Allt mun fara vel Bjarni Karlsson skrifar 13. ágúst 2025 09:30 Á þeim trylltu tímum sem við erum að lifa er mikilvægt að halda yfirsýn til þess að missa ekki móðinn andspænis allri þeirri heimsku og grimmd sem við blasir í veröldinni. Þrátt fyrir allt og allt lifum við nú það skeið í sögu mannkyns sem klárlega er það skásta sem verið hefur. Nefna má þá staðreynd að umliðin þrjátíu ár hefur sárafátækt, ólæsi, ungbarnadauði og önnur óáran minkað um helming á heimsvísu ásamt tíðni alls kyns kvilla sem hægt er að bólusetja gegn. Allt er þetta þakkarvert og sýnir okkur hvað máttur skipulagningarinnar og samhjálparinnar er mikill. Sameinuðu þjóðirnar hafa mælt lífskjör heimsbúa með kerfisbundnum hætti frá árinu 1990 og gefið út árlega lífskjaravístitölu (Human Development Index) fyrir hvert ríki heims. Lífskjör fólks eru þá metin út frá þrennslags opinberum upplýsingum; Langlífi, menntunarstigi og svo nefndum Gini-stuðli sem mælir innbyrðis ójöfnuð í hverju ríki. Samkvæmt þessu mati hafa samanlögð lífskjör heimsbúa vaxið hægt og bítandi þau 35 ár sem mælingar hafa staðið og ánægjulegt er að sjá að einmitt á þessu sumri stöndum við Íslendingar best að vígi samanborið við öll ríki heims í þeim mælingum.[1] Valdið sem safnar sjálfu sér Það að lífsgæði almennings hafi þokast upp á við umliðin ár á heimsvísu merkir þó ekki að ranglæti og misskiptingu hafi linnt eða að allt stefni sjálfkrafa í réttar áttir. Bresku hjálparsamtökin Oxfam hafa bent á að aldrei fyrr í sögunni hafi efnahagslegur ójöfnuður náð viðlíka hæðum sem hin síðustu ár og tölur sem sýna samþjöppun auðs og valda í heiminum síðustu fimm ár eru sláandi.[2] Valdið sem safnar sjálfu sér á öllum tímum er nú orðið að yfirþjóðlegum samsteypum sem fara sínu fram með þeim hætti að þjóðkjörnar ríkisstjórnir mega sín iðulega lítils í samanburði. Lýðræði á undir högg að sækja, Sameinuðu þjóðirnar eru ítrekað virtar að vettugi og Alþjóðadómstóllinn er markvisst hundsaður. Annað stórt áhyggjuefni er sívaxandi skautun innan samfélaga á heimsvísu sem veldur glundroða og rænir athygli frá mikilvægum úrlausnarefnum sem varða almannahag, svo sem fátækt, heilbrigðis- og menntamálum og sjálfum vistkerfisvandanum. Andúð sem tæki Þeir koma til yðar í sauðaklæðum en innra eru þeir gráðugir vargar, mælti Jesús þegar hann lýsti valdsmönnum samtíma síns. Svo gaf hann ráð sem gildir á öllum öldum: Af ávöxtum þeirra skuluð þér þekkja þá.[3] Einkennis-ávöxtur flest allra þjóðfélagsþjösnara er sá að þeir útnefna einhvern sérstakan óvin innan samfélagsins sem þeir hyggjast ná tökum á. Gagnlegir hópar í sögulegu ljósi hafa verið gyðingar, hommar, sígaunar, þeldökkt fólk, ólíkir trúar- og menningarhópar eftir atvikum og nú síðast múslimar, innflytjendur og flóttafólk. Erindið snýr þó ekki í raun að völdum hópum hverju sinni heldur eru þeir nýttir sem tæki til að gefa lágstétt viðkomandi samfélags tilfinningu fyrir því að vera obbolítið ofan á svo hægt sé að ganga enn frekar á lífsgæði hennar. Að ógleymdu ríki nasista á síðustu öld eru þrjú dæmi fyrir augum okkar í dag: Hið glórulausa stjórnarfar í Bandaríkjunum þar sem andúð á minnihlutahópum eru kerfisbundið nýtt við stjórnun. Innrásarstríðið sem geysar í Evrópu af hálfu Rússa undir því yfirskyni að verið sé að berjast við nasista í Úkraínu. Loks er tryllt, rasísk nýlenduhrollvekja sýnd í beinu raunveruleikastreymi frá Gaza með vanvirkum stuðningi vesturvelda. Kveðjum óttann Á öllum öldum, allt frá því menn fóru að geta reist múra og safnað korni í hlöður hefur yfirráðahyggjan verið við stjórnvölinn. Enn lætur almenningur glepjast í óttablöndnum feginleika yfir því að vera þó ekki gyðingur eða hommi, eða palestínumaður eða sígauni eða múslimi eða flótamaður eða heimilislaus eða hvað annað sem valdasjúklingunum dettur í hug þá stundina. Þvert á alla skynsemi og reynslu ástundar mannkyn yfirráð í stað samráðs. Við beitum ásökunum í stað ábyrgðar, trúum á forréttindi fárra í stað almannahags og sjáum hvert annað sem keppnauta vitandi þó ofur vel að við erum ekkert annað en fjölskylda. Í raun og sannleika vitum við að jörðin er máttug og rík og býður öllu lífi faðm sinn. Við vitum líka að mannkyn er eitt fjölbreytt kyn og landamæri eru seinni tíma föndur. Allt mun fara vel þegar við kveðjum óttann og tökum höndum saman á forsendum lífsins. Höfundur er prestur og siðfræðingur. [1] https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI [2] https://www.oxfam.org.uk/media/press-releases/wealth-of-five-richest-men-doubles-since-2020-as-wealth-of-five-billion-people-falls/ [3] Matt. 7.15-16 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Karlsson Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Sjá meira
Á þeim trylltu tímum sem við erum að lifa er mikilvægt að halda yfirsýn til þess að missa ekki móðinn andspænis allri þeirri heimsku og grimmd sem við blasir í veröldinni. Þrátt fyrir allt og allt lifum við nú það skeið í sögu mannkyns sem klárlega er það skásta sem verið hefur. Nefna má þá staðreynd að umliðin þrjátíu ár hefur sárafátækt, ólæsi, ungbarnadauði og önnur óáran minkað um helming á heimsvísu ásamt tíðni alls kyns kvilla sem hægt er að bólusetja gegn. Allt er þetta þakkarvert og sýnir okkur hvað máttur skipulagningarinnar og samhjálparinnar er mikill. Sameinuðu þjóðirnar hafa mælt lífskjör heimsbúa með kerfisbundnum hætti frá árinu 1990 og gefið út árlega lífskjaravístitölu (Human Development Index) fyrir hvert ríki heims. Lífskjör fólks eru þá metin út frá þrennslags opinberum upplýsingum; Langlífi, menntunarstigi og svo nefndum Gini-stuðli sem mælir innbyrðis ójöfnuð í hverju ríki. Samkvæmt þessu mati hafa samanlögð lífskjör heimsbúa vaxið hægt og bítandi þau 35 ár sem mælingar hafa staðið og ánægjulegt er að sjá að einmitt á þessu sumri stöndum við Íslendingar best að vígi samanborið við öll ríki heims í þeim mælingum.[1] Valdið sem safnar sjálfu sér Það að lífsgæði almennings hafi þokast upp á við umliðin ár á heimsvísu merkir þó ekki að ranglæti og misskiptingu hafi linnt eða að allt stefni sjálfkrafa í réttar áttir. Bresku hjálparsamtökin Oxfam hafa bent á að aldrei fyrr í sögunni hafi efnahagslegur ójöfnuður náð viðlíka hæðum sem hin síðustu ár og tölur sem sýna samþjöppun auðs og valda í heiminum síðustu fimm ár eru sláandi.[2] Valdið sem safnar sjálfu sér á öllum tímum er nú orðið að yfirþjóðlegum samsteypum sem fara sínu fram með þeim hætti að þjóðkjörnar ríkisstjórnir mega sín iðulega lítils í samanburði. Lýðræði á undir högg að sækja, Sameinuðu þjóðirnar eru ítrekað virtar að vettugi og Alþjóðadómstóllinn er markvisst hundsaður. Annað stórt áhyggjuefni er sívaxandi skautun innan samfélaga á heimsvísu sem veldur glundroða og rænir athygli frá mikilvægum úrlausnarefnum sem varða almannahag, svo sem fátækt, heilbrigðis- og menntamálum og sjálfum vistkerfisvandanum. Andúð sem tæki Þeir koma til yðar í sauðaklæðum en innra eru þeir gráðugir vargar, mælti Jesús þegar hann lýsti valdsmönnum samtíma síns. Svo gaf hann ráð sem gildir á öllum öldum: Af ávöxtum þeirra skuluð þér þekkja þá.[3] Einkennis-ávöxtur flest allra þjóðfélagsþjösnara er sá að þeir útnefna einhvern sérstakan óvin innan samfélagsins sem þeir hyggjast ná tökum á. Gagnlegir hópar í sögulegu ljósi hafa verið gyðingar, hommar, sígaunar, þeldökkt fólk, ólíkir trúar- og menningarhópar eftir atvikum og nú síðast múslimar, innflytjendur og flóttafólk. Erindið snýr þó ekki í raun að völdum hópum hverju sinni heldur eru þeir nýttir sem tæki til að gefa lágstétt viðkomandi samfélags tilfinningu fyrir því að vera obbolítið ofan á svo hægt sé að ganga enn frekar á lífsgæði hennar. Að ógleymdu ríki nasista á síðustu öld eru þrjú dæmi fyrir augum okkar í dag: Hið glórulausa stjórnarfar í Bandaríkjunum þar sem andúð á minnihlutahópum eru kerfisbundið nýtt við stjórnun. Innrásarstríðið sem geysar í Evrópu af hálfu Rússa undir því yfirskyni að verið sé að berjast við nasista í Úkraínu. Loks er tryllt, rasísk nýlenduhrollvekja sýnd í beinu raunveruleikastreymi frá Gaza með vanvirkum stuðningi vesturvelda. Kveðjum óttann Á öllum öldum, allt frá því menn fóru að geta reist múra og safnað korni í hlöður hefur yfirráðahyggjan verið við stjórnvölinn. Enn lætur almenningur glepjast í óttablöndnum feginleika yfir því að vera þó ekki gyðingur eða hommi, eða palestínumaður eða sígauni eða múslimi eða flótamaður eða heimilislaus eða hvað annað sem valdasjúklingunum dettur í hug þá stundina. Þvert á alla skynsemi og reynslu ástundar mannkyn yfirráð í stað samráðs. Við beitum ásökunum í stað ábyrgðar, trúum á forréttindi fárra í stað almannahags og sjáum hvert annað sem keppnauta vitandi þó ofur vel að við erum ekkert annað en fjölskylda. Í raun og sannleika vitum við að jörðin er máttug og rík og býður öllu lífi faðm sinn. Við vitum líka að mannkyn er eitt fjölbreytt kyn og landamæri eru seinni tíma föndur. Allt mun fara vel þegar við kveðjum óttann og tökum höndum saman á forsendum lífsins. Höfundur er prestur og siðfræðingur. [1] https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI [2] https://www.oxfam.org.uk/media/press-releases/wealth-of-five-richest-men-doubles-since-2020-as-wealth-of-five-billion-people-falls/ [3] Matt. 7.15-16
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar