Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar 2. október 2025 10:46 Ungt fólk þarf hjálp þegar hún skiptir máli Ungt fólk á rétt á að fá aðstoð þegar það þarf á henni að halda – ekki eftir mánuði eða ár. Geðheilbrigði er ekki aukaatriði heldur grunnstoð í lífi hvers barns og ungmennis. Það hefur bein áhrif á félagsleg tengsl, sjálfsmynd, líðan og framtíðarmöguleika. Reynslan sýnir að hefðbundin heilbrigðisþjónusta nær ekki alltaf utan um þarfir unga fólksins okkar. Ferlar eru oft flóknir, biðlistar langir og hindranir margskonar. Rannsóknir á alþjóðavísu hafa ítrekað sýnt að sveigjanleg og aðgengileg úrræði skipta sköpum. Þegar þjónustan er án hindrana og kostnaðar aukast líkurnar á að ungmenni leiti sér aðstoðar þegar hennar er þörf. Þar koma lágþröskulda úrræði inn sem mikilvæg brú á milli ungs fólks og kerfisins. Hvað felst í lágþröskulda þjónustu? Lágþröskulda þjónusta þýðir að ungmenni geta leitað sér aðstoðar án tilvísunar, án langrar biðar og án þess að greiða háar upphæðir. Hún er sveigjanleg, nálæg og leggur áherslu á að mæta einstaklingnum þar sem hann er staddur hverju sinni. Stuðningurinn er einstaklingsmiðaður, óformlegur og laus við hindranir sem oft letja ungt fólk frá því að sækja sér hjálp. Alþjóðlegar skýrslur, til dæmis frá Evrópuráðinu, hafa bent á að slík þjónusta sé ekki lúxus heldur grundvallarréttindi barna og ungmenna. Með því að brjóta niður félagslegar og efnahagslegar hindranir tryggir hún jafnrétti í aðgengi. Með úrræði eins og Berginu náum við til fleiri ungmenna sem annars hefðu átt á hættu að falla á milli kerfa eða jafnvel forðast að leita sér aðstoðar. Í Berginu hafa ungmenni á aldrinum 12–25 ára aðgang að viðtölum við fagaðila, sér að kostnaðarlausu. Af hverju skiptir þetta máli? Að bregðast sem fyrst við getur skipt sköpum. Þegar ungmenni fá snemmtækan stuðning við kvíða, vanlíðan, áföll eða félagslegar áskoranir aukast líkurnar á að þau byggi upp seiglu og færni til að takast á við framtíðarerfiðleika. Með því að grípa inn í snemma er hægt að draga verulega úr hættunni á alvarlegum geðheilbrigðisvanda síðar meir og létta þar með álagi af sérhæfðari úrræðum á hærra þjónustustigi. Lágþröskulda þjónusta stuðlar einnig að jafnrétti í aðgengi. Mörg ungmenni upplifa að þau passi ekki inn í hefðbundin úrræði eða hafi ekki burði til að nýta þau. Þegar öllum er boðið velkomið – óháð bakgrunni eða stöðu – minnka þær hindranir. Að auki eykst traust til kerfisins þegar ungt fólk er mætt á jafningjagrundvelli og í öruggu umhverfi þar sem þeirra rödd og reynsla eru tekin alvarlega. Hlutverk Bergsins Bergið hefur á undanförnum árum orðið lykilaðili í snemmtækum stuðningi við ungt fólk á Íslandi. Þar geta ungmenni á aldrinum 12–25 ára komið án tilvísunar og fengið viðtal við fagfólk án kostnaðar. Þjónustan er bæði persónuleg og sveigjanleg, þar sem lögð er áhersla á lausnir sem henta hverjum og einum. Á hverju ári leita hundruð ungmenna til Bergsins – mörg þeirra í fyrsta sinn sem þau ræða líðan sína við fagaðila. Fyrir þau er þetta ekki aðeins samtal, heldur nauðsynlegt tækifæri til að taka fyrsta og mikilvægasta skrefið í átt að betri líðan. Samfélagslegur ávinningur Ávinningurinn af lágþröskulda þjónustu er tvíþættur. Fyrir einstaklinginn felst hann í skjótum stuðningi og bættum lífsgæðum. Fyrir samfélagið felst hann í minni kostnaði innan félags- og heilbrigðiskerfisins, aukinni virkni í námi og starfi og sterkari framtíðarkynslóðum. Rannsóknir sýna að fjárfesting í snemmtækri og aðgengilegri geðheilbrigðisþjónustu borgar sig margfalt til lengri tíma. Með henni stöndum við einnig vörð um grundvallarréttindi barna og ungmenna. Veitum aðstoð þegar hún skiptir máli Geðheilbrigði ungs fólks má aldrei vera aukaatriði. Til að mæta raunverulegum þörfum þarf þjónusta að vera sveigjanleg, aðgengileg og laus við hindranir. Lágþröskulda úrræði eins og Bergið eru þar lykilþáttur – þau tryggja að enginn þurfi að ganga einn í gegnum vanlíðan eða áföll. Með því að efla og tryggja framtíð slíkra úrræða leggur samfélagið grunn að heilbrigðari og sterkari framtíðarkynslóðum. Það er okkar mat að lágþröskulda þjónusta og nálgun líkt og Bergið veitir sé ekki aðeins valkostur heldur nauðsynlegt úrræði til að tryggja að ungt fólk fái þá aðstoð sem það á rétt á – þegar hún skiptir mestu máli. Höfundur er félagsráðgjafi og framkvæmdastjóri Bergsins Headspace. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Eva Rós Ólafsdóttir Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Refsa fyrst, spyrja svo? Jakob Frímann Magnússon Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Ungt fólk þarf hjálp þegar hún skiptir máli Ungt fólk á rétt á að fá aðstoð þegar það þarf á henni að halda – ekki eftir mánuði eða ár. Geðheilbrigði er ekki aukaatriði heldur grunnstoð í lífi hvers barns og ungmennis. Það hefur bein áhrif á félagsleg tengsl, sjálfsmynd, líðan og framtíðarmöguleika. Reynslan sýnir að hefðbundin heilbrigðisþjónusta nær ekki alltaf utan um þarfir unga fólksins okkar. Ferlar eru oft flóknir, biðlistar langir og hindranir margskonar. Rannsóknir á alþjóðavísu hafa ítrekað sýnt að sveigjanleg og aðgengileg úrræði skipta sköpum. Þegar þjónustan er án hindrana og kostnaðar aukast líkurnar á að ungmenni leiti sér aðstoðar þegar hennar er þörf. Þar koma lágþröskulda úrræði inn sem mikilvæg brú á milli ungs fólks og kerfisins. Hvað felst í lágþröskulda þjónustu? Lágþröskulda þjónusta þýðir að ungmenni geta leitað sér aðstoðar án tilvísunar, án langrar biðar og án þess að greiða háar upphæðir. Hún er sveigjanleg, nálæg og leggur áherslu á að mæta einstaklingnum þar sem hann er staddur hverju sinni. Stuðningurinn er einstaklingsmiðaður, óformlegur og laus við hindranir sem oft letja ungt fólk frá því að sækja sér hjálp. Alþjóðlegar skýrslur, til dæmis frá Evrópuráðinu, hafa bent á að slík þjónusta sé ekki lúxus heldur grundvallarréttindi barna og ungmenna. Með því að brjóta niður félagslegar og efnahagslegar hindranir tryggir hún jafnrétti í aðgengi. Með úrræði eins og Berginu náum við til fleiri ungmenna sem annars hefðu átt á hættu að falla á milli kerfa eða jafnvel forðast að leita sér aðstoðar. Í Berginu hafa ungmenni á aldrinum 12–25 ára aðgang að viðtölum við fagaðila, sér að kostnaðarlausu. Af hverju skiptir þetta máli? Að bregðast sem fyrst við getur skipt sköpum. Þegar ungmenni fá snemmtækan stuðning við kvíða, vanlíðan, áföll eða félagslegar áskoranir aukast líkurnar á að þau byggi upp seiglu og færni til að takast á við framtíðarerfiðleika. Með því að grípa inn í snemma er hægt að draga verulega úr hættunni á alvarlegum geðheilbrigðisvanda síðar meir og létta þar með álagi af sérhæfðari úrræðum á hærra þjónustustigi. Lágþröskulda þjónusta stuðlar einnig að jafnrétti í aðgengi. Mörg ungmenni upplifa að þau passi ekki inn í hefðbundin úrræði eða hafi ekki burði til að nýta þau. Þegar öllum er boðið velkomið – óháð bakgrunni eða stöðu – minnka þær hindranir. Að auki eykst traust til kerfisins þegar ungt fólk er mætt á jafningjagrundvelli og í öruggu umhverfi þar sem þeirra rödd og reynsla eru tekin alvarlega. Hlutverk Bergsins Bergið hefur á undanförnum árum orðið lykilaðili í snemmtækum stuðningi við ungt fólk á Íslandi. Þar geta ungmenni á aldrinum 12–25 ára komið án tilvísunar og fengið viðtal við fagfólk án kostnaðar. Þjónustan er bæði persónuleg og sveigjanleg, þar sem lögð er áhersla á lausnir sem henta hverjum og einum. Á hverju ári leita hundruð ungmenna til Bergsins – mörg þeirra í fyrsta sinn sem þau ræða líðan sína við fagaðila. Fyrir þau er þetta ekki aðeins samtal, heldur nauðsynlegt tækifæri til að taka fyrsta og mikilvægasta skrefið í átt að betri líðan. Samfélagslegur ávinningur Ávinningurinn af lágþröskulda þjónustu er tvíþættur. Fyrir einstaklinginn felst hann í skjótum stuðningi og bættum lífsgæðum. Fyrir samfélagið felst hann í minni kostnaði innan félags- og heilbrigðiskerfisins, aukinni virkni í námi og starfi og sterkari framtíðarkynslóðum. Rannsóknir sýna að fjárfesting í snemmtækri og aðgengilegri geðheilbrigðisþjónustu borgar sig margfalt til lengri tíma. Með henni stöndum við einnig vörð um grundvallarréttindi barna og ungmenna. Veitum aðstoð þegar hún skiptir máli Geðheilbrigði ungs fólks má aldrei vera aukaatriði. Til að mæta raunverulegum þörfum þarf þjónusta að vera sveigjanleg, aðgengileg og laus við hindranir. Lágþröskulda úrræði eins og Bergið eru þar lykilþáttur – þau tryggja að enginn þurfi að ganga einn í gegnum vanlíðan eða áföll. Með því að efla og tryggja framtíð slíkra úrræða leggur samfélagið grunn að heilbrigðari og sterkari framtíðarkynslóðum. Það er okkar mat að lágþröskulda þjónusta og nálgun líkt og Bergið veitir sé ekki aðeins valkostur heldur nauðsynlegt úrræði til að tryggja að ungt fólk fái þá aðstoð sem það á rétt á – þegar hún skiptir mestu máli. Höfundur er félagsráðgjafi og framkvæmdastjóri Bergsins Headspace.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun