Þarf alltaf að vera svín? Harpa Kristbergsdóttir skrifar 12. desember 2022 11:00 Einu sinni á ferð minni um landið, eftir að hafa keyrt framhjá óteljandi hestum og kúm (og auðvitað sagt hestar! og beljur! upphátt í hvert sinn eins og lög segja til um) þá sá ég svín. Það var svo óvenjuleg sjón að það tók mig dágóða stund að þekkja dýrategundina. Fyrst þorði ég ekki að benda samferðarfólki mínu á svínin því aðeins nokkrum mínútum fyrr hafði ég hlegið dátt að ferðamönnum sem komust í fréttirnar fyrir að tilkynna lögreglu um ísbjörn sem reyndist við nánari athugun vera hvítur plastpoki. Kannski voru þetta bara bónuspokar. Ég beið þar til við vorum komin nær og ekki varð lengur um villst. Viti menn, þarna voru þrjú svín í æsilegum eltingaleik úti á túni. Þrír ísbirnir hefðu varla vakið hjá okkur meiri undrun. Undir berum íslenskum himni eru svín nefnilega mjög framandi dýrategund. Svín fá ekki að fara út. Meirihluti dýra í íslenskum landbúnaði kannast ekkert við landið sitt. Í þeirra heimi er engin náttúra, ekkert veður og engin vorkoma. Blæbrigði árstíðanna eru þeim hulin. Þau þekkja jafnvel ekki mun á nóttu og degi. Sjá ekki sólina eða anda að sér fersku lofti. Ekki eins og önnur húsdýr sem fá þó sum að lifa lífinu með snefil af frelsi, sjálfstæði og reisn. Þó ekki sé nema sumarlangt. Þau þekkja ekki bæjarhlaðið, túnin, himininn, fjöllin og þjóðvegina sem við ferðumst eftir, bendum og segjum hestar og kýr… en aldrei svín. Louise Jorgensen Langflest svín, líkt og varphænur og kjúklingar, á Íslandi eyða ævinni inni í verksmiðjubúum. Það sem við skömmtum þeim af heiminum rúmast inni í einni hrjóstugri skemmu með steinsteyptu gólfi. Ég ætlaði að skrifa að þar fengju þau einungis að ferðast innanhúss en það á auðvitað bara við um þau sem ekki eru föst í litlum búrum eða gotstíum. Þau kvendýr fá ekki einu sinni að hreyfa sig úr stað. Huldudýrin í skemmunum eru tilfinningaverur sem geta fundið til gleði, sorgar, örvæntingar, andlegs sársauka, ótta, einmanaleika, samkenndar og söknuðar, rétt eins og við. Þau búa yfir sjálfsmeðvitund og rökhugsun. Þau hafa sinn eigin einstaka persónuleika og þeim er alls ekki sama um örlög sín. Rannsakendur við Cambridge háskóla leiddu í ljós að svín búa yfir greind á við þriggja ára börn, sem þýðir að þau eru gáfaðri en hundar. Þau geta lært táknmál, spilað tölvuleiki og leyst þrautir álíka vel og simpansar. Svín eru félagslynd, forvitin og klár. Úti við þykir þeim gaman að fara í eltingaleik, gamnislag og láta sig rúlla niður brekkur. Grísir eru einstaklega leikglaðir oghafa mikla hreyfiþörf. Þeir dilla halanum eins og hundar þegar þeir eru glaðir en í verksmiðjubúskap er halinn klipptur af þeim án deyfingar. Það er vegna þess að þeir hafa ekkert fyrir stafni og í örvæntingarfullum leiðindunum taka þeir upp á að naga halann á hvor öðrum. Þeir hafa ekkert annað að gera. Louise Jorgensen Rannsóknir á dýrum eru alltaf að leiða betur og betur í ljós tilfinningalega og vitsmunalega dýpt þeirra, sem áður var vísindaheiminum hulin.Þó dýr séu ekki nákvæmlega eins og við mannfólkið þá séu þau í raun mjög svipuð okkur. Þeir þættir heilans sem sjá um úrvinnslu tilfinninga eru til dæmis sameiginlegir hjá spendýrum. Dýr geta þróað með sér geðsjúkdóma sem eru sláandi líkir þeim sem hrjá menn og þau bregðast við sömu geðlyfjum. Munurinn á mönnum og dýrum er ekki eins afgerandi og áður var talið. Þessi þekking ætti að knýja okkur til þess að endurhugsa meðferð okkar á dýrum. Illa meðferð þeirra eða slæman aðbúnað er aldrei hægt að réttlæta með því að þetta séu skynlausar skepnur. Öll dýr eiga skilið líf sem er þess virði að lifa. Við höfum vald til að enda verksmiðjubúskap. Það er í okkar valdi að kaupa ekki afurðir frá þessum búum. En það þarf líka lagabreytingar og ætti í raun ekki að þurfa meira en að taka út loðið orðalag í dýraverndarlögunum sem tóku gildi 2013 þar sem dýr voru loks viðurkennd sem skyni gæddar verur. Í lögunum segir að umhverfi dýra skuli vera þannig, eftir því sem við á, að þau geti athafnað sig, hreyft sig, hvílst, notið útivistar, beitar eða viðhaft annað atferli sem þeim er eðlilegt „eftir því sem við á” og „eftir því sem unnt er”. Orðlag sem býr til grá svæði fyrir ræktendur dýra. Það er óljóst hvort þeir þurfi að sækja um sérstaka undanþágu frá lögunum eða hvort þeim sé í sjálfvald sett hvort það eigi við að dýrin geti viðhaft eðlilegt atferli sitt. Það geta þau svo sannarlega ekki í verksmiðjubúunum þar sem þau eyða ævinni í meiri firringu en við getum gert okkur í hugarlund. Þar sem innilokun, leiðindi, eirðarleysi og þjáning er það eina sem lífið hefur upp á bjóða. Samtök um dýravelferð á Íslandi (SDÍ) standa að vitundarvakningu í desember gegn verksmiðjubúskap í svínarækt. Samtökin vilja vekja athygli á slæmri meðferð svína í matvælaiðnaði og hvetja fólk til að sleppa hamborgarhryggnum þessi jól. Með því að hafna kjöti sem verður til við óásættanlegar aðstæður fá framleiðendur skýr skilaboð um að hverfa til búskapar þar sem betur er búið að dýrunum. Styður þú verksmiðjubúskap þessi jól? Höfundur er félagi í Samtökum um dýravelferð á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matvælaframleiðsla Landbúnaður Dýraheilbrigði Mest lesið Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Einu sinni á ferð minni um landið, eftir að hafa keyrt framhjá óteljandi hestum og kúm (og auðvitað sagt hestar! og beljur! upphátt í hvert sinn eins og lög segja til um) þá sá ég svín. Það var svo óvenjuleg sjón að það tók mig dágóða stund að þekkja dýrategundina. Fyrst þorði ég ekki að benda samferðarfólki mínu á svínin því aðeins nokkrum mínútum fyrr hafði ég hlegið dátt að ferðamönnum sem komust í fréttirnar fyrir að tilkynna lögreglu um ísbjörn sem reyndist við nánari athugun vera hvítur plastpoki. Kannski voru þetta bara bónuspokar. Ég beið þar til við vorum komin nær og ekki varð lengur um villst. Viti menn, þarna voru þrjú svín í æsilegum eltingaleik úti á túni. Þrír ísbirnir hefðu varla vakið hjá okkur meiri undrun. Undir berum íslenskum himni eru svín nefnilega mjög framandi dýrategund. Svín fá ekki að fara út. Meirihluti dýra í íslenskum landbúnaði kannast ekkert við landið sitt. Í þeirra heimi er engin náttúra, ekkert veður og engin vorkoma. Blæbrigði árstíðanna eru þeim hulin. Þau þekkja jafnvel ekki mun á nóttu og degi. Sjá ekki sólina eða anda að sér fersku lofti. Ekki eins og önnur húsdýr sem fá þó sum að lifa lífinu með snefil af frelsi, sjálfstæði og reisn. Þó ekki sé nema sumarlangt. Þau þekkja ekki bæjarhlaðið, túnin, himininn, fjöllin og þjóðvegina sem við ferðumst eftir, bendum og segjum hestar og kýr… en aldrei svín. Louise Jorgensen Langflest svín, líkt og varphænur og kjúklingar, á Íslandi eyða ævinni inni í verksmiðjubúum. Það sem við skömmtum þeim af heiminum rúmast inni í einni hrjóstugri skemmu með steinsteyptu gólfi. Ég ætlaði að skrifa að þar fengju þau einungis að ferðast innanhúss en það á auðvitað bara við um þau sem ekki eru föst í litlum búrum eða gotstíum. Þau kvendýr fá ekki einu sinni að hreyfa sig úr stað. Huldudýrin í skemmunum eru tilfinningaverur sem geta fundið til gleði, sorgar, örvæntingar, andlegs sársauka, ótta, einmanaleika, samkenndar og söknuðar, rétt eins og við. Þau búa yfir sjálfsmeðvitund og rökhugsun. Þau hafa sinn eigin einstaka persónuleika og þeim er alls ekki sama um örlög sín. Rannsakendur við Cambridge háskóla leiddu í ljós að svín búa yfir greind á við þriggja ára börn, sem þýðir að þau eru gáfaðri en hundar. Þau geta lært táknmál, spilað tölvuleiki og leyst þrautir álíka vel og simpansar. Svín eru félagslynd, forvitin og klár. Úti við þykir þeim gaman að fara í eltingaleik, gamnislag og láta sig rúlla niður brekkur. Grísir eru einstaklega leikglaðir oghafa mikla hreyfiþörf. Þeir dilla halanum eins og hundar þegar þeir eru glaðir en í verksmiðjubúskap er halinn klipptur af þeim án deyfingar. Það er vegna þess að þeir hafa ekkert fyrir stafni og í örvæntingarfullum leiðindunum taka þeir upp á að naga halann á hvor öðrum. Þeir hafa ekkert annað að gera. Louise Jorgensen Rannsóknir á dýrum eru alltaf að leiða betur og betur í ljós tilfinningalega og vitsmunalega dýpt þeirra, sem áður var vísindaheiminum hulin.Þó dýr séu ekki nákvæmlega eins og við mannfólkið þá séu þau í raun mjög svipuð okkur. Þeir þættir heilans sem sjá um úrvinnslu tilfinninga eru til dæmis sameiginlegir hjá spendýrum. Dýr geta þróað með sér geðsjúkdóma sem eru sláandi líkir þeim sem hrjá menn og þau bregðast við sömu geðlyfjum. Munurinn á mönnum og dýrum er ekki eins afgerandi og áður var talið. Þessi þekking ætti að knýja okkur til þess að endurhugsa meðferð okkar á dýrum. Illa meðferð þeirra eða slæman aðbúnað er aldrei hægt að réttlæta með því að þetta séu skynlausar skepnur. Öll dýr eiga skilið líf sem er þess virði að lifa. Við höfum vald til að enda verksmiðjubúskap. Það er í okkar valdi að kaupa ekki afurðir frá þessum búum. En það þarf líka lagabreytingar og ætti í raun ekki að þurfa meira en að taka út loðið orðalag í dýraverndarlögunum sem tóku gildi 2013 þar sem dýr voru loks viðurkennd sem skyni gæddar verur. Í lögunum segir að umhverfi dýra skuli vera þannig, eftir því sem við á, að þau geti athafnað sig, hreyft sig, hvílst, notið útivistar, beitar eða viðhaft annað atferli sem þeim er eðlilegt „eftir því sem við á” og „eftir því sem unnt er”. Orðlag sem býr til grá svæði fyrir ræktendur dýra. Það er óljóst hvort þeir þurfi að sækja um sérstaka undanþágu frá lögunum eða hvort þeim sé í sjálfvald sett hvort það eigi við að dýrin geti viðhaft eðlilegt atferli sitt. Það geta þau svo sannarlega ekki í verksmiðjubúunum þar sem þau eyða ævinni í meiri firringu en við getum gert okkur í hugarlund. Þar sem innilokun, leiðindi, eirðarleysi og þjáning er það eina sem lífið hefur upp á bjóða. Samtök um dýravelferð á Íslandi (SDÍ) standa að vitundarvakningu í desember gegn verksmiðjubúskap í svínarækt. Samtökin vilja vekja athygli á slæmri meðferð svína í matvælaiðnaði og hvetja fólk til að sleppa hamborgarhryggnum þessi jól. Með því að hafna kjöti sem verður til við óásættanlegar aðstæður fá framleiðendur skýr skilaboð um að hverfa til búskapar þar sem betur er búið að dýrunum. Styður þú verksmiðjubúskap þessi jól? Höfundur er félagi í Samtökum um dýravelferð á Íslandi.
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun