Áhyggjur fólks af öðrum Guðmundur Steingrímsson skrifar 3. september 2018 07:00 Í vaxandi mæli hef ég tekið eftir því að hér á landi ríkir fremur djúp tilhneiging til miðstýringar eða einhvers konar forsjárhyggju. Fólki er ekki treyst mikið. Frelsi er talið hættulegt. Ég er sífellt að reka mig á dæmi um þetta. Í vikunni þurfti ég að kaupa lúsasjampó vegna þess að skólinn er byrjaður og lúsin þar með komin. Að kvöldlagi er ein búð í Lágmúla sem selur lúsasjampó. Ég spurði mig: Hverju sætir? Af hverju er ekki hægt að kaupa svona vöru í kjörbúð? Ríkir hér ótti við að fólk myndi kaupa of mikið lúsasjampó ef það fengist víðar? Yrði lúsasjampóæði? Áfengi er annað. Ef rauðvín fengist í kjörbúð, er viðbúið — að margra dómi — að landið færi á hliðina. Fólki er ekki treystandi til slíkra valkosta. Það yrði blekölvað alla daga. Ekki má heldur kaupa bjór á fótboltaleik. Það myndi enginn horfa á leikinn. Bara drekka. Ekki má heldur velja börnum sínum hvaða nöfn sem er. Það þarf leyfi. Leyfi þarf til að keyra annað fólk heim til sín gegn gjaldi. Og til að skjóta skjólshúsi yfir ferðafólk. Af þessu hefur kerfið greinilega miklar áhyggjur.Gluggalöggan Stundum fara áhyggjur fólks af hegðun annarra yfir mörk hins súrrealíska. Undanfarin ár höfum við hjónin verið að gera upp hús. Sérstaklega eftirminnilegt var þegar ég sem húseigandi átti fund á Skipulagssviði Reykjavíkurborgar til þess að ræða teikningarnar. Tveir borgararkitektar mættu á fundinn til þess að súpa hveljur og fórna höndum til skiptis yfir því að við ætluðum ekki að hafa gluggapósta á svefnherbergisglugganum. Mér var sagt að yfirmaðurinn hefði hreinlega misst kjálkann niður á bringu þegar hann sá teikninguna. Hann hefði aldrei séð annað eins. Mér var tjáð að póstalaus færi teikningin ekki í gegn. Hér náði forræðishyggjan nýjum hæðum. Hún var komin inn á svið hins fagurfræðilega. Í huganum velti ég fyrir mér hvort gluggalöggan myndi handtaka mig ef ég hlýddi ekki. Á sama fundi var gerð athugasemd við það hvar við hjónin hygðumst hafa baðkarið (inni á baði, semsagt). Baðkarslöggan yrði ekki ánægð. Ég reyndi auðvitað að vera kurteis og hlýðinn. Mig langaði þó mjög til að stinga upp á því að þetta fólk léti sér nægja að spá í sín hús og við hjónin fengjum frið til að spá í okkar. Það er hins vegar lýsandi fyrir ótta manns við yfirvaldið, hræðsluna við duttlungafullt kerfið, að nú þegar ég skrifa þetta — þegar nokkur ár eru liðin frá þessum fundi — finn ég til kvíða yfir mögulegum afleiðingum þess að ég skuli játa hér og nú að við hjónin óhlýðnuðumst. Til að þóknast Skipulagssviði breyttum við bara teikningunum. Í raunveruleikanum er glugginn hins vegar án pósta. Og þannig er nú það. Nú er ég líklega í djúpum skít.Ég kann ekki að skrifa Boðin og bönnin eru út um allt. Stjórnsemin virðist efalaus og óbilgjörn. Hún hvikar hvergi. Um árabil hef ég klórað mér í hausnum yfir miðstýringaráráttunni í skólakerfinu. Þrátt fyrir linnulaust tal um aukið frelsi í skólastarfi og sveigjanleika í þágu nemendanna, er þörfin til almennrar, einstrengingslegrar samræmingar svo yfirdrifin að það virðist ekki vera nokkur leið að breyta því. Samræmd, stöðluð próf skulu send á nemendur eins og tundurskeyti frá djöflinum. Annað dæmi er þó jafnvel enn betra: Skriftarkennslan. Einhvern tímann ákvað einhver að það væri sérstaklega aðkallandi að öll börn á grunnskólaaldri skyldu læra tengiskrift, sem mér skilst að heiti Ítalíuskrift. Ítalíuskrift var fundin upp af Niccolò Niccoli fræðimanni í Flórens á Ítalíu í kringum árið 1400 og þykir svona líka ægilega smekkleg, sérstaklega ef dregið er til stafs með fjöður. Ég get ekki hætt að láta þetta fara í taugarnar á mér. Mér er fyrirmunað að skilja af hverju börnin mín þurfa að læra þessa skrift. Má fólk ekki skrifa eins og því sýnist? Er ekki aðalatriðið að skriftin sé skiljanleg? Ég þekki dæmi af ágætum nemendum, með góðar einkunnir í öllum fögum nema þessari furðulegu tengiskrift. Skriftin er farin að leggjast á sálina á þeim. Og reyndar mér. Eitt kvöldið, þegar dóttir mín fyrir nokkrum árum átti að skrifa skrilljón eins k í Ítalíuskrift í línustrikað hefti uppgötvaði ég sjálfur að ég gat ekki fyrir nokkra muni hjálpað henni. Ég gat ekki skrifað þetta k. K-ið háir mér þó ekki. Mér finnst skipta meira máli hvað fólk skrifar, heldur en hvernig. En guði sé lof fyrir forræðishyggjufólkið samt. Annars væru ógeðslegir póstalausir gluggar út um allt og þjóðfélagið vaðandi í pöddufullu fólki með fáránleg nöfn að drekka lúsasjampó. Illa skrifandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Nýbygging þýðir ekki gallalaus eign Annþór Kristján Karlsson Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun Skoðun Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Sjá meira
Í vaxandi mæli hef ég tekið eftir því að hér á landi ríkir fremur djúp tilhneiging til miðstýringar eða einhvers konar forsjárhyggju. Fólki er ekki treyst mikið. Frelsi er talið hættulegt. Ég er sífellt að reka mig á dæmi um þetta. Í vikunni þurfti ég að kaupa lúsasjampó vegna þess að skólinn er byrjaður og lúsin þar með komin. Að kvöldlagi er ein búð í Lágmúla sem selur lúsasjampó. Ég spurði mig: Hverju sætir? Af hverju er ekki hægt að kaupa svona vöru í kjörbúð? Ríkir hér ótti við að fólk myndi kaupa of mikið lúsasjampó ef það fengist víðar? Yrði lúsasjampóæði? Áfengi er annað. Ef rauðvín fengist í kjörbúð, er viðbúið — að margra dómi — að landið færi á hliðina. Fólki er ekki treystandi til slíkra valkosta. Það yrði blekölvað alla daga. Ekki má heldur kaupa bjór á fótboltaleik. Það myndi enginn horfa á leikinn. Bara drekka. Ekki má heldur velja börnum sínum hvaða nöfn sem er. Það þarf leyfi. Leyfi þarf til að keyra annað fólk heim til sín gegn gjaldi. Og til að skjóta skjólshúsi yfir ferðafólk. Af þessu hefur kerfið greinilega miklar áhyggjur.Gluggalöggan Stundum fara áhyggjur fólks af hegðun annarra yfir mörk hins súrrealíska. Undanfarin ár höfum við hjónin verið að gera upp hús. Sérstaklega eftirminnilegt var þegar ég sem húseigandi átti fund á Skipulagssviði Reykjavíkurborgar til þess að ræða teikningarnar. Tveir borgararkitektar mættu á fundinn til þess að súpa hveljur og fórna höndum til skiptis yfir því að við ætluðum ekki að hafa gluggapósta á svefnherbergisglugganum. Mér var sagt að yfirmaðurinn hefði hreinlega misst kjálkann niður á bringu þegar hann sá teikninguna. Hann hefði aldrei séð annað eins. Mér var tjáð að póstalaus færi teikningin ekki í gegn. Hér náði forræðishyggjan nýjum hæðum. Hún var komin inn á svið hins fagurfræðilega. Í huganum velti ég fyrir mér hvort gluggalöggan myndi handtaka mig ef ég hlýddi ekki. Á sama fundi var gerð athugasemd við það hvar við hjónin hygðumst hafa baðkarið (inni á baði, semsagt). Baðkarslöggan yrði ekki ánægð. Ég reyndi auðvitað að vera kurteis og hlýðinn. Mig langaði þó mjög til að stinga upp á því að þetta fólk léti sér nægja að spá í sín hús og við hjónin fengjum frið til að spá í okkar. Það er hins vegar lýsandi fyrir ótta manns við yfirvaldið, hræðsluna við duttlungafullt kerfið, að nú þegar ég skrifa þetta — þegar nokkur ár eru liðin frá þessum fundi — finn ég til kvíða yfir mögulegum afleiðingum þess að ég skuli játa hér og nú að við hjónin óhlýðnuðumst. Til að þóknast Skipulagssviði breyttum við bara teikningunum. Í raunveruleikanum er glugginn hins vegar án pósta. Og þannig er nú það. Nú er ég líklega í djúpum skít.Ég kann ekki að skrifa Boðin og bönnin eru út um allt. Stjórnsemin virðist efalaus og óbilgjörn. Hún hvikar hvergi. Um árabil hef ég klórað mér í hausnum yfir miðstýringaráráttunni í skólakerfinu. Þrátt fyrir linnulaust tal um aukið frelsi í skólastarfi og sveigjanleika í þágu nemendanna, er þörfin til almennrar, einstrengingslegrar samræmingar svo yfirdrifin að það virðist ekki vera nokkur leið að breyta því. Samræmd, stöðluð próf skulu send á nemendur eins og tundurskeyti frá djöflinum. Annað dæmi er þó jafnvel enn betra: Skriftarkennslan. Einhvern tímann ákvað einhver að það væri sérstaklega aðkallandi að öll börn á grunnskólaaldri skyldu læra tengiskrift, sem mér skilst að heiti Ítalíuskrift. Ítalíuskrift var fundin upp af Niccolò Niccoli fræðimanni í Flórens á Ítalíu í kringum árið 1400 og þykir svona líka ægilega smekkleg, sérstaklega ef dregið er til stafs með fjöður. Ég get ekki hætt að láta þetta fara í taugarnar á mér. Mér er fyrirmunað að skilja af hverju börnin mín þurfa að læra þessa skrift. Má fólk ekki skrifa eins og því sýnist? Er ekki aðalatriðið að skriftin sé skiljanleg? Ég þekki dæmi af ágætum nemendum, með góðar einkunnir í öllum fögum nema þessari furðulegu tengiskrift. Skriftin er farin að leggjast á sálina á þeim. Og reyndar mér. Eitt kvöldið, þegar dóttir mín fyrir nokkrum árum átti að skrifa skrilljón eins k í Ítalíuskrift í línustrikað hefti uppgötvaði ég sjálfur að ég gat ekki fyrir nokkra muni hjálpað henni. Ég gat ekki skrifað þetta k. K-ið háir mér þó ekki. Mér finnst skipta meira máli hvað fólk skrifar, heldur en hvernig. En guði sé lof fyrir forræðishyggjufólkið samt. Annars væru ógeðslegir póstalausir gluggar út um allt og þjóðfélagið vaðandi í pöddufullu fólki með fáránleg nöfn að drekka lúsasjampó. Illa skrifandi.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar