Endurreisn fæðingarorlofskerfisins Þorsteinn Víglundsson skrifar 13. febrúar 2017 15:21 Við Íslendingar búum við nokkuð framsækna fæðingarorlofslöggjöf samanborið við önnur lönd. Auðvitað er það athyglisvert og umhugsunarvert að enn teljist það framsækin hugmynd að feður taki fæðingarorlof með börnum sínum. Markmiðið að baki núgildandi fæðingarorlofslöggjöf var á sínum tíma að tryggja báðum foreldrum sjálfstæðan rétt til að verja tíma með barni í fæðingarorlofi. Áður en feðrum var færður þessi sjálfstæði réttur af hálfu löggjafans var afar fátítt að feður fengju tækifæri til þess að verja tíma heima í kjölfar fæðingar barns. Hin hliðin á þessum veruleika var að sama skapi sú að börn fengu aðeins notið samvista við annað foreldri sitt á fyrstu mánuðum.Fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur Samhliða því sem fæðingarorlofslöggjöf okkar hefur tryggt báðum foreldrum barns rétt til töku fæðingarorlofs hefur fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur verið tryggður með því að að tryggja foreldrum 80% af launum þeirra á meðan á fæðingarorlofi stendur. Í því felst auðvitað að sama skapi hvati til þess að feður taki fæðingarorlof ekki síður en mæður, enda ættu fjárhagslegar ástæður síður að verða þess valdandi að aðeins mæður taki fæðingarorlof. Enn er það því miður svo að heildarlaun kvenna eru umtalsvert lægri en karla og án þessarar tekjutengingar blasir við að margar barnafjölskyldur ættu ekki raunverulega kost á því að faðir nýti sinn hluta orlofs, vegna þess að tekjutap á viðkvæmum tímapunkti í lífinu yrði of mikið. Þetta er því miður staðan hjá mörgum fjölskyldum í dag. Ein afleiðing hrunsins var sú að við höfum að mörgu leyti horfið var frá þeirri hugmyndafræði sem var ákveðið flaggskip í fjölskyldustefnu okkar. Í skrefum var hámarksgreiðsla lækkuð úr 575 þúsund krónum í 300 þúsund, árið 2010. Þessi mikla lækkun greiðslna til foreldra í fæðingarorlofi hefur valdið því að mun færri börn njóta samvista við feður í fæðingarorlofi en áður var og orlofstaka feðra er enn innan við þriðjung orlofstöku mæðra. Feður í lægsta og hæsta tekjuþrepunum hafa minnkað töku fæðingarorlofs til mikilla muna. Alvarlegri afleiðing þess feður taka styttra fæðingarorlof er sú að með því aukast líkur á því að tími barna heimavið styttist, sem verður til þess að börnin fara fyrr í dagvistun. Færa má rök fyrir því að hærri greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi stuðli að lengra fæðingarorlofi, þar sem foreldrar fullnýta rétt sinn. Sjálfstæður réttur feðra til töku fæðingarorlofs er þess vegna ekki síður til að vernda rétt barns til samvista við báða foreldra á fyrstu mánuðum ævinnar.Hærri greiðslur tryggja rétt barnanna Það er í mínum huga forgangsatriði að við endurreisum fæðingarorlofskerfi okkar. Það gerum við með því að hækka greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi, til að gera foreldrum kleift að fullnýta orlofið. Aðrir hafa haldið fram að lenging fæðingarorlofs sé brýnna hagsmunamál og þrátt fyrir að ég geti tekið undir að lenging orlofs sé einnig hagsmunamál barna þá er mikilvægara að byrja á því að endurreisa fæðingarorlofskerfið áður en við skoðum lengingu orlofs. Það er til lítils að lengja orlof um þrjá mánuði þegar veruleikinn er sá að stór hluti foreldra telur sig ekki eiga raunhæfan kost á að nýta réttinn vegna þess hversu lágar greiðslurnar eru. Sú staða bitnar auðvitað ekki síst á börnunum sem eiga að geta verið heima á fyrstu mánuðum. Við erum meðvituð um að þeir feður sem lægstar hafa tekjurnar hafa minnkað töku fæðingarorlofs. Markmið ríkisstjórnarinnar er því að styðja við tekjulægstu foreldrana með því að skoða að minnka sérstaklega skerðingu á fæðingarorlofsgreiðslum undir 300.000 kr.Dagvistun verði tryggð Lenging fæðingarorlofs er stundum rökstudd með því að þannig verði hægt að brúa það bil sem er á milli fæðingarorlofs og dagvistunar barna. Staðreyndin er hins vegar sú að í stærsta sveitarfélagi landsins stendur börnum að jafnaði ekki til boða leikskólapláss fyrr en á því ári sem þau verða 2 ára. Pláss hjá dagforeldrum er að sama skapi alls ekki tryggt. Þennan veruleika þekkja foreldrar ágætlega. Lenging fæðingarorlofs getur því að takmörkuðu leyti leyst þennan vanda, þar sem um ár getur liðið frá því að fæðingarorlofi lýkur og þar til leikskólapláss býðst. Í því felst mikið óöryggi fyrir foreldra og í einhverjum tilvikum tekjutap. Ef ætlunin er að brúa bilið á milli fæðingarorlofs og dagvistunar verður það ekki gert með lengingu fæðingarorlofs einni saman. Börn geta treyst því að skólaganga þeirra hefjist við 6 ára aldur og þá skiptir engu hver staðan er grunnskólum í einstökum hverfum. Ættu börn ekki að geta búið við sama öryggi hvað varðar leikskólagöngu? Ísland á að setja sér það markmið að búa vel að barnafjölskyldum með velferð barna að leiðarljósi og til þess að tryggja að ungt fólk velji sér búsetu á Íslandi. Við viljum vera fjölskylduvænt samfélag sem tryggir rétt barna til samvista við foreldra sína á viðkvæmasta skeiði lífsins. Í því sambandi skiptir höfuðmáli að við náum að reisa að nýju öflugt fæðingarorlofskerfi. Auknar greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi er fyrsta skrefið og jafnframt það mikilvægasta á þeirri leið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Þorsteinn Víglundsson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Við Íslendingar búum við nokkuð framsækna fæðingarorlofslöggjöf samanborið við önnur lönd. Auðvitað er það athyglisvert og umhugsunarvert að enn teljist það framsækin hugmynd að feður taki fæðingarorlof með börnum sínum. Markmiðið að baki núgildandi fæðingarorlofslöggjöf var á sínum tíma að tryggja báðum foreldrum sjálfstæðan rétt til að verja tíma með barni í fæðingarorlofi. Áður en feðrum var færður þessi sjálfstæði réttur af hálfu löggjafans var afar fátítt að feður fengju tækifæri til þess að verja tíma heima í kjölfar fæðingar barns. Hin hliðin á þessum veruleika var að sama skapi sú að börn fengu aðeins notið samvista við annað foreldri sitt á fyrstu mánuðum.Fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur Samhliða því sem fæðingarorlofslöggjöf okkar hefur tryggt báðum foreldrum barns rétt til töku fæðingarorlofs hefur fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur verið tryggður með því að að tryggja foreldrum 80% af launum þeirra á meðan á fæðingarorlofi stendur. Í því felst auðvitað að sama skapi hvati til þess að feður taki fæðingarorlof ekki síður en mæður, enda ættu fjárhagslegar ástæður síður að verða þess valdandi að aðeins mæður taki fæðingarorlof. Enn er það því miður svo að heildarlaun kvenna eru umtalsvert lægri en karla og án þessarar tekjutengingar blasir við að margar barnafjölskyldur ættu ekki raunverulega kost á því að faðir nýti sinn hluta orlofs, vegna þess að tekjutap á viðkvæmum tímapunkti í lífinu yrði of mikið. Þetta er því miður staðan hjá mörgum fjölskyldum í dag. Ein afleiðing hrunsins var sú að við höfum að mörgu leyti horfið var frá þeirri hugmyndafræði sem var ákveðið flaggskip í fjölskyldustefnu okkar. Í skrefum var hámarksgreiðsla lækkuð úr 575 þúsund krónum í 300 þúsund, árið 2010. Þessi mikla lækkun greiðslna til foreldra í fæðingarorlofi hefur valdið því að mun færri börn njóta samvista við feður í fæðingarorlofi en áður var og orlofstaka feðra er enn innan við þriðjung orlofstöku mæðra. Feður í lægsta og hæsta tekjuþrepunum hafa minnkað töku fæðingarorlofs til mikilla muna. Alvarlegri afleiðing þess feður taka styttra fæðingarorlof er sú að með því aukast líkur á því að tími barna heimavið styttist, sem verður til þess að börnin fara fyrr í dagvistun. Færa má rök fyrir því að hærri greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi stuðli að lengra fæðingarorlofi, þar sem foreldrar fullnýta rétt sinn. Sjálfstæður réttur feðra til töku fæðingarorlofs er þess vegna ekki síður til að vernda rétt barns til samvista við báða foreldra á fyrstu mánuðum ævinnar.Hærri greiðslur tryggja rétt barnanna Það er í mínum huga forgangsatriði að við endurreisum fæðingarorlofskerfi okkar. Það gerum við með því að hækka greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi, til að gera foreldrum kleift að fullnýta orlofið. Aðrir hafa haldið fram að lenging fæðingarorlofs sé brýnna hagsmunamál og þrátt fyrir að ég geti tekið undir að lenging orlofs sé einnig hagsmunamál barna þá er mikilvægara að byrja á því að endurreisa fæðingarorlofskerfið áður en við skoðum lengingu orlofs. Það er til lítils að lengja orlof um þrjá mánuði þegar veruleikinn er sá að stór hluti foreldra telur sig ekki eiga raunhæfan kost á að nýta réttinn vegna þess hversu lágar greiðslurnar eru. Sú staða bitnar auðvitað ekki síst á börnunum sem eiga að geta verið heima á fyrstu mánuðum. Við erum meðvituð um að þeir feður sem lægstar hafa tekjurnar hafa minnkað töku fæðingarorlofs. Markmið ríkisstjórnarinnar er því að styðja við tekjulægstu foreldrana með því að skoða að minnka sérstaklega skerðingu á fæðingarorlofsgreiðslum undir 300.000 kr.Dagvistun verði tryggð Lenging fæðingarorlofs er stundum rökstudd með því að þannig verði hægt að brúa það bil sem er á milli fæðingarorlofs og dagvistunar barna. Staðreyndin er hins vegar sú að í stærsta sveitarfélagi landsins stendur börnum að jafnaði ekki til boða leikskólapláss fyrr en á því ári sem þau verða 2 ára. Pláss hjá dagforeldrum er að sama skapi alls ekki tryggt. Þennan veruleika þekkja foreldrar ágætlega. Lenging fæðingarorlofs getur því að takmörkuðu leyti leyst þennan vanda, þar sem um ár getur liðið frá því að fæðingarorlofi lýkur og þar til leikskólapláss býðst. Í því felst mikið óöryggi fyrir foreldra og í einhverjum tilvikum tekjutap. Ef ætlunin er að brúa bilið á milli fæðingarorlofs og dagvistunar verður það ekki gert með lengingu fæðingarorlofs einni saman. Börn geta treyst því að skólaganga þeirra hefjist við 6 ára aldur og þá skiptir engu hver staðan er grunnskólum í einstökum hverfum. Ættu börn ekki að geta búið við sama öryggi hvað varðar leikskólagöngu? Ísland á að setja sér það markmið að búa vel að barnafjölskyldum með velferð barna að leiðarljósi og til þess að tryggja að ungt fólk velji sér búsetu á Íslandi. Við viljum vera fjölskylduvænt samfélag sem tryggir rétt barna til samvista við foreldra sína á viðkvæmasta skeiði lífsins. Í því sambandi skiptir höfuðmáli að við náum að reisa að nýju öflugt fæðingarorlofskerfi. Auknar greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi er fyrsta skrefið og jafnframt það mikilvægasta á þeirri leið.
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar