Myndin af Guði Bjarni Karlsson skrifar 18. júní 2025 07:32 Það hefur gjarnan einkennt trúmálaumræðu í landinu að okkur hættir til að hverfa inn í barnasjálfið þegar Guð eða kirkju ber á góma. Þessi annarlega tilhneiging leiðir af sér að hin mikilvægu og hagnýtu mál verða sífelldu þrasi að bráð. Þörf okkar fyrir helgidaga og helgihald er skrumskæld, gagn trúar og bænar í lífi fólks verður að feimnismáli en stórkallalegar upphrópanir um kristin gildi og meinta trúvillu heyrast annað slagið líkt og þegar loftvarnarflauturnar á Sólheimablokkinni voru prófaðar síðasta miðvikudag í mánuði í minni æsku. – Öll vissu að þetta yrði að þolast þótt ekkert væri að marka. Nýjasta flautið er um meinta trúvillu í sálmabók kirkjunnar þar sem Guð er ávarpaður á arabísku í einum sálmi auk þess sem í nýjum drögum að helgisiðabók mun vera gefinn kostur á því að vísa til almættisins með ýmsum hætti öðrum en sem föður eða sonar eða heilags anda. Jafnvel má viðhafa kynhlutlaust málfar. Myndmál sem opnar hugann Þau sem eitthvað hafa kynnt sér Biblíuna vita að þar er Guð fjarri því einsleitur eða þríeinn í þröngum skilningi. Í Gamla testamentinu er Guði m.a. líkt við elskhuga eða víngarðsmann eða móður sem huggar barn sitt. Af vörum Jesú koma alls konar líkingar um Guð. Stundum er honum líkt við konung sem býður til veislu eða ætlar að innheimta skuldir við misjafnan fögnuð. Á einum stað er hann umsvifamaður á för úr landi sem þarf að treysta öruggu fólki fyrir nokkrum talentum. Sjálfur líkti Jesús sér m.a. við fjárhirði sem kallar á fé sitt eða hænu sem vill safna ungum undir vængi sér eða brúðguma sem beðið er að mæti til fagnaðar. Bakgrunnur þessa fjölskrúðuga myndmáls er mjög áhugaverður því Guð Biblíunnar er öllu ofar, hefur hvorki nafn né kyn og verður ekki séður. „Þú getur ekki séð auglit mitt því að enginn maður fær séð mig og haldið lífi.“ mælir Guð við Móse í magnaðri frásögn.[1] Þegar Jesús síðan er kynntur til sögunnar í Jóhannesarguðspjalli segir svo: „Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Sonurinn eini, Guð, sem er í faðmi föðurins, hann hefur birt hann.“[2] Góðar fréttir Myndin af Guði er sem sagt ekki til í Biblíunni en líkingarnar eru margar og sú sem birtir föður og son útilokar enga þeirra. Vart er það heldur tilviljun að strax í upphafi bókasafnsins er teflt fram skýringamynd sem sprengir alla ramma: „Í upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm. Myrkur grúfði yfir djúpinu en andi Guðs sveif yfir vötnunum. Þá sagði Guð: „Verði ljós.“ Og það varð ljós.“[3] Við þessa sviðsmynd hefur kristin kirkja á öllum öldum séð ástæðu til að anda léttar. Í fyrsta lagi megum við treysta því að við séum stödd á góðum stað; í sköpunarverki ástríks Guðs. Í öðru lagi er sjálft lífið hlaðið tilgangi. Veruleikinn er hvorki tilviljun né vígvöllur andstæðra afla, því Guð talaði og það varð sem hann bauð! Lífið í öllu sínu litsrkúðuga veldi er mælt fram af ásetningi og það máttarorð sjáum við birtast skærast í bróður alls sem lifir, Jesú frá Nasaret. Í þriðja lagi er hvergi vonlaust. Andi Guðs svífur yfir öllu frá upphafi vega. Um ysta rykkorn í ystu vetrarbraut leikur Guðs andi og því mun allt fara vel þótt við ekki vitum hvernig. Víglínan Heilög þrenning kristinnar trúar er ekki kerfi heldur ástarsamband. Ekki átakamál heldur undrunarefni. Það myndi draga úr þrasi en auka skapandi hugarfar að meðtaka að þrenningarlærdómurinn er ekki um það hvernig þetta sé nú allt saman með Guð. Heldur er um námsbraut að ræða. Þekkingarleit. Enginn hefur séð Guð. Enginn veit nafn háns. Það eina sem ég get gert er að leitast við að heyra rödd hirðisins, þekkja hænuna þegar hún breiðir út vængi sína, ansa veisluboði konungsins glaður, láta huggast af kjassi móðurinnar, skilja að ég var aldrei borgunarmaður fyrir skuldinni sem lánveitandinn afskrifaði og ætti því að auðsýna öðru fólki mildi og rausn. Hafi ég fengið talentur þá eru þær bara lán sem mitt er að ávaxta af trúmennsku. Flauturnar á Sólheimablokkinni voru tákn kalda stríðsins milli austurs og vesturs. Nú hefur hitnað í kolum. Stríð eru háð með eldi og ólýsanlegum hrottaskap þar sem öllu er beitt sem beita má til að sundra, kvelja og deyða. Víglínan er ekki landfræðileg. Hún liggur heldur ekki milli ólíkra trúar- og menningarheima. Samt er hún trúarlegs eðlis. Víglína heimsins liggur þvert um hjarta hvers og eins okkar. Annars vegar er trú okkar á yfirráðavald og forréttindi hinna fáu og hins vegar sú von sem í öllum býr fyrir heilagan anda, að e.t.v. hafi lífið sinn eigin tilgang eftir allt saman. Að hugsanlega séu allar mannverur aðilar að einum og sama veruleikanum á samleið með öllu sem lifir. Höfundur er prestur og siðfræðingur [1] II Mós 33.20 [2] Jóhannesarguðspjall 1.18 [3] I Mósebók 1. 1-3 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Karlsson Trúmál Þjóðkirkjan Mest lesið Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Skoðun Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Það hefur gjarnan einkennt trúmálaumræðu í landinu að okkur hættir til að hverfa inn í barnasjálfið þegar Guð eða kirkju ber á góma. Þessi annarlega tilhneiging leiðir af sér að hin mikilvægu og hagnýtu mál verða sífelldu þrasi að bráð. Þörf okkar fyrir helgidaga og helgihald er skrumskæld, gagn trúar og bænar í lífi fólks verður að feimnismáli en stórkallalegar upphrópanir um kristin gildi og meinta trúvillu heyrast annað slagið líkt og þegar loftvarnarflauturnar á Sólheimablokkinni voru prófaðar síðasta miðvikudag í mánuði í minni æsku. – Öll vissu að þetta yrði að þolast þótt ekkert væri að marka. Nýjasta flautið er um meinta trúvillu í sálmabók kirkjunnar þar sem Guð er ávarpaður á arabísku í einum sálmi auk þess sem í nýjum drögum að helgisiðabók mun vera gefinn kostur á því að vísa til almættisins með ýmsum hætti öðrum en sem föður eða sonar eða heilags anda. Jafnvel má viðhafa kynhlutlaust málfar. Myndmál sem opnar hugann Þau sem eitthvað hafa kynnt sér Biblíuna vita að þar er Guð fjarri því einsleitur eða þríeinn í þröngum skilningi. Í Gamla testamentinu er Guði m.a. líkt við elskhuga eða víngarðsmann eða móður sem huggar barn sitt. Af vörum Jesú koma alls konar líkingar um Guð. Stundum er honum líkt við konung sem býður til veislu eða ætlar að innheimta skuldir við misjafnan fögnuð. Á einum stað er hann umsvifamaður á för úr landi sem þarf að treysta öruggu fólki fyrir nokkrum talentum. Sjálfur líkti Jesús sér m.a. við fjárhirði sem kallar á fé sitt eða hænu sem vill safna ungum undir vængi sér eða brúðguma sem beðið er að mæti til fagnaðar. Bakgrunnur þessa fjölskrúðuga myndmáls er mjög áhugaverður því Guð Biblíunnar er öllu ofar, hefur hvorki nafn né kyn og verður ekki séður. „Þú getur ekki séð auglit mitt því að enginn maður fær séð mig og haldið lífi.“ mælir Guð við Móse í magnaðri frásögn.[1] Þegar Jesús síðan er kynntur til sögunnar í Jóhannesarguðspjalli segir svo: „Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Sonurinn eini, Guð, sem er í faðmi föðurins, hann hefur birt hann.“[2] Góðar fréttir Myndin af Guði er sem sagt ekki til í Biblíunni en líkingarnar eru margar og sú sem birtir föður og son útilokar enga þeirra. Vart er það heldur tilviljun að strax í upphafi bókasafnsins er teflt fram skýringamynd sem sprengir alla ramma: „Í upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm. Myrkur grúfði yfir djúpinu en andi Guðs sveif yfir vötnunum. Þá sagði Guð: „Verði ljós.“ Og það varð ljós.“[3] Við þessa sviðsmynd hefur kristin kirkja á öllum öldum séð ástæðu til að anda léttar. Í fyrsta lagi megum við treysta því að við séum stödd á góðum stað; í sköpunarverki ástríks Guðs. Í öðru lagi er sjálft lífið hlaðið tilgangi. Veruleikinn er hvorki tilviljun né vígvöllur andstæðra afla, því Guð talaði og það varð sem hann bauð! Lífið í öllu sínu litsrkúðuga veldi er mælt fram af ásetningi og það máttarorð sjáum við birtast skærast í bróður alls sem lifir, Jesú frá Nasaret. Í þriðja lagi er hvergi vonlaust. Andi Guðs svífur yfir öllu frá upphafi vega. Um ysta rykkorn í ystu vetrarbraut leikur Guðs andi og því mun allt fara vel þótt við ekki vitum hvernig. Víglínan Heilög þrenning kristinnar trúar er ekki kerfi heldur ástarsamband. Ekki átakamál heldur undrunarefni. Það myndi draga úr þrasi en auka skapandi hugarfar að meðtaka að þrenningarlærdómurinn er ekki um það hvernig þetta sé nú allt saman með Guð. Heldur er um námsbraut að ræða. Þekkingarleit. Enginn hefur séð Guð. Enginn veit nafn háns. Það eina sem ég get gert er að leitast við að heyra rödd hirðisins, þekkja hænuna þegar hún breiðir út vængi sína, ansa veisluboði konungsins glaður, láta huggast af kjassi móðurinnar, skilja að ég var aldrei borgunarmaður fyrir skuldinni sem lánveitandinn afskrifaði og ætti því að auðsýna öðru fólki mildi og rausn. Hafi ég fengið talentur þá eru þær bara lán sem mitt er að ávaxta af trúmennsku. Flauturnar á Sólheimablokkinni voru tákn kalda stríðsins milli austurs og vesturs. Nú hefur hitnað í kolum. Stríð eru háð með eldi og ólýsanlegum hrottaskap þar sem öllu er beitt sem beita má til að sundra, kvelja og deyða. Víglínan er ekki landfræðileg. Hún liggur heldur ekki milli ólíkra trúar- og menningarheima. Samt er hún trúarlegs eðlis. Víglína heimsins liggur þvert um hjarta hvers og eins okkar. Annars vegar er trú okkar á yfirráðavald og forréttindi hinna fáu og hins vegar sú von sem í öllum býr fyrir heilagan anda, að e.t.v. hafi lífið sinn eigin tilgang eftir allt saman. Að hugsanlega séu allar mannverur aðilar að einum og sama veruleikanum á samleið með öllu sem lifir. Höfundur er prestur og siðfræðingur [1] II Mós 33.20 [2] Jóhannesarguðspjall 1.18 [3] I Mósebók 1. 1-3
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun