Í dag, þann 19. júní, minnumst við réttindabaráttu kvenna en þennan dag árið 1915 hlutu íslenskar konur fyrst kosningarétt. Það var stór áfangi í jafnréttisbaráttunni sem þó stendur enn og mun ekki ljúka þar til fullkomnu jafnrétti kynjanna er náð.
Það skiptir máli hverjir stjórna
Í kjölfar alþingiskosninganna árið 2009 urðu kaflaskil þegar konur voru í fyrsta skipti yfir 40% þingmanna og Jóhanna Sigurðardóttir varð forsætisráðherra, fyrst kvenna. Í ríkisstjórnum Jóhönnu Sigurðardóttur á árunum 2009 til 2013 voru konur jafn margar eða fleiri en karlar, kona gegndi í fyrsta sinn embætti fjármála- og efnahagsráðherra og ríkisstjórn hennar er sú fyrsta í sögunni sem nær lögbundnum hlut kynjanna í nefndum og ráðum á vegum stjórnvalda og fullkomnu jafnræði meðal ráðuneytisstjóra, æðstu embættismanna stjórnsýslunnar.
Á síðustu árum hafa margir stórir sigrar náðst í átt að auknu jafnrétti undir forystu Samfylkingar og VG. Má þar nefna aðgerðaráætlun í baráttu gegn mansali, lög um bann við kaupum á vændi, austurrísku leiðina, bann við nektardansstöðum og vitundarvakningu um skaðsemi kláms og kynbundins ofbeldis, hækkun barnabóta og endurreisn Fæðingarorlofssjóðs, meðal annars með lengingu orlofsins í 12 mánuði með jafnri skiptingu milli kynja.
Þá hefur Ísland fyrst landa útbúið jafnlaunastaðal og í framhaldi af því geta fyrirtæki og stofnanir sótt um jafnlaunavottanir til að sýna að þau leggi baráttunni gegn kynbundnum launamun lið. Kynbundnum launamun innan ráðuneyta var eytt og fyrstu skrefin voru tekin í endurmati launa stóru kvennastéttanna í heilbrigðiskerfinu í samræmi við viðamikla aðgerðaráætlun um launajafnrétti sem ríkisstjórnin vann eftir. Þá var kynjuð hagstjórn höfð að leiðarljósi við fjárlagagerð og efnahagsstjórn.
Þá er búið að lögbinda 40% hlutfall hvors kyns í stjórnum lífeyrissjóða og fyrirtækja, sem þegar er farið að hafa áhrif og kemur að fullu til framkvæmda í haust. Jafnaðarmenn treysta konum og sýndu það í verki og því hefur Ísland, þrjú ár í röð, talist það land í heiminum sem næst kemst fullkomnu jafnrétti kynjanna.
Það eru því mikil vonbrigði að sjá hvernig þróunin hefur orðið nú á fyrstu dögum nýs Alþingis og nýrrar ríkisstjórnar Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks. Fáar konur eru ráðherrar og kynjahlutföllin í nýskipuðum nefndum á vegum Alþingis báru vott um að jafnréttissjónarmið hafi ekki verið höfð að leiðarljósi en það þurfti utanaðkomandi þrýsting til þess að leiðrétta þá kynjaslagsíðu sem birtist í nefndaskipan og minnti á gamalgrónar hugmyndir um karlamál og kvennamál.
Jafnrétti skiptir máli
Þrátt fyrir afar bága stöðu ríkissjóðs eftir hrun var með skýrri forgangsröðun ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur staðinn vörður um almannaþjónustu og aldrei áður hefur jafnréttismálum verið gert jafn hátt undir höfði af ríkisstjórn hér á landi. Hins vegar eigum við enn langt í land þegar kemur að launamun kynjanna. Grípa verður til aðgerða til þess að leiðrétta ójöfn laun og lífskjör karla og kvenna og á hið opinbera að vera fyrirmynd í þeim efnum. Við viljum sjá framkvæmdaáætlun um launajafnrétti kynjanna sem var samþykkt af ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur í lok árs 2012 komast til framkvæmda.
Femínískar áherslur í stjórnun sveitarfélaga eru ekki síður mikilvægar. Skipulag, samgönguáætlanir og fjölbreytni ferðamáta á að taka mið af þörfum beggja kynja og baráttan við óæskilegar staðalmyndir kynjanna og klámvæðingu er afar mikilvæg í starfi skóla- og frístundageirans. Það er mikilvægt að rödd kvenna heyrist hátt á vettvangi sveitarstjórna og að konur á öllum aldri upplifi starf í sveitarstjórnum sem eftirsóknarverðan vettvang til að hafa jákvæð áhrif á samfélagið.
Það þarf að skapa konum enn betri tækifæri til að fara inn á vettvang sveitarstjórnarmála. Það hefur sýnt sig að konur hætta fyrr í sveitarstjórnum en karlar og er ástæðan sú að það er erfiðara fyrir konur að vera á vinnumarkaði og sinna sveitarstjórnarstörfum ásamt því að reka heimili. Þessu þarf að breyta.
Það er okkar von að núverandi ríkisstjórn haldi vöku sinni í jafnréttismálunum þannig að áfram verði haldið á þeirri góðu braut sem ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttir markaði. Íslenskar konur verða að standa vaktina saman, verja þá áfangasigra sem þegar hafa náðst og sækja enn frekar fram. Það er á okkar ábyrgð að hér sé samfélag sem byggir á jöfnuði og réttlæti en ekki misskiptingu og mismunun. Því skiptir máli að það sé aldrei slakað á kröfunum þegar kemur að jafnrétti.
Heiða Björg, Margrét Lind, Sema Erla og Þórunn Sigurðardóttir.
