinni dauðinn. Í baráttunni gegn ógnvekjandi breytingum ríghalda margir í úrelta hugmyndafræði og renna löngunaraugum í óljósar minningar um það sem var á meðan að aðrir gefast upp fyrir tækninni sem óstöðvandi afl sem við höfum litla stjórn á. En það er önnur leið í boði: að virkja tækniþróun fyrir mannlega velferð innan þolmarka vistkerfa. Í stað þess að sætta okkur við að örfáir ofurríkir í sílikondalnum geti stjórnað hagkerfum heimsins með sálfræðihernaði algríma sinna, getum við krafist þess að tæknin verði vettvangur fyrir samveru, samtal og sameiginlega lausnaleit. Í stað vettvanga sem stela persónuupplýsingum og fanga athygli okkar í gróða tilgangi getum við stuðlað að þróun stafrænna samfélagslegra vettvanga sem efla lýðræðislega þátttöku og uppbyggilegt samtal. Tækni sem valdeflir og frelsar Ímyndum okkur framtíð þar sem tækni gerir okkur kleift að vinna minna en skapa meira, þar sem enginn er skilinn eftir í hraðri breytingu. Samfélag þar sem að nýsköpun miðar að því að auðga líf fólks, ekki bara fjármagnseigenda. Þar sem gagnsæi og lýðræðisleg þátttaka eru innbyggð í stofnanir okkar. Þar sem að börnin okkar læra að þrífast í heimi sem er í stöðugri þróun. Við sem samfélag getum fjárfest í mannvænni tækni sem styrkir innri líðan í stað þess að örva stöðugt taugakerfið okkar; tæknilausnum sem styðja við samkennd og tengsl, frekar en að ýta undir kvíða og samkeppni. Samfélagsmiðlum sem spyrja ekki „hvernig náum við meiri athygli?“ heldur „hvernig byggjum við traust?“ Við getum líka innleitt nýja mælikvarða á árangur, þar sem velsæld, lýðræðisleg þátttaka og jafnvægi við náttúruna fá vægi umfram verga landsframleiðslu. Við getum hugsað hagkerfið upp á nýtt, fjárfest í fólki, grunnframfærslu og menntun sem leggur rækt við heimspekilega forvitni, gagnrýna hugsun og samkennd, í stað þess að búa börnin okkar undir heim sem er að hverfa. Hvaða framtíð eigum við að kóða? Þetta er ekki spurning um hvort tæknin verði notuð. Heldur: fyrir hvern? Í hvaða tilgangi? Með hvaða hvötum? Niðurstaðan verður ekki í okkar hag nema að við beitum okkur fyrir framtíð þar sem tæknin eflir, ekki kúgar. Þar sem velsæld er deilt og dreift, ekki söfnuð í hendur fárra. Þar sem við undirbúum börn okkar fyrir breytingar, ekki bara til að þola þær, heldur til að móta þær. Núverandi kerfi er mannana verk og því er hægt að breyta. Við þurfum bara að velja. Aftur á bak til fortíðar sem aldrei var, eða áfram til framtíðar sem við byggjum saman. Höfundur er stofnmeðlimur Samtaka um mannvæna tækni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Halldóra Mogensen Mest lesið Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Snorri Másson er ekki vandinn – hann er viðvörun Helen Ólafsdóttir Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir Skoðun Áskorun til borgarstjóra og bæjarstjóra Kópavogs Sigurður Gylfi Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Við stöndum á tímamótum. Hin gömlu pólitísku skil á milli hægri og vinstri duga ekki til að takast á við þær grundvallarbreytingar sem eru að móta heiminn okkar. Lýðræðið okkar er að dragast aftur úr algrímum sem þekkja okkur betur en við þekkjum okkur sjálf. Persónuupplýsingarnar okkar ganga kaupum og sölum án okkar vitneskju og samþykkis og eru notaðar sem verkfæri til að stjórna hegðun okkar. Á meðan tæknirisar fara með meira vald en þjóðríki missum við athygli okkar, réttindi og getu til að taka raunverulega frjálsar ákvarðanir. Börnin okkar standa frammi fyrir framtíð sem við getum varla ímyndað okkur. Loftslagsvá vofir yfir á meðan menntakerfið undirbýr nemendur fyrir störf sem munu ekki vera til. Geðheilbrigðisvandi eykst á meðan stafræn fíkn kemur í stað mannlegra tengsla. Verslandi vinnuaflið og óprúttnu milljarðarmæringarnir Efnahagskerfið okkar byggir á því að smætta fólk, dýr og náttúru niður í auðlindir til að nota og græða á. Auður safnast á færri hendur á meðan sjálfvirknivæðingin ógnar möguleikum fólks til tekjuöflunar. Við mælum árangur í vergri landsframleiðslu en hunsum velsæld, jöfnuð og þolmörk vistkerfa Á sama tíma hreyfast stofnanirnar sem við eigum að geta stólað á til að veita auðmönnunum sem eiga tæknina aðhald, allt of hægt. Skrifræðið sem var hannað fyrir iðnbyltinguna hikstar á stafrænni öld og alþjóðleg samvinna bregst einmitt þegar við þurfum mest á henni að halda til að takast á við hnattrænar áskoranir. Valið er ekki lengur á milli hægri eða vinstri. Það er á milli þess að fara aftur á bak í falskri fortíðarþrá eða áfram með hugrökkum lausnum sem mæta umfangi þeirra áskoranna sem við stöndum frammi fyrir. Breytingar vekja ótta og nostalgía er þægileg Einhver sagði að fullvissan um eymdina væri betri en eymdin sem fylgir óvissunni. Margir tengja við þá tilfinningu, en við áttum okkur flest á því að ekkert í náttúrunni stendur í stað, óbreytt, ekki einu sinni dauðinn. Í baráttunni gegn ógnvekjandi breytingum ríghalda margir í úrelta hugmyndafræði og renna löngunaraugum í óljósar minningar um það sem var á meðan að aðrir gefast upp fyrir tækninni sem óstöðvandi afl sem við höfum litla stjórn á. En það er önnur leið í boði: að virkja tækniþróun fyrir mannlega velferð innan þolmarka vistkerfa. Í stað þess að sætta okkur við að örfáir ofurríkir í sílikondalnum geti stjórnað hagkerfum heimsins með sálfræðihernaði algríma sinna, getum við krafist þess að tæknin verði vettvangur fyrir samveru, samtal og sameiginlega lausnaleit. Í stað vettvanga sem stela persónuupplýsingum og fanga athygli okkar í gróða tilgangi getum við stuðlað að þróun stafrænna samfélagslegra vettvanga sem efla lýðræðislega þátttöku og uppbyggilegt samtal. Tækni sem valdeflir og frelsar Ímyndum okkur framtíð þar sem tækni gerir okkur kleift að vinna minna en skapa meira, þar sem enginn er skilinn eftir í hraðri breytingu. Samfélag þar sem að nýsköpun miðar að því að auðga líf fólks, ekki bara fjármagnseigenda. Þar sem gagnsæi og lýðræðisleg þátttaka eru innbyggð í stofnanir okkar. Þar sem að börnin okkar læra að þrífast í heimi sem er í stöðugri þróun. Við sem samfélag getum fjárfest í mannvænni tækni sem styrkir innri líðan í stað þess að örva stöðugt taugakerfið okkar; tæknilausnum sem styðja við samkennd og tengsl, frekar en að ýta undir kvíða og samkeppni. Samfélagsmiðlum sem spyrja ekki „hvernig náum við meiri athygli?“ heldur „hvernig byggjum við traust?“ Við getum líka innleitt nýja mælikvarða á árangur, þar sem velsæld, lýðræðisleg þátttaka og jafnvægi við náttúruna fá vægi umfram verga landsframleiðslu. Við getum hugsað hagkerfið upp á nýtt, fjárfest í fólki, grunnframfærslu og menntun sem leggur rækt við heimspekilega forvitni, gagnrýna hugsun og samkennd, í stað þess að búa börnin okkar undir heim sem er að hverfa. Hvaða framtíð eigum við að kóða? Þetta er ekki spurning um hvort tæknin verði notuð. Heldur: fyrir hvern? Í hvaða tilgangi? Með hvaða hvötum? Niðurstaðan verður ekki í okkar hag nema að við beitum okkur fyrir framtíð þar sem tæknin eflir, ekki kúgar. Þar sem velsæld er deilt og dreift, ekki söfnuð í hendur fárra. Þar sem við undirbúum börn okkar fyrir breytingar, ekki bara til að þola þær, heldur til að móta þær. Núverandi kerfi er mannana verk og því er hægt að breyta. Við þurfum bara að velja. Aftur á bak til fortíðar sem aldrei var, eða áfram til framtíðar sem við byggjum saman. Höfundur er stofnmeðlimur Samtaka um mannvæna tækni.
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun