Myndin af Guði Bjarni Karlsson skrifar 18. júní 2025 07:32 Það hefur gjarnan einkennt trúmálaumræðu í landinu að okkur hættir til að hverfa inn í barnasjálfið þegar Guð eða kirkju ber á góma. Þessi annarlega tilhneiging leiðir af sér að hin mikilvægu og hagnýtu mál verða sífelldu þrasi að bráð. Þörf okkar fyrir helgidaga og helgihald er skrumskæld, gagn trúar og bænar í lífi fólks verður að feimnismáli en stórkallalegar upphrópanir um kristin gildi og meinta trúvillu heyrast annað slagið líkt og þegar loftvarnarflauturnar á Sólheimablokkinni voru prófaðar síðasta miðvikudag í mánuði í minni æsku. – Öll vissu að þetta yrði að þolast þótt ekkert væri að marka. Nýjasta flautið er um meinta trúvillu í sálmabók kirkjunnar þar sem Guð er ávarpaður á arabísku í einum sálmi auk þess sem í nýjum drögum að helgisiðabók mun vera gefinn kostur á því að vísa til almættisins með ýmsum hætti öðrum en sem föður eða sonar eða heilags anda. Jafnvel má viðhafa kynhlutlaust málfar. Myndmál sem opnar hugann Þau sem eitthvað hafa kynnt sér Biblíuna vita að þar er Guð fjarri því einsleitur eða þríeinn í þröngum skilningi. Í Gamla testamentinu er Guði m.a. líkt við elskhuga eða víngarðsmann eða móður sem huggar barn sitt. Af vörum Jesú koma alls konar líkingar um Guð. Stundum er honum líkt við konung sem býður til veislu eða ætlar að innheimta skuldir við misjafnan fögnuð. Á einum stað er hann umsvifamaður á för úr landi sem þarf að treysta öruggu fólki fyrir nokkrum talentum. Sjálfur líkti Jesús sér m.a. við fjárhirði sem kallar á fé sitt eða hænu sem vill safna ungum undir vængi sér eða brúðguma sem beðið er að mæti til fagnaðar. Bakgrunnur þessa fjölskrúðuga myndmáls er mjög áhugaverður því Guð Biblíunnar er öllu ofar, hefur hvorki nafn né kyn og verður ekki séður. „Þú getur ekki séð auglit mitt því að enginn maður fær séð mig og haldið lífi.“ mælir Guð við Móse í magnaðri frásögn.[1] Þegar Jesús síðan er kynntur til sögunnar í Jóhannesarguðspjalli segir svo: „Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Sonurinn eini, Guð, sem er í faðmi föðurins, hann hefur birt hann.“[2] Góðar fréttir Myndin af Guði er sem sagt ekki til í Biblíunni en líkingarnar eru margar og sú sem birtir föður og son útilokar enga þeirra. Vart er það heldur tilviljun að strax í upphafi bókasafnsins er teflt fram skýringamynd sem sprengir alla ramma: „Í upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm. Myrkur grúfði yfir djúpinu en andi Guðs sveif yfir vötnunum. Þá sagði Guð: „Verði ljós.“ Og það varð ljós.“[3] Við þessa sviðsmynd hefur kristin kirkja á öllum öldum séð ástæðu til að anda léttar. Í fyrsta lagi megum við treysta því að við séum stödd á góðum stað; í sköpunarverki ástríks Guðs. Í öðru lagi er sjálft lífið hlaðið tilgangi. Veruleikinn er hvorki tilviljun né vígvöllur andstæðra afla, því Guð talaði og það varð sem hann bauð! Lífið í öllu sínu litsrkúðuga veldi er mælt fram af ásetningi og það máttarorð sjáum við birtast skærast í bróður alls sem lifir, Jesú frá Nasaret. Í þriðja lagi er hvergi vonlaust. Andi Guðs svífur yfir öllu frá upphafi vega. Um ysta rykkorn í ystu vetrarbraut leikur Guðs andi og því mun allt fara vel þótt við ekki vitum hvernig. Víglínan Heilög þrenning kristinnar trúar er ekki kerfi heldur ástarsamband. Ekki átakamál heldur undrunarefni. Það myndi draga úr þrasi en auka skapandi hugarfar að meðtaka að þrenningarlærdómurinn er ekki um það hvernig þetta sé nú allt saman með Guð. Heldur er um námsbraut að ræða. Þekkingarleit. Enginn hefur séð Guð. Enginn veit nafn háns. Það eina sem ég get gert er að leitast við að heyra rödd hirðisins, þekkja hænuna þegar hún breiðir út vængi sína, ansa veisluboði konungsins glaður, láta huggast af kjassi móðurinnar, skilja að ég var aldrei borgunarmaður fyrir skuldinni sem lánveitandinn afskrifaði og ætti því að auðsýna öðru fólki mildi og rausn. Hafi ég fengið talentur þá eru þær bara lán sem mitt er að ávaxta af trúmennsku. Flauturnar á Sólheimablokkinni voru tákn kalda stríðsins milli austurs og vesturs. Nú hefur hitnað í kolum. Stríð eru háð með eldi og ólýsanlegum hrottaskap þar sem öllu er beitt sem beita má til að sundra, kvelja og deyða. Víglínan er ekki landfræðileg. Hún liggur heldur ekki milli ólíkra trúar- og menningarheima. Samt er hún trúarlegs eðlis. Víglína heimsins liggur þvert um hjarta hvers og eins okkar. Annars vegar er trú okkar á yfirráðavald og forréttindi hinna fáu og hins vegar sú von sem í öllum býr fyrir heilagan anda, að e.t.v. hafi lífið sinn eigin tilgang eftir allt saman. Að hugsanlega séu allar mannverur aðilar að einum og sama veruleikanum á samleið með öllu sem lifir. Höfundur er prestur og siðfræðingur [1] II Mós 33.20 [2] Jóhannesarguðspjall 1.18 [3] I Mósebók 1. 1-3 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Karlsson Trúmál Þjóðkirkjan Mest lesið Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun 50 þúsund nýir íbúar – Hvernig tryggjum við samheldni? Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Sjá meira
Það hefur gjarnan einkennt trúmálaumræðu í landinu að okkur hættir til að hverfa inn í barnasjálfið þegar Guð eða kirkju ber á góma. Þessi annarlega tilhneiging leiðir af sér að hin mikilvægu og hagnýtu mál verða sífelldu þrasi að bráð. Þörf okkar fyrir helgidaga og helgihald er skrumskæld, gagn trúar og bænar í lífi fólks verður að feimnismáli en stórkallalegar upphrópanir um kristin gildi og meinta trúvillu heyrast annað slagið líkt og þegar loftvarnarflauturnar á Sólheimablokkinni voru prófaðar síðasta miðvikudag í mánuði í minni æsku. – Öll vissu að þetta yrði að þolast þótt ekkert væri að marka. Nýjasta flautið er um meinta trúvillu í sálmabók kirkjunnar þar sem Guð er ávarpaður á arabísku í einum sálmi auk þess sem í nýjum drögum að helgisiðabók mun vera gefinn kostur á því að vísa til almættisins með ýmsum hætti öðrum en sem föður eða sonar eða heilags anda. Jafnvel má viðhafa kynhlutlaust málfar. Myndmál sem opnar hugann Þau sem eitthvað hafa kynnt sér Biblíuna vita að þar er Guð fjarri því einsleitur eða þríeinn í þröngum skilningi. Í Gamla testamentinu er Guði m.a. líkt við elskhuga eða víngarðsmann eða móður sem huggar barn sitt. Af vörum Jesú koma alls konar líkingar um Guð. Stundum er honum líkt við konung sem býður til veislu eða ætlar að innheimta skuldir við misjafnan fögnuð. Á einum stað er hann umsvifamaður á för úr landi sem þarf að treysta öruggu fólki fyrir nokkrum talentum. Sjálfur líkti Jesús sér m.a. við fjárhirði sem kallar á fé sitt eða hænu sem vill safna ungum undir vængi sér eða brúðguma sem beðið er að mæti til fagnaðar. Bakgrunnur þessa fjölskrúðuga myndmáls er mjög áhugaverður því Guð Biblíunnar er öllu ofar, hefur hvorki nafn né kyn og verður ekki séður. „Þú getur ekki séð auglit mitt því að enginn maður fær séð mig og haldið lífi.“ mælir Guð við Móse í magnaðri frásögn.[1] Þegar Jesús síðan er kynntur til sögunnar í Jóhannesarguðspjalli segir svo: „Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Sonurinn eini, Guð, sem er í faðmi föðurins, hann hefur birt hann.“[2] Góðar fréttir Myndin af Guði er sem sagt ekki til í Biblíunni en líkingarnar eru margar og sú sem birtir föður og son útilokar enga þeirra. Vart er það heldur tilviljun að strax í upphafi bókasafnsins er teflt fram skýringamynd sem sprengir alla ramma: „Í upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm. Myrkur grúfði yfir djúpinu en andi Guðs sveif yfir vötnunum. Þá sagði Guð: „Verði ljós.“ Og það varð ljós.“[3] Við þessa sviðsmynd hefur kristin kirkja á öllum öldum séð ástæðu til að anda léttar. Í fyrsta lagi megum við treysta því að við séum stödd á góðum stað; í sköpunarverki ástríks Guðs. Í öðru lagi er sjálft lífið hlaðið tilgangi. Veruleikinn er hvorki tilviljun né vígvöllur andstæðra afla, því Guð talaði og það varð sem hann bauð! Lífið í öllu sínu litsrkúðuga veldi er mælt fram af ásetningi og það máttarorð sjáum við birtast skærast í bróður alls sem lifir, Jesú frá Nasaret. Í þriðja lagi er hvergi vonlaust. Andi Guðs svífur yfir öllu frá upphafi vega. Um ysta rykkorn í ystu vetrarbraut leikur Guðs andi og því mun allt fara vel þótt við ekki vitum hvernig. Víglínan Heilög þrenning kristinnar trúar er ekki kerfi heldur ástarsamband. Ekki átakamál heldur undrunarefni. Það myndi draga úr þrasi en auka skapandi hugarfar að meðtaka að þrenningarlærdómurinn er ekki um það hvernig þetta sé nú allt saman með Guð. Heldur er um námsbraut að ræða. Þekkingarleit. Enginn hefur séð Guð. Enginn veit nafn háns. Það eina sem ég get gert er að leitast við að heyra rödd hirðisins, þekkja hænuna þegar hún breiðir út vængi sína, ansa veisluboði konungsins glaður, láta huggast af kjassi móðurinnar, skilja að ég var aldrei borgunarmaður fyrir skuldinni sem lánveitandinn afskrifaði og ætti því að auðsýna öðru fólki mildi og rausn. Hafi ég fengið talentur þá eru þær bara lán sem mitt er að ávaxta af trúmennsku. Flauturnar á Sólheimablokkinni voru tákn kalda stríðsins milli austurs og vesturs. Nú hefur hitnað í kolum. Stríð eru háð með eldi og ólýsanlegum hrottaskap þar sem öllu er beitt sem beita má til að sundra, kvelja og deyða. Víglínan er ekki landfræðileg. Hún liggur heldur ekki milli ólíkra trúar- og menningarheima. Samt er hún trúarlegs eðlis. Víglína heimsins liggur þvert um hjarta hvers og eins okkar. Annars vegar er trú okkar á yfirráðavald og forréttindi hinna fáu og hins vegar sú von sem í öllum býr fyrir heilagan anda, að e.t.v. hafi lífið sinn eigin tilgang eftir allt saman. Að hugsanlega séu allar mannverur aðilar að einum og sama veruleikanum á samleið með öllu sem lifir. Höfundur er prestur og siðfræðingur [1] II Mós 33.20 [2] Jóhannesarguðspjall 1.18 [3] I Mósebók 1. 1-3
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun