Fé fylgi sjúklingi Teitur Guðmundsson skrifar 7. janúar 2021 10:30 Við höfum verið í ákveðinni baráttu hérlendis með það hvernig við sjáum fyrir okkur heilbrigðisþjónustuna til framtíðar, enda um einn stærsta, dýrasta og jafnframt flóknasta málaflokk ríkisfjármála að ræða, þar sem sitt sýnist hverjum. Þarna takast á ýmis sjónarmið sem öll eiga rétt á sér. Flestir eru sammála um að sterk og öflug heilbrigðisþjónusta sé einn af hornsteinum íslensks samfélags og um hana beri að standa vörð. Talsverð umræða og hiti verður oft á tíðum þegar rætt er hver skuli veita hana, ríki eða einkaaðilar. Gleymist þá stundum að þjónustan er fyrir þann sem á henni þarf að halda og ætti sá hinn sami ekki að verða undir í þeirri umræðu. Það er flestum ljóst að það getur verið erfitt að samræma forgangsröðun fjármuna sem eru af skornum skammti og tryggja á sama tíma bestu mögulegu heilbrigðisþjónustu sem völ er á. Það eru hagsmunir í hverjum einasta hópi sem kallar eftir meira fé og betri þjónustu hverju sinni. Þrýstiafl þeirra er æði mismunandi. Þá má ekki gleyma því að ríkir hagsmunir eru einnig hjá þeim sem veita hana. Pólitík hvers tíma leggur svo línurnar að mestu leyti með útgjöldin og stefnuna í málaflokknum. Sé horft til þjónustuþegans þá er sá hinn sami fyrst og fremst að horfa til þess bíða ekki lengi eftir aðgerð, meðferð, plássi á hjúkrunarheimili eða öðru slíku. Greiðslur fyrir þá veittu heilbrigðisþjónustu fara fram með ýmsum hætti. Stofnanir eins og Landspítali eru á fjárlögum þar sem lítið má útaf bregða í rekstri, svigrúm ekki mikið og hefur lengi verið talað fyrir því að breyta því og miða við að greiða eftir svokölluðu DRG kerfi, sem er þjónustutengt fjármögnunarkerfi. Innleiðingu á því á að vera lokið árið 2023 samkvæmt nýlegri skýrslu heilbrigðisráðuneytisins um aukna framleiðni og gæði í heilbrigðisþjónustu. Þá eru samningar gerðir við Sjúkratryggingar Íslands hvað varðar ýmsar fagstéttir og einnig um rekstur hjúkrunarheimila og annarrar slíkrar þjónustu. Á endanum er meirihluti þeirra fjármuna sem veitt er til þessa málaflokks með einum eða öðrum hætti kominn frá ríkinu. Greiðsluþáttaka almennings hefur minnkað á móti og kemur það sér vel fyrir þá sem þurfa á mikilli þjónustu að halda. Deildar meiningar hafa verið um fjármögnunarkerfi og er nokkuð ljóst að hið fullkomna kerfi er ekki til. Gagnsæi á nýtingu fjármuna er mikilvægt og að sem mest fáist fyrir þær krónur sem veitt er til þessa. Sóun í kerfinu hefur verið til staðar, ákvörðunarfælni sömuleiðis og tafir sem hafa kostað umtalsverða peninga. Það þarf að nýta betur styrkleika ríkisrekstrar en einnig til jafns einkarekstrarins og það þarf talsvert aðhald að báðum þessum formum. Mikil breyting hefur orðið á þjónustu heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðinu á síðustu árum eftir að nýtt greiðslufyrirkomulag hófst 1. Janúar 2017, þar fylgir fé sjúklingi og getur sjúklingurinn valið sér þjónustuaðila. Þannig er tryggt að sá hinn sami getur haft umtalsverð áhrif á það hver veitir honum heilbrigðisþjónustu burtséð frá því hvort hann er opinber eða einkarekinn. Kerfið er gagnsætt og allar 15 opinberu heilsugæslustöðvarnar og þær 4 einkareknu lúta sömu reglu, sjúklingarnir greiða það sama óháð þeim sem veitir þjónustuna. Fjárveitingin er með sama hætti til allra stöðva og eru innbyggðir hvatar bæði hvað varðar gæði en einnig fjármagn. Þannig fá stöðvar greiðslur eða frádrátt vegna þjónustu sinna skjólstæðinga og þurfa því að gera vel svo þeim gangi vel, en það er líka horft til aldurs, undirliggjandi sjúkdóma og þjónustuþarfar varðandi greiðslur. Það er unnið í samræmdu sjúkraskrárkerfi og gögn sjúklinganna fylgja þeim hvert sem farið er svo það er auðvelt að skipta um stöð en einnig fyrir heilbrigðisstarfólk að halda yfirsýn fari sjúklingarnir á milli stöðva. Það eru svosem ákveðnir gallar á þessu kerfi líka þar sem ekkert er fullkomið, en það sem þetta hefur gert er að auka verulega framleiðni í heilsugæslunni og bæta þjónustu við þá sem horft er til, sjúklinganna sjálfra. Það mætti hugsa sér að einhverju leyti svipaða nálgun í þjónustu við aldraða þar sem þeir eru metnir með sína þjónustuþörf. Þeir fá mat á heilsugæslu sinni og af hálfu heimahjúkurnar, iðju og sjúkraþjálfara auk sérfræðinga á Landspítala svo það er þverfaglega unnið að slíku mati. Þeir sem veikastir eru eða með mesta þjónustuþörf geta þurft innlögn eða varanlega vistun á hjúkrunarheimili. Þau pláss eins og flestir vita eru af skornum skammti og betur má ef duga skal. Flestir eru sammála því einnig að margt er hægt að gera betur varðandi þjónustuna fram að því að þurfa slíkt, en bið og ákveðin skortur á samræmingu spilar þar stórt hlutverk. Unnið er að því að bæta úr með ýmsum hætti og bindum við ákveðnar vonir við það. Það væri skynsamlegt með allt það mat sem fram fer á hinum aldraða og sú staða sem heilbrigðiskerfið veit að hann glímir við á hverjum tíma að horfa á það sem einhvers konar verðmæti fyrir þann sama. Með því meina ég að skipta um kerfi og ákveða að fé fylgi sjúklingi til samræmis við þá þjónustuþörf sem hann glímir við. Þannig væri hann og eftir atvikum aðstandendur hans færir um að kaupa þá þjónustu líkt og gert er í heilsugæslunni af þeim sem hana veitir, hefur leyfi til þess sama og stenst gæðaviðmið sem sett eru af hinu opinbera. Líklega myndi töluvert mikið breytast bæði hvað varðar rekstur heimahjúkrunar og aðstoðar í heimahúsi, en einnig hjúkrunarheimila, að ekki sé minnst á vanda þann sem hefur skapast á undanförnum árum við útskriftir af Landspítala. Notendastýrð persónuleg aðstoð er nálgun af svipuðum toga þar sem valið er notandans eða sjúklingsins hver sinnir honum að verulegu leyti. Við þurfum að horfa til framtíðar, kostnaður vegna veittrar þjónustu við aldraða á eftir að margfaldast frá núverandi stöðu alveg sama hvað verður gert, þar sem þeim mun fjölga umtalsvert. Það þýðir ekkert að stinga höfðinu í sandinn heldur verður að horfa til leiða sem nýta bæði ríkisrekna og einkarekna þjónustu til hagsbóta fyrir þennan hóp og fjölbreytt úrræði honum til handa. Kostnaðurinn væri líklega minni en ella ef skipulagið væri með þessum hætti og þjónustan tel ég að myndi batna einnig verulega. Það myndi skapast samkeppni um að sinna þessum hópi sem hefur verið að hluta til afskiptur. En hann er einmitt sá sem á hvað mest og best skilið fyrir að koma okkur hinum á legg. Við hljótum að vilja og geta gert betur. Höfundur er framkvæmdastjóri Heilsuverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Teitur Guðmundsson Heilbrigðismál Mest lesið Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun 50 þúsund nýir íbúar – Hvernig tryggjum við samheldni? Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í fyrsta sæti í Kópavogi Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að setjast í fyrsta sinn á skólabekk Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ferðalag úr fangelsi hugans Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hraðahindranir fyrir strætó Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun Íslenzkir sambandsríkissinnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Við höfum verið í ákveðinni baráttu hérlendis með það hvernig við sjáum fyrir okkur heilbrigðisþjónustuna til framtíðar, enda um einn stærsta, dýrasta og jafnframt flóknasta málaflokk ríkisfjármála að ræða, þar sem sitt sýnist hverjum. Þarna takast á ýmis sjónarmið sem öll eiga rétt á sér. Flestir eru sammála um að sterk og öflug heilbrigðisþjónusta sé einn af hornsteinum íslensks samfélags og um hana beri að standa vörð. Talsverð umræða og hiti verður oft á tíðum þegar rætt er hver skuli veita hana, ríki eða einkaaðilar. Gleymist þá stundum að þjónustan er fyrir þann sem á henni þarf að halda og ætti sá hinn sami ekki að verða undir í þeirri umræðu. Það er flestum ljóst að það getur verið erfitt að samræma forgangsröðun fjármuna sem eru af skornum skammti og tryggja á sama tíma bestu mögulegu heilbrigðisþjónustu sem völ er á. Það eru hagsmunir í hverjum einasta hópi sem kallar eftir meira fé og betri þjónustu hverju sinni. Þrýstiafl þeirra er æði mismunandi. Þá má ekki gleyma því að ríkir hagsmunir eru einnig hjá þeim sem veita hana. Pólitík hvers tíma leggur svo línurnar að mestu leyti með útgjöldin og stefnuna í málaflokknum. Sé horft til þjónustuþegans þá er sá hinn sami fyrst og fremst að horfa til þess bíða ekki lengi eftir aðgerð, meðferð, plássi á hjúkrunarheimili eða öðru slíku. Greiðslur fyrir þá veittu heilbrigðisþjónustu fara fram með ýmsum hætti. Stofnanir eins og Landspítali eru á fjárlögum þar sem lítið má útaf bregða í rekstri, svigrúm ekki mikið og hefur lengi verið talað fyrir því að breyta því og miða við að greiða eftir svokölluðu DRG kerfi, sem er þjónustutengt fjármögnunarkerfi. Innleiðingu á því á að vera lokið árið 2023 samkvæmt nýlegri skýrslu heilbrigðisráðuneytisins um aukna framleiðni og gæði í heilbrigðisþjónustu. Þá eru samningar gerðir við Sjúkratryggingar Íslands hvað varðar ýmsar fagstéttir og einnig um rekstur hjúkrunarheimila og annarrar slíkrar þjónustu. Á endanum er meirihluti þeirra fjármuna sem veitt er til þessa málaflokks með einum eða öðrum hætti kominn frá ríkinu. Greiðsluþáttaka almennings hefur minnkað á móti og kemur það sér vel fyrir þá sem þurfa á mikilli þjónustu að halda. Deildar meiningar hafa verið um fjármögnunarkerfi og er nokkuð ljóst að hið fullkomna kerfi er ekki til. Gagnsæi á nýtingu fjármuna er mikilvægt og að sem mest fáist fyrir þær krónur sem veitt er til þessa. Sóun í kerfinu hefur verið til staðar, ákvörðunarfælni sömuleiðis og tafir sem hafa kostað umtalsverða peninga. Það þarf að nýta betur styrkleika ríkisrekstrar en einnig til jafns einkarekstrarins og það þarf talsvert aðhald að báðum þessum formum. Mikil breyting hefur orðið á þjónustu heilsugæslunnar á höfuðborgarsvæðinu á síðustu árum eftir að nýtt greiðslufyrirkomulag hófst 1. Janúar 2017, þar fylgir fé sjúklingi og getur sjúklingurinn valið sér þjónustuaðila. Þannig er tryggt að sá hinn sami getur haft umtalsverð áhrif á það hver veitir honum heilbrigðisþjónustu burtséð frá því hvort hann er opinber eða einkarekinn. Kerfið er gagnsætt og allar 15 opinberu heilsugæslustöðvarnar og þær 4 einkareknu lúta sömu reglu, sjúklingarnir greiða það sama óháð þeim sem veitir þjónustuna. Fjárveitingin er með sama hætti til allra stöðva og eru innbyggðir hvatar bæði hvað varðar gæði en einnig fjármagn. Þannig fá stöðvar greiðslur eða frádrátt vegna þjónustu sinna skjólstæðinga og þurfa því að gera vel svo þeim gangi vel, en það er líka horft til aldurs, undirliggjandi sjúkdóma og þjónustuþarfar varðandi greiðslur. Það er unnið í samræmdu sjúkraskrárkerfi og gögn sjúklinganna fylgja þeim hvert sem farið er svo það er auðvelt að skipta um stöð en einnig fyrir heilbrigðisstarfólk að halda yfirsýn fari sjúklingarnir á milli stöðva. Það eru svosem ákveðnir gallar á þessu kerfi líka þar sem ekkert er fullkomið, en það sem þetta hefur gert er að auka verulega framleiðni í heilsugæslunni og bæta þjónustu við þá sem horft er til, sjúklinganna sjálfra. Það mætti hugsa sér að einhverju leyti svipaða nálgun í þjónustu við aldraða þar sem þeir eru metnir með sína þjónustuþörf. Þeir fá mat á heilsugæslu sinni og af hálfu heimahjúkurnar, iðju og sjúkraþjálfara auk sérfræðinga á Landspítala svo það er þverfaglega unnið að slíku mati. Þeir sem veikastir eru eða með mesta þjónustuþörf geta þurft innlögn eða varanlega vistun á hjúkrunarheimili. Þau pláss eins og flestir vita eru af skornum skammti og betur má ef duga skal. Flestir eru sammála því einnig að margt er hægt að gera betur varðandi þjónustuna fram að því að þurfa slíkt, en bið og ákveðin skortur á samræmingu spilar þar stórt hlutverk. Unnið er að því að bæta úr með ýmsum hætti og bindum við ákveðnar vonir við það. Það væri skynsamlegt með allt það mat sem fram fer á hinum aldraða og sú staða sem heilbrigðiskerfið veit að hann glímir við á hverjum tíma að horfa á það sem einhvers konar verðmæti fyrir þann sama. Með því meina ég að skipta um kerfi og ákveða að fé fylgi sjúklingi til samræmis við þá þjónustuþörf sem hann glímir við. Þannig væri hann og eftir atvikum aðstandendur hans færir um að kaupa þá þjónustu líkt og gert er í heilsugæslunni af þeim sem hana veitir, hefur leyfi til þess sama og stenst gæðaviðmið sem sett eru af hinu opinbera. Líklega myndi töluvert mikið breytast bæði hvað varðar rekstur heimahjúkrunar og aðstoðar í heimahúsi, en einnig hjúkrunarheimila, að ekki sé minnst á vanda þann sem hefur skapast á undanförnum árum við útskriftir af Landspítala. Notendastýrð persónuleg aðstoð er nálgun af svipuðum toga þar sem valið er notandans eða sjúklingsins hver sinnir honum að verulegu leyti. Við þurfum að horfa til framtíðar, kostnaður vegna veittrar þjónustu við aldraða á eftir að margfaldast frá núverandi stöðu alveg sama hvað verður gert, þar sem þeim mun fjölga umtalsvert. Það þýðir ekkert að stinga höfðinu í sandinn heldur verður að horfa til leiða sem nýta bæði ríkisrekna og einkarekna þjónustu til hagsbóta fyrir þennan hóp og fjölbreytt úrræði honum til handa. Kostnaðurinn væri líklega minni en ella ef skipulagið væri með þessum hætti og þjónustan tel ég að myndi batna einnig verulega. Það myndi skapast samkeppni um að sinna þessum hópi sem hefur verið að hluta til afskiptur. En hann er einmitt sá sem á hvað mest og best skilið fyrir að koma okkur hinum á legg. Við hljótum að vilja og geta gert betur. Höfundur er framkvæmdastjóri Heilsuverndar.
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar