Hvað lærðum við af fjöldatakmörkunum í leikskólastarfi? Bóas Hallgrímsson skrifar 8. mars 2023 11:01 Þann 28. febrúar árið 2020 var fyrsta tilfelli COVID-19 greint á Íslandi, fyrsta tilfellið var staðfest, nýr veruleiki blasti við okkur sem þjóð. Það leið ekki á löngu áður en að þessi nýi veruleiki rataði inn í skólastofnanir, starfsfólk í skólum og stjórnendur upplifðu síkvikan veruleika, dagsskipulag riðlaðist og að morgni hvers dags þurfti að „reisa skóla frá grunni“. Þær Ingibjörg Ósk Sigurðardóttir og Svava Björg Mörk rannsökuðu áhrif faraldursins og á leikskólastarf og skrifuðu í kjölfarið grein sem birt var á Netlu – Veftímarit um uppeldi og menntun þann 31. desember 2020. Titill greinarinnar var Kófið og leikskólinn: „Þetta var mögnuð „tilraun“ til að sjá gæðastarf verða til við skrítnar aðstæður“ Markmið rannsóknarinnar var, samkvæmt höfundum „að varpa ljósi á mat stjórnenda á hvaða áhrif takmarkanir í skólastarfi í fyrstu bylgju Covid-19 höfðu á leik barna í leikskólum og hlutverk starfsfólks“. Gögnum var safnað með spurningakönnun sem deilt var á 248 leikskóla um land allt og með átta einstaklingsviðtölum. Niðurstöður rannsóknarinnar eru um margt áhugaverðar, en áhrif takmarkana á leik barna voru umtalsverð. Rannsóknin leiddi í ljós að áhrif á leik barna voru jákvæð, börn nutu sín betur í leik, leikurinn dýpkaði og gæðastundir urðu fleiri og betri. Starfið varð yfirvegaðra og einfaldara. Hvert barn fékk meiri athygli og umönnun. Önnur áhugaverð niðurstaða var sú að starfsfólk varð síður veikt og líkum að því leiddar það væri vegna þess að álag dróst saman. Viðmælendur rannsakenda töldu tækifæri hafa orðið til með því að draga úr stífu dagsskipulagi og lofa börnunum að njóta stundarinnar, hvers augnabliks. Börnin höfðu meira andrými til þess að þróa leik sinn og eins fengu þau aukið umboð til þess að hafa áhrif á dagskrána í leikskólum landsins. Vellíðan barna og fullorðinna jókst á meðan takmarkanir voru í gildi sem er áhugavert . Vissulega kom fram að neikvæð áhrif hefðu komið fram, einkum og sérílagi í formi söknuðar og einmanaleika – en heilt yfir þóttu hin jákvæðu áhrif meiri og dýpri. Tveir þættir virtust hafa mest áhrif til hins betra; einfaldara dagsskipulag og færri börn í hverju leikrými. Eins var umfang leikfanga til skoðunar, en vegna smithættu var svöruðu 90% því játandi að leikföng hefðu verið fjarlægð af deildum leikskóla. Það þótti þó alls ekki koma að sök, börn finna nefnilega leiðir til sköpunar og leikefni þarf ekki að vera í ofgnótt. Auk þess sem þegar hefur verið upptalið kom það fram í niðurstöðum rannsóknarinnar að andrúmsloftið í leikskólunum varð rólegra, áreiti og hávaði dróst saman og að sú rósemd sem því fylgdi hafi leitt til aukinnar vellíðanar hjá bæði börnum og starfsfólki. Þessar niðurstöður ríma mjög vel við upplifun okkar hjá Hjallastefnunni af fagstarfi með börnum. En Hjallastefnan sem hugmyndafræði í menntun og uppeldi barna hefur alla tíð lagt á það mikla áherslu að barnahópar séu ekki of stórir og að starfsfólk hafi andrými til þess að mæta hverju barni á hverjum degi – að allt starfslið Hjallastefnuskóla nýti hvert tækifæri til þess að sýna hverju eins og einasta barni athygli og kærleika í hlýju viðmóti, snertingu og orðalagi. Lýðræðislegar æfingar fara fram á hverjum degi í Hjallastefnuskólum þar sem valtímar eru hluti af dagskipulagi og á valfundum er það áhugi hvers barns sem ræður förinni. Valfundir eru um helmingur af dagskrá skólanna og er valið hugsað til þess að mæta hverju barni. Með valinu fá börn notið sín í sjálfsprottnum leik sem byggir á áhugahvöt þeirra og hefur það að markmiði að gæta að frelsi einstaklingsins til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og þetta æfum við með öllum börnum sem Hjallastefnunni er treyst fyrir. Allra yngstu börnin taka vissulega ekki þátt í formlegum lýðræðisfundum en vísirinn að slíkum fundum er kynntur um leið og forsendur eru til staðar. Börn læra nefnilega mikið í gegnum leik og það nám sem fram fer í gegnum leik hefur jákvæð áhrif á hið formlegra nám sem þeirra bíður síðar á lífsleiðinni. Á meðan að dagskipulag á leikskólum er einfalt og fjöldi barna í hverju leikrými er hófstilltur þá verða sannarlega til galdrar á leikskólum og þetta þekkjum við af eigin raun. Fái börn notið sín í leik þá verða til galdrar. Leikföng í hinum hefðbundna skilningi eru ekki forsenda leiks, það er nefnilega galdur í því fólginn að notast við opinn efnivið sem hvetur til sköpunar og frumlegrar nálgunar. Trékubbar geta orðið að skýjakljúfum, risaeðlum, dádýrum, ökutækjum og ungabörnum. Trjágreinar geta orðið að geimskipum, töfrasprotum og hljóðnemum. Það eru engin takmörk fyrir því hvað leir getur verið í höndum skapandi barns – og öll börn eru skapandi og frumleg í hugsun. Ég hvet ykkur, lesendur góðir, til þess að eiga samtal við börn og upplifa það hvernig frumkraftur sköpunar á sér ávallt uppsprettu í hugum barna. Kæru Ingibjörg Ósk og Svava Björg ég veit að það er talsvert liðið frá birtingu greinarinnar en það er ekki langt síðan að ég rakst á hana. Ég vildi bara þakka ykkur fyrir að vinna þessa þörfu rannsókn og kynna niðurstöður hennar fyrir okkur og takk fyrir að draga það fram að fái börn notið þess að læra í gegnum leik, í ró og næði, þá er það best til þess fallið að auka á vellíðan og farsæld þeirra. Höfundur er framkvæmdastjóri Hjallastefnunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bóas Hallgrímsson Leikskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Skoðun Á að kjósa það sama og síðast? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Setjum söguna í samhengi við nútímann Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Frelsi 2024 Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Samgöngur eru heilbrigðismál Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Vegferð í þágu barna skilar árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Þjóðarátak í sölu á klósettpappír Bjarki Hjörleifsson skrifar Skoðun Skínandi skær í skammdeginu Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rasismi Einar Helgason skrifar Skoðun Kæru ungu foreldrar Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson skrifar Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar Skoðun Frambjóðendur, gerið betur Steinunn Þórðardóttir skrifar Skoðun Greiðar samgöngur í Norðvesturkjördæmi Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring skrifar Skoðun Stuldur um hábjartan dag Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar Skoðun 7.500 íbúðir á Reykjavíkurflugvelli? Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að kreista mjólkurkúna Björg Ágústsdóttir skrifar Skoðun Efnahagsmál eru loftslagsmál Steinunn Kristín Guðnadóttir skrifar Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Flug til framtíðar Arnheiður Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn boðar jafnvægi, forgangsröðun og ábyrgð Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Sjá meira
Þann 28. febrúar árið 2020 var fyrsta tilfelli COVID-19 greint á Íslandi, fyrsta tilfellið var staðfest, nýr veruleiki blasti við okkur sem þjóð. Það leið ekki á löngu áður en að þessi nýi veruleiki rataði inn í skólastofnanir, starfsfólk í skólum og stjórnendur upplifðu síkvikan veruleika, dagsskipulag riðlaðist og að morgni hvers dags þurfti að „reisa skóla frá grunni“. Þær Ingibjörg Ósk Sigurðardóttir og Svava Björg Mörk rannsökuðu áhrif faraldursins og á leikskólastarf og skrifuðu í kjölfarið grein sem birt var á Netlu – Veftímarit um uppeldi og menntun þann 31. desember 2020. Titill greinarinnar var Kófið og leikskólinn: „Þetta var mögnuð „tilraun“ til að sjá gæðastarf verða til við skrítnar aðstæður“ Markmið rannsóknarinnar var, samkvæmt höfundum „að varpa ljósi á mat stjórnenda á hvaða áhrif takmarkanir í skólastarfi í fyrstu bylgju Covid-19 höfðu á leik barna í leikskólum og hlutverk starfsfólks“. Gögnum var safnað með spurningakönnun sem deilt var á 248 leikskóla um land allt og með átta einstaklingsviðtölum. Niðurstöður rannsóknarinnar eru um margt áhugaverðar, en áhrif takmarkana á leik barna voru umtalsverð. Rannsóknin leiddi í ljós að áhrif á leik barna voru jákvæð, börn nutu sín betur í leik, leikurinn dýpkaði og gæðastundir urðu fleiri og betri. Starfið varð yfirvegaðra og einfaldara. Hvert barn fékk meiri athygli og umönnun. Önnur áhugaverð niðurstaða var sú að starfsfólk varð síður veikt og líkum að því leiddar það væri vegna þess að álag dróst saman. Viðmælendur rannsakenda töldu tækifæri hafa orðið til með því að draga úr stífu dagsskipulagi og lofa börnunum að njóta stundarinnar, hvers augnabliks. Börnin höfðu meira andrými til þess að þróa leik sinn og eins fengu þau aukið umboð til þess að hafa áhrif á dagskrána í leikskólum landsins. Vellíðan barna og fullorðinna jókst á meðan takmarkanir voru í gildi sem er áhugavert . Vissulega kom fram að neikvæð áhrif hefðu komið fram, einkum og sérílagi í formi söknuðar og einmanaleika – en heilt yfir þóttu hin jákvæðu áhrif meiri og dýpri. Tveir þættir virtust hafa mest áhrif til hins betra; einfaldara dagsskipulag og færri börn í hverju leikrými. Eins var umfang leikfanga til skoðunar, en vegna smithættu var svöruðu 90% því játandi að leikföng hefðu verið fjarlægð af deildum leikskóla. Það þótti þó alls ekki koma að sök, börn finna nefnilega leiðir til sköpunar og leikefni þarf ekki að vera í ofgnótt. Auk þess sem þegar hefur verið upptalið kom það fram í niðurstöðum rannsóknarinnar að andrúmsloftið í leikskólunum varð rólegra, áreiti og hávaði dróst saman og að sú rósemd sem því fylgdi hafi leitt til aukinnar vellíðanar hjá bæði börnum og starfsfólki. Þessar niðurstöður ríma mjög vel við upplifun okkar hjá Hjallastefnunni af fagstarfi með börnum. En Hjallastefnan sem hugmyndafræði í menntun og uppeldi barna hefur alla tíð lagt á það mikla áherslu að barnahópar séu ekki of stórir og að starfsfólk hafi andrými til þess að mæta hverju barni á hverjum degi – að allt starfslið Hjallastefnuskóla nýti hvert tækifæri til þess að sýna hverju eins og einasta barni athygli og kærleika í hlýju viðmóti, snertingu og orðalagi. Lýðræðislegar æfingar fara fram á hverjum degi í Hjallastefnuskólum þar sem valtímar eru hluti af dagskipulagi og á valfundum er það áhugi hvers barns sem ræður förinni. Valfundir eru um helmingur af dagskrá skólanna og er valið hugsað til þess að mæta hverju barni. Með valinu fá börn notið sín í sjálfsprottnum leik sem byggir á áhugahvöt þeirra og hefur það að markmiði að gæta að frelsi einstaklingsins til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og þetta æfum við með öllum börnum sem Hjallastefnunni er treyst fyrir. Allra yngstu börnin taka vissulega ekki þátt í formlegum lýðræðisfundum en vísirinn að slíkum fundum er kynntur um leið og forsendur eru til staðar. Börn læra nefnilega mikið í gegnum leik og það nám sem fram fer í gegnum leik hefur jákvæð áhrif á hið formlegra nám sem þeirra bíður síðar á lífsleiðinni. Á meðan að dagskipulag á leikskólum er einfalt og fjöldi barna í hverju leikrými er hófstilltur þá verða sannarlega til galdrar á leikskólum og þetta þekkjum við af eigin raun. Fái börn notið sín í leik þá verða til galdrar. Leikföng í hinum hefðbundna skilningi eru ekki forsenda leiks, það er nefnilega galdur í því fólginn að notast við opinn efnivið sem hvetur til sköpunar og frumlegrar nálgunar. Trékubbar geta orðið að skýjakljúfum, risaeðlum, dádýrum, ökutækjum og ungabörnum. Trjágreinar geta orðið að geimskipum, töfrasprotum og hljóðnemum. Það eru engin takmörk fyrir því hvað leir getur verið í höndum skapandi barns – og öll börn eru skapandi og frumleg í hugsun. Ég hvet ykkur, lesendur góðir, til þess að eiga samtal við börn og upplifa það hvernig frumkraftur sköpunar á sér ávallt uppsprettu í hugum barna. Kæru Ingibjörg Ósk og Svava Björg ég veit að það er talsvert liðið frá birtingu greinarinnar en það er ekki langt síðan að ég rakst á hana. Ég vildi bara þakka ykkur fyrir að vinna þessa þörfu rannsókn og kynna niðurstöður hennar fyrir okkur og takk fyrir að draga það fram að fái börn notið þess að læra í gegnum leik, í ró og næði, þá er það best til þess fallið að auka á vellíðan og farsæld þeirra. Höfundur er framkvæmdastjóri Hjallastefnunnar.
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar
Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun