Samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana Kristrún Frostadóttir skrifar 21. september 2022 13:01 Við komum út úr heimsfaraldri með gríðarlega miklar eignaverðshækkanir og aukinn eigna- og tekjuójöfnuð vegna aðgerða stjórnvalda. Fjármagnstekjur jukust um 52% á milli ára, mesta aukningin frá árinu 2007, og tekjuhæsta tíundin í landinu sá kaupmátt sinn vaxa tvöfalt á við aðra Íslendinga vegna þessa í fyrra. Tveir af æðstu stjórnendum landsins í efnahagsmálum töluðu um lágvaxtaumhverfi sem komið væri til að vera. Ungt fólk, tekjulágt fólk og fjölskyldufólk skuldsetti sig á rándýrum íbúðamarkaði á tímum lágra vaxta sem kyntu undir eignabólu á húsnæðismarkaði. Þessir hópar standa nú frammi fyrir stóraukinni greiðslubyrði, þvert á þau skilaboð sem send voru út af æðstu ráðamönnum. Þá hafa rándýr og óstöðugur leigumarkaður og verðhækkanir á nauðsynjavörum étið upp stóran hluta af launaaukanum sem barist var fyrir í síðustu kjarasamningalotu. Úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar í grundvallarmálum á sviði velferðar skilar sér í launaþrýstingi inn í veturinn – en forystufólkið í landsmálunum lætur eins og deilur á vinnumarkaði komi því ekki við. Á sama tíma hefur verðmæti sjávarafurða hækkað vegna stríðsins í Úkraínu – verð á ferskum fiski rokið upp. Þarna má sjá mótvægi við neikvæðu hliðar stríðsins og erlendrar verðbólgu á íslenskt hagkerfi. Þarna koma auðlindir okkar að góðum notum. En það mótvægi dreifist ekki jafnt um hagkerfið óáreitt. Hvalrekar vegna stríðs og verðbólgu ættu að mæta þröngri stöðu heimila Hvernig væri ef fólkið sem stjórnar landinu hefði forystu um að tryggja að hvalreki vegna stríðs og verðbólgu dreifðist með sanngjörnum hætti um samfélagið? Dempuðu áfallið sem fjöldi heimila verður nú fyrir? Hvernig væri nú ef ríkisstjórnin hvetti til samstöðu og sýndi samstöðu í verki með skynsamlegum efnahagsaðgerðum í þágu alls fólksins í landinu? Í stað þess birtast fjárlög fyrir næsta ár sem skella verðbólguaðhaldinu á grunnþjónustuna í landinu og almenning með flötum gjöldum. Enn vitnar ríkisstjórnin með veikum mætti til mótvægisaðgerða frá því í vor sem tók 4 mánuði að setja saman eftir þrýsting frá stjórnarandstöðunni. Þær aðgerðir fólu í sér að lög voru virt um hækkun greiðslna almannatrygginga í takt við verðbólgu og 20 þúsund króna einskiptis barnabótaauki var kynntur til sögunnar. Tíu prósent hækkun húsnæðisbóta ríkisstjórnarinnar fól í sér hækkun um 3-5 þúsund krónur fyrir þau fáu heimili sem þær þiggja en upphæðin hafði ekki hreyfst frá árinu 2018 þrátt fyrir að leiguverð hafi hækkað um 35% á sama tíma. Framlögð fjárlög skýra heildarmyndina enn frekar. Greiðslur vegna vaxtabóta standa í stað á milli ára þrátt fyrir hraða og mikla hækkun vaxta undanfarið því óbreytt eignaskerðingarmörk leiða til þess að eignamyndun í húsnæðisbólunni skerðir nú enn fleiri heimili út úr kerfinu. Að sama skapi er samdráttur í greiðslum barnabóta milli ára þegar leiðrétt er fyrir verðbólgu. Í ljósi forystuleysis ríkisstjórnarinnar höfum við í þingflokki Samfylkingarinnar lagt fram þingsályktunartillögu um samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana. Markmið aðgerðapakkans er að verja tekjulægri hópa, ungt fólk og barnafjölskyldur fyrir áhrifum verðbólgunnar, draga úr greiðslubyrði vegna húsnæðiskostnaðar og sporna við þenslu í hagkerfinu. Þessar aðgerðir eru raunhæfar og skynsamlegar en ganga þvert á þá ójafnaðarstefnu sem er rekin á vakt Sjálfstæðisflokksins í fjármálaráðuneytinu. Þetta er hægt: Leigubremsa, vaxta- og barnabætur og hvalrekaskattur Samstöðuaðgerðirnar eru tímabundnar, til 18-24 mánaða á meðan verðhækkunarkúfurinn gengur yfir, til að freista þess að ná samstöðu um aðgerðirnar á Alþingi. Við leggjum í fyrsta lagi til að komið verði á leigubremsu að danskri fyrirmynd til að verja leigjendur fyrir tilhæfulausum hækkunum á leigumarkaði. Stjórnvöld hafa brugðist leigjendum með úrræðaleysi í uppbyggingu húsnæðis á félagslegum grunni, en í Danmörku er nú þegar um 20 prósent húsnæðis á félagslegum grunni meðan hlutfallið hér á landi er 5 prósent. Viðbótarkostur leigubremsunnar er að hún heldur aftur af hækkun vísitölu neysluverðs ólíkt þeim gjaldahækkunum á almenning sem ríkisstjórnin boðar. Í öðru lagi er því beint til ríkisstjórnarinnar að beita vaxta- og barnabótakerfinu markvisst til að styðja við lágtekju- og millitekjuheimili vegna tvöfalds höggs í formi hækkunar húsnæðisbyrðis og nauðsynjavara. Þá verði einnig litið til úrræða fyrir fólk sem sér fram á þunga námslánabyrði samhliða þessu tvöfalda höggi. Til að sporna við þensluáhrifum aðgerðapakkans á hagkerfið er lagt til að fjármögnun verði tryggð með aðgerðum á tekjuhlið ríkisfjármálanna. Komið verði í veg fyrir að launatekjur séu ranglega taldar til fjármagnstekna hjá einstaklingum með félög í kringum atvinnurekstur með einföldum aðgerðum líkt og tíðkast í nágrannalöndum okkar. Talið er að slík undanskot leiði af sér 3-8 milljarða tekjutap hjá hinu opinbera árlega. Þá verði lagðir á tímabundnir hvalrekaskattar í formi viðbótarfjármagnstekjuskatts og sérstaks álags á veiðigjöld stórútgerðarinnar. Þessar skattkerfisbreytingar geta staðið undir þeim stuðningi sem þarf að ráðast í fyrir heimilin í landinu og gott betur. Þannig verða heildaráhrifin afkomubætandi fyrir ríkissjóð, auka aðhaldsstig ríkisfjármálanna og munu hjálpa til við að ná niður verðbólgunni. Alvöru forysta á erfiðum tímum Það merkilega er að flestar af þessum tekjuöflunartillögum eru eitthvað sem ráðherrar Framsóknarflokksins og Vinstri grænna hafa lýst yfir stuðningi við í viðtölum og yfirlýsingum undanfarna mánuði. Þau virðast hins vegar algerlega valdalaus í ríkisstjórninni. Þegar kemur að efnahagsmálum og ríkisfjármálum virðist aðeins einn flokkur ráða för í þessari ríkisstjórn. Annaðhvort hafa hinir meintu félagshyggjuflokkar ekki kjark eða getu til að breyta neinu eða þau eru vísvitandi að afvegaleiða þjóðina, reyna að breiða yfir þá staðreynd að þau hafa framselt allt vald til flokks með fimmtungsfylgi í landinu. Hér er tækifæri fyrir þessa ráðherra og flokka til að taka neitunarvaldið af fjármálaráðherra, styðja samstöðuaðgerðirnar og veita landinu alvöru forystu á erfiðum tímum. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristrún Frostadóttir Verðlag Neytendur Fjármál heimilisins Skattar og tollar Samfylkingin Mest lesið Halldór 07.06.2025 Halldór Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Sjá meira
Við komum út úr heimsfaraldri með gríðarlega miklar eignaverðshækkanir og aukinn eigna- og tekjuójöfnuð vegna aðgerða stjórnvalda. Fjármagnstekjur jukust um 52% á milli ára, mesta aukningin frá árinu 2007, og tekjuhæsta tíundin í landinu sá kaupmátt sinn vaxa tvöfalt á við aðra Íslendinga vegna þessa í fyrra. Tveir af æðstu stjórnendum landsins í efnahagsmálum töluðu um lágvaxtaumhverfi sem komið væri til að vera. Ungt fólk, tekjulágt fólk og fjölskyldufólk skuldsetti sig á rándýrum íbúðamarkaði á tímum lágra vaxta sem kyntu undir eignabólu á húsnæðismarkaði. Þessir hópar standa nú frammi fyrir stóraukinni greiðslubyrði, þvert á þau skilaboð sem send voru út af æðstu ráðamönnum. Þá hafa rándýr og óstöðugur leigumarkaður og verðhækkanir á nauðsynjavörum étið upp stóran hluta af launaaukanum sem barist var fyrir í síðustu kjarasamningalotu. Úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar í grundvallarmálum á sviði velferðar skilar sér í launaþrýstingi inn í veturinn – en forystufólkið í landsmálunum lætur eins og deilur á vinnumarkaði komi því ekki við. Á sama tíma hefur verðmæti sjávarafurða hækkað vegna stríðsins í Úkraínu – verð á ferskum fiski rokið upp. Þarna má sjá mótvægi við neikvæðu hliðar stríðsins og erlendrar verðbólgu á íslenskt hagkerfi. Þarna koma auðlindir okkar að góðum notum. En það mótvægi dreifist ekki jafnt um hagkerfið óáreitt. Hvalrekar vegna stríðs og verðbólgu ættu að mæta þröngri stöðu heimila Hvernig væri ef fólkið sem stjórnar landinu hefði forystu um að tryggja að hvalreki vegna stríðs og verðbólgu dreifðist með sanngjörnum hætti um samfélagið? Dempuðu áfallið sem fjöldi heimila verður nú fyrir? Hvernig væri nú ef ríkisstjórnin hvetti til samstöðu og sýndi samstöðu í verki með skynsamlegum efnahagsaðgerðum í þágu alls fólksins í landinu? Í stað þess birtast fjárlög fyrir næsta ár sem skella verðbólguaðhaldinu á grunnþjónustuna í landinu og almenning með flötum gjöldum. Enn vitnar ríkisstjórnin með veikum mætti til mótvægisaðgerða frá því í vor sem tók 4 mánuði að setja saman eftir þrýsting frá stjórnarandstöðunni. Þær aðgerðir fólu í sér að lög voru virt um hækkun greiðslna almannatrygginga í takt við verðbólgu og 20 þúsund króna einskiptis barnabótaauki var kynntur til sögunnar. Tíu prósent hækkun húsnæðisbóta ríkisstjórnarinnar fól í sér hækkun um 3-5 þúsund krónur fyrir þau fáu heimili sem þær þiggja en upphæðin hafði ekki hreyfst frá árinu 2018 þrátt fyrir að leiguverð hafi hækkað um 35% á sama tíma. Framlögð fjárlög skýra heildarmyndina enn frekar. Greiðslur vegna vaxtabóta standa í stað á milli ára þrátt fyrir hraða og mikla hækkun vaxta undanfarið því óbreytt eignaskerðingarmörk leiða til þess að eignamyndun í húsnæðisbólunni skerðir nú enn fleiri heimili út úr kerfinu. Að sama skapi er samdráttur í greiðslum barnabóta milli ára þegar leiðrétt er fyrir verðbólgu. Í ljósi forystuleysis ríkisstjórnarinnar höfum við í þingflokki Samfylkingarinnar lagt fram þingsályktunartillögu um samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana. Markmið aðgerðapakkans er að verja tekjulægri hópa, ungt fólk og barnafjölskyldur fyrir áhrifum verðbólgunnar, draga úr greiðslubyrði vegna húsnæðiskostnaðar og sporna við þenslu í hagkerfinu. Þessar aðgerðir eru raunhæfar og skynsamlegar en ganga þvert á þá ójafnaðarstefnu sem er rekin á vakt Sjálfstæðisflokksins í fjármálaráðuneytinu. Þetta er hægt: Leigubremsa, vaxta- og barnabætur og hvalrekaskattur Samstöðuaðgerðirnar eru tímabundnar, til 18-24 mánaða á meðan verðhækkunarkúfurinn gengur yfir, til að freista þess að ná samstöðu um aðgerðirnar á Alþingi. Við leggjum í fyrsta lagi til að komið verði á leigubremsu að danskri fyrirmynd til að verja leigjendur fyrir tilhæfulausum hækkunum á leigumarkaði. Stjórnvöld hafa brugðist leigjendum með úrræðaleysi í uppbyggingu húsnæðis á félagslegum grunni, en í Danmörku er nú þegar um 20 prósent húsnæðis á félagslegum grunni meðan hlutfallið hér á landi er 5 prósent. Viðbótarkostur leigubremsunnar er að hún heldur aftur af hækkun vísitölu neysluverðs ólíkt þeim gjaldahækkunum á almenning sem ríkisstjórnin boðar. Í öðru lagi er því beint til ríkisstjórnarinnar að beita vaxta- og barnabótakerfinu markvisst til að styðja við lágtekju- og millitekjuheimili vegna tvöfalds höggs í formi hækkunar húsnæðisbyrðis og nauðsynjavara. Þá verði einnig litið til úrræða fyrir fólk sem sér fram á þunga námslánabyrði samhliða þessu tvöfalda höggi. Til að sporna við þensluáhrifum aðgerðapakkans á hagkerfið er lagt til að fjármögnun verði tryggð með aðgerðum á tekjuhlið ríkisfjármálanna. Komið verði í veg fyrir að launatekjur séu ranglega taldar til fjármagnstekna hjá einstaklingum með félög í kringum atvinnurekstur með einföldum aðgerðum líkt og tíðkast í nágrannalöndum okkar. Talið er að slík undanskot leiði af sér 3-8 milljarða tekjutap hjá hinu opinbera árlega. Þá verði lagðir á tímabundnir hvalrekaskattar í formi viðbótarfjármagnstekjuskatts og sérstaks álags á veiðigjöld stórútgerðarinnar. Þessar skattkerfisbreytingar geta staðið undir þeim stuðningi sem þarf að ráðast í fyrir heimilin í landinu og gott betur. Þannig verða heildaráhrifin afkomubætandi fyrir ríkissjóð, auka aðhaldsstig ríkisfjármálanna og munu hjálpa til við að ná niður verðbólgunni. Alvöru forysta á erfiðum tímum Það merkilega er að flestar af þessum tekjuöflunartillögum eru eitthvað sem ráðherrar Framsóknarflokksins og Vinstri grænna hafa lýst yfir stuðningi við í viðtölum og yfirlýsingum undanfarna mánuði. Þau virðast hins vegar algerlega valdalaus í ríkisstjórninni. Þegar kemur að efnahagsmálum og ríkisfjármálum virðist aðeins einn flokkur ráða för í þessari ríkisstjórn. Annaðhvort hafa hinir meintu félagshyggjuflokkar ekki kjark eða getu til að breyta neinu eða þau eru vísvitandi að afvegaleiða þjóðina, reyna að breiða yfir þá staðreynd að þau hafa framselt allt vald til flokks með fimmtungsfylgi í landinu. Hér er tækifæri fyrir þessa ráðherra og flokka til að taka neitunarvaldið af fjármálaráðherra, styðja samstöðuaðgerðirnar og veita landinu alvöru forystu á erfiðum tímum. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun