Tuttugu prósent meira fjár­magn í utan­ríkis­mál á næsta ári

Gert er ráð fyrir um 20% útgjaldaaukningu vegna utanríkismála í fjárlögum næsta árs samkvæmt frumvarpi samanborið við árið í ár. Meðal annars er gert ráð fyrir auknum útgjöldum vegna stuðnings Íslands við Úkraínu, vegna viðhalds á varnarmannvirkjum og fjölgun gistirýma á öryggissvæðum. Þá stendur til að bæta mönnun og auka sérfræðiþekkingu á sviði varnartengdra verkefna.

Viðmið í mótun vegna NATO-markmis

Á leiðtogafundi Atlantshafsbandalagsins í sumar samþykktu aðildarríki að stórauka framlög sín til öryggis- og varnarmála frá því sem verið hefur. Kveðið var á um það í yfirlýsingu aðildarríkjanna að þau muni verja 5% af vergri landsframleiðslu sinni á ári í varnar- og öryggismál fyrir árið 2035. Þar af séu 3,5% í bein varnar- og hernaðarútgjöld og 1,5 í að styrkja innviði og efla viðnámsþrótt og áfallaþol ríkjanna.

Aðeins hið síðarnefnda á við um hið herlausa Ísland, en ríkisstjórnin stefnir á að ná því markmiði árið 2035. Ekki liggur þó fyrir nákvæmlega hvað mun falla þar undir.

„Viðmið fyrir nauðsynlegar framkvæmdir og styrkingu innviða á Íslandi eru enn til vinnslu hjá Atlantshafsbandalaginu og stjórnvöldum. Í framhaldi af þeirri vinnu mun eiga sér stað vönduð greining, áætlanagerð og framkvæmdir til að styrkja innviði sem nýtast m.t.t. varnar- og öryggismála og til að auka áfallaþol íslensks samfélags,“ segir í svari utanríkisráðuneytisins við fyrirspurn fréttastofu um málið.

Fleiri milljarðar áætlaðir í fjárlögum

„Öryggi og innviðir“ er eitt af þeim leiðarstefum sem ríkisstjórnin kveðst boða í fjárlögum sem kynnt voru á mánudag og ráðherra mælir fyrir á Alþingi á morgun. Í því samhengi verði meðal annars lögð áhersla á öruggari samgöngur, landamæri og samfélag.

Lesa má meðal annars úr frumvarpinu að útgjaldarammi vegna utanríkismála vex um tæp nítján prósent á milli ára, úr 19,2 milljörðum í ár og í 23,15 milljarða á næsta ári. Það er aukning upp á rúma 3,5 milljarða á föstu verðlagi. Að teknu tilliti til launa- og verðlagsbreytinga hækka útgjöldin alls um 20,4% á milli ára.

Lang mestu munar þar um útgjöld til nýrra og aukinna verkefna á sviði samstarfs um öryggis- og varnarmál. Útgjöld vegna rekstrarkostnaðar og utanríkisviðskipta breytast lítið á milli ára en samningsbundin framlög vegna fjölþjóðasamstarfs aukast nokkuð.

Mest aukning vegna stuðnings við Úkraínu

Málaflokkur samstarfs um öryggis- og varnarmál innan ráðuneytisins nær yfir fjölþjóðasamstarf um öryggis- og varnarmál, fjölþáttaógnir svokallaðar og rekstur og fjármögnun varnartengdra rekstrarverkefna og yfirumsjón með öryggis- og varnarsvæðum á Íslandi. Rekstur tvíhliða varnarsamnings Íslands og Bandaríkjanna og undirbúningur og framkvæmd varnaræfinga á Íslandi falla einnig undir málaflokkinn.

Heildarfjárheimild til málaflokksins fyrir árið 2026 er áætluð um 10,4 milljarðar samkvæmt fjárlagafrumvarpi og hækkar þannig um rúma 3,2 milljarða frá fjárlögum þessa árs.

Drjúgur hluti þessarar hækkunar er vegna aukins stuðnings við Úkraínu vegna innrásarstríðs Rússa. Framlag Íslands þar felst meðal annars í þátttöku Íslands í kaupum á hergögnum og birgðum ásamt sértækum þjálfunarverkefnum og er áætlað að útgjöld vegna þessa verði 2,1 milljarði meiri á næsta ári en fjárlög þessa árs gera ráð fyrir.

Sjá einnig: 13,3 milljarðar frá Ís­landi til Úkraínu: Danska leiðin „ein sú besta“ til að styrkja varnir Evrópu

Þá er gert ráð fyrir 400 milljón króna aukningu á fjárlögum milli ára til að bæta mönnun, auka sérfræðiþekkingu, þjálfun og endurmenntun starfsfólks sem sinner varnartengdum verkefnum. 350 milljónum meira er einnig áætlað í viðhald varnarmannvirkja og kerfa á öryggissvæðum frá því sem gert var ráð fyrir í fjárlögum þessa árs. Sömu upphæð er ráðgert að verja til viðbótar vegna fjölgunar gistirýma á öryggissvæðum.

Mikilvægi alþjóðasamskipta og hagsmunagæslu sjaldan verið skýrara

Hvað varðar samningsbundin framlög vegna fjölþjóðasamstarfs er gert ráð fyrir tæpum fjórum milljörðum á næsta ári, sem er rúmum 500 milljónum meira en á fjárlögum þessa árs. Peningarnir eiga meðal annars að fara í auknar fjárheimildir vegna fjölþjóðasamstarfs Íslands á vettvangi Eftirlitstofnunar EFTA, NATO, OECD, IAEA, Norrænu ráðherranefndarinnar, Evrópuráðsins og fleiri stofnanna sem Ísland á aðild að.

„Mikilvægi þess að sinna alþjóðasamskiptum og hagsmunagæslu fyrir Ísland hefur sjaldan verið skýrara og á það við um öll svið alþjóðasamskipta, hvort sem það tengist viðskiptum, hagsmunagæslu eða samstarfi um öryggis- og varnarmál. Ástand heimsmála er með þeim hætti að nauðsynlegt er að horfa sérstaklega til öryggis- og varnarmála og endurspeglar sú forgangsröðun sem birtist í þessu fjárlagafrumvarpi þann veruleika,” segir meðal annars í kaflanum um utanríkismál í fjárlagafrumvarpinu.