Við getum verið stolt Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 8. maí 2023 13:00 Það er fátt sem við í sjávarútvegi fögnum meira en að fólk hafi áhuga á greininni. Við höfum haft áhyggjur af því að almenningur, sérstaklega á höfuðborgarsvæðinu, hafi minni snertiflöt við greinina en á árum áður. Þær áhyggjur okkar eru staðfestar í nýlegri könnun þar sem meirihluti fólks viðurkennir að hafa litla þekkingu og enn minni snertingu við þessa grundvallar atvinnugrein. Við erum nefnilega afar stolt af henni og langar til að umræðan um hana endurspegli betur veruleikann. Hann er á að greinin er sjálfbær, skapar mikil verðmæti og er grundvöllur nýsköpunar sem nær langt út fyrir hefðbundinn sjávarútveg. Gunnlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar grein sem heitir Ég á kvótann. Það er líklega vísun í 1. grein laga um fiskveiðistjórnun. Þar segir að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu sameign íslensku þjóðarinnar og henni beri að tryggja hagkvæma nýtingu þeirra, trausta atvinnu og byggð í landinu. Gunnlaug vitnar einnig í Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna um að strandríki skuli tryggja viðeigandi verndunar- og stjórnunarráðstafanir á grundvelli vísindalegra niðurstaðna svo stofnum sé ekki stofnað í hættu með ofnýtingu. Það er svo merkilegt að hér er komið að lykilatriði kvótakerfisins. Það er nákvæmlega þetta sem kvótakerfinu er ætla að gera og það hefur tekist. Það er ágætt að fara aftur til ársins 1981. Fyrir kvótakerfið. Þá veiddu Íslendingar rúmlega 460 þúsund tonn af þorski. Ætla mætti að með öllum þessum afla hafi sjávarútvegurinn gengið vel en svo var ekki. Útgerðin var í raun gjaldþrota og tók bankana með sér. Þeir, og hinir ýmsu sjóðir, dældu peningum í greinina en allt var þetta rekið með duglegu tapi. Ástæðan var fyrst og fremst offjárfesting og lágt aflaverð sem var fylgifiskur þess að veiðar voru óskipulagðar og allt kapp lagt á að veiða sem mest á sem skemmstum tíma. Við þessar aðstæður verður kvótakerfið til. Því er ætlað að tryggja hagkvæmni í greininni á þann hátt að hún skili sem mestu til þjóðarinnar án þess að ganga á nytjastofna. Það er einmitt það sem kerfið hefur gert. Í þessari atvinnugrein, eins og öllum öðrum, er það svo að vel rekin fyrirtæki standa sig vel. Þau stækka og nýta sér hagkvæmni þess. Þau geta þó aðeins stækkað upp að vissu marki því að ólíkt flestum öðrum greinum er sérstaklega komið í veg fyrir að fyrirtæki í sjávarútvegi geti átt meira en 12% af aflahutdeild einstaka tegunda. Þessu er ekki til að dreifa í öðrum greinum, hvort sem þær eru rekstur banka, matvöruverslana, tryggingafélaga eða olíufélaga. Það sem gerir íslenskan sjávarútveg sérstakan er að hann nýtur ekki styrkja, eins og víðast hvar í heiminum. Þvert á móti greiðir hann gjöld til samfélagsins. Ekki aðeins veiðigjöld heldur til dæmis líka kolefnisgjald upp á tvo milljarða á ári sem sjávarútvegur annars staðar í Evrópu er undanþeginn. Íslendingar hafa líka rekið sín fyrirtæki á annan hátt en flestar þjóðir sem við berum okkur saman við. Aðrar þjóðir hafa flestar farið þá leið að veiða sinn afla en flytja hann svo að stærstum hluta óunninn á láglaunasvæði til vinnslu. Þessu er þveröfugt farið hér á landi. Meirihluti afla er fullunninn hér í hátæknifiskvinnsluhúsum sem hafa verið byggð upp með nýsköpun íslenskra fyrirtækja á þann hátt að nánast hvert einasta bein í fisknum er nýtt. Mikil áhersla hefur verið lögð á gæði afurða og markaðsstarf sem hefur skilað hæsta verði fyrir íslenskan fisk. Vissulega er ekki líklegt að einhver byrji í útgerð „með tvær hendur tómar“ eins og Gunnlaug segir. Það hefur aldrei verið raunin og verður örugglega aldrei. Ekki frekar en að nokkur stofni tryggingafyrirtæki eða matvöruverslun með tvær hendur tómar. Útgerðir og skip ganga hins vegar kaupum og sölum. Við fórum áðan til 1981. Lítum á 2022. Þorskveiðar voru innan við helmingur þess sem þær voru 1981. Ráðgjöf vísinda er fylgt til að tryggja góða afkomu nytjastofna. Eigi að síður skiluðu þær miklum tekjum. Ekki aðeins til fyrirtækjanna sem stunduðu veiðar heldur einnig til allra þeirra þúsunda sem vinna við þær, eigenda þeirra sem líka skipta þúsundum og samfélagsins. Álögð veiðigjöld árið 2022 voru tæpir átta milljarðar króna. Greidd af rúmlega 900 fyrirtækjum. Við það má bæta fjármagnstekjuskatti af hagnaði, tryggingagjaldi og, ef fólk er í stuði til að reikna, skattgreiðslum þeirra þúsunda sem vinna við greinina. Sá skattur er greiddur af raunverulegri verðmætasköpun, sem síðan stendur undir t.d. launum opinberra starfsmanna, velferðarkerfinu, menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu. Og svona í lokin: Það er ekki rétt að ekki hafi verið greidd nein veiðigjöld af nýafstaðinni loðnuvertíð „sökum brogaðs kerfis.“ Þau voru 1800 milljónir króna, sem verður aðeins brot af heildarveiðigjöldum greinarinnar árið 2023. Ef einhver veltir því fyrir sér hvað fæst fyrir 1800 milljónir þá er auðvelt að fletta í nýjasta fjárlagafrumvarpinu (milljónir í sviga). Við höfum einmitt gert það: Píeta-samtökin (26), Aflið, samtök gegn kynferðis og heimilisofbeldi (19), Grófin geðverndarfélag (16), Samtökin 78 (15), Neyðarsjóður Sameinuðu þjóðanna (80), UN Women (170), Flóttamannaaðstoð í Palestínu (35), Fræðslumiðstöð Vestfjarða (29), Myndlistarskólinn í Reykjavík (10), Fjölsmiðjan á Akureyri (5), Afrekssjóður ÍSÍ (392), Rannsóknarmiðstöð HÍ í jarðskjálftafræðum (12), Hringborð Norðurslóða (15), Icelandic startups – frumkvöðlar og sprotafyrirtæki (18), Samtök um sögutengda ferðaþjónustu (2), Skógræktarfélag Íslands – Landgræðsluskógar (54), Sinfóníuhljómsveit Suðurlands (10), Íþróttasamband fatlaðra (40), Skáksamband Íslands (38), Reykjavíkurakademían (25), Matvælaáætlun SÞ – Afganistan, Sýrland og Jemen (100), Barnahjálp SÞ (130), Íslenski dansflokkurinn (215), Fjölmiðlanefnd (95), Neytendastofa (131), Náttúrurannsóknarstöðin við Mývatn (49), Gljúfrasteinn (64) og Fjölsmiðjan Suðurnesjum (5). Okkur finnst þetta eitthvað til að vera stolt af. Höfundur er framkvæmdastjóri SFS. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Mest lesið Er loftlagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftlagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon skrifar Skoðun Hvernig hugsar þú um hreint vatn? Lovísa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Það er fátt sem við í sjávarútvegi fögnum meira en að fólk hafi áhuga á greininni. Við höfum haft áhyggjur af því að almenningur, sérstaklega á höfuðborgarsvæðinu, hafi minni snertiflöt við greinina en á árum áður. Þær áhyggjur okkar eru staðfestar í nýlegri könnun þar sem meirihluti fólks viðurkennir að hafa litla þekkingu og enn minni snertingu við þessa grundvallar atvinnugrein. Við erum nefnilega afar stolt af henni og langar til að umræðan um hana endurspegli betur veruleikann. Hann er á að greinin er sjálfbær, skapar mikil verðmæti og er grundvöllur nýsköpunar sem nær langt út fyrir hefðbundinn sjávarútveg. Gunnlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar grein sem heitir Ég á kvótann. Það er líklega vísun í 1. grein laga um fiskveiðistjórnun. Þar segir að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu sameign íslensku þjóðarinnar og henni beri að tryggja hagkvæma nýtingu þeirra, trausta atvinnu og byggð í landinu. Gunnlaug vitnar einnig í Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna um að strandríki skuli tryggja viðeigandi verndunar- og stjórnunarráðstafanir á grundvelli vísindalegra niðurstaðna svo stofnum sé ekki stofnað í hættu með ofnýtingu. Það er svo merkilegt að hér er komið að lykilatriði kvótakerfisins. Það er nákvæmlega þetta sem kvótakerfinu er ætla að gera og það hefur tekist. Það er ágætt að fara aftur til ársins 1981. Fyrir kvótakerfið. Þá veiddu Íslendingar rúmlega 460 þúsund tonn af þorski. Ætla mætti að með öllum þessum afla hafi sjávarútvegurinn gengið vel en svo var ekki. Útgerðin var í raun gjaldþrota og tók bankana með sér. Þeir, og hinir ýmsu sjóðir, dældu peningum í greinina en allt var þetta rekið með duglegu tapi. Ástæðan var fyrst og fremst offjárfesting og lágt aflaverð sem var fylgifiskur þess að veiðar voru óskipulagðar og allt kapp lagt á að veiða sem mest á sem skemmstum tíma. Við þessar aðstæður verður kvótakerfið til. Því er ætlað að tryggja hagkvæmni í greininni á þann hátt að hún skili sem mestu til þjóðarinnar án þess að ganga á nytjastofna. Það er einmitt það sem kerfið hefur gert. Í þessari atvinnugrein, eins og öllum öðrum, er það svo að vel rekin fyrirtæki standa sig vel. Þau stækka og nýta sér hagkvæmni þess. Þau geta þó aðeins stækkað upp að vissu marki því að ólíkt flestum öðrum greinum er sérstaklega komið í veg fyrir að fyrirtæki í sjávarútvegi geti átt meira en 12% af aflahutdeild einstaka tegunda. Þessu er ekki til að dreifa í öðrum greinum, hvort sem þær eru rekstur banka, matvöruverslana, tryggingafélaga eða olíufélaga. Það sem gerir íslenskan sjávarútveg sérstakan er að hann nýtur ekki styrkja, eins og víðast hvar í heiminum. Þvert á móti greiðir hann gjöld til samfélagsins. Ekki aðeins veiðigjöld heldur til dæmis líka kolefnisgjald upp á tvo milljarða á ári sem sjávarútvegur annars staðar í Evrópu er undanþeginn. Íslendingar hafa líka rekið sín fyrirtæki á annan hátt en flestar þjóðir sem við berum okkur saman við. Aðrar þjóðir hafa flestar farið þá leið að veiða sinn afla en flytja hann svo að stærstum hluta óunninn á láglaunasvæði til vinnslu. Þessu er þveröfugt farið hér á landi. Meirihluti afla er fullunninn hér í hátæknifiskvinnsluhúsum sem hafa verið byggð upp með nýsköpun íslenskra fyrirtækja á þann hátt að nánast hvert einasta bein í fisknum er nýtt. Mikil áhersla hefur verið lögð á gæði afurða og markaðsstarf sem hefur skilað hæsta verði fyrir íslenskan fisk. Vissulega er ekki líklegt að einhver byrji í útgerð „með tvær hendur tómar“ eins og Gunnlaug segir. Það hefur aldrei verið raunin og verður örugglega aldrei. Ekki frekar en að nokkur stofni tryggingafyrirtæki eða matvöruverslun með tvær hendur tómar. Útgerðir og skip ganga hins vegar kaupum og sölum. Við fórum áðan til 1981. Lítum á 2022. Þorskveiðar voru innan við helmingur þess sem þær voru 1981. Ráðgjöf vísinda er fylgt til að tryggja góða afkomu nytjastofna. Eigi að síður skiluðu þær miklum tekjum. Ekki aðeins til fyrirtækjanna sem stunduðu veiðar heldur einnig til allra þeirra þúsunda sem vinna við þær, eigenda þeirra sem líka skipta þúsundum og samfélagsins. Álögð veiðigjöld árið 2022 voru tæpir átta milljarðar króna. Greidd af rúmlega 900 fyrirtækjum. Við það má bæta fjármagnstekjuskatti af hagnaði, tryggingagjaldi og, ef fólk er í stuði til að reikna, skattgreiðslum þeirra þúsunda sem vinna við greinina. Sá skattur er greiddur af raunverulegri verðmætasköpun, sem síðan stendur undir t.d. launum opinberra starfsmanna, velferðarkerfinu, menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu. Og svona í lokin: Það er ekki rétt að ekki hafi verið greidd nein veiðigjöld af nýafstaðinni loðnuvertíð „sökum brogaðs kerfis.“ Þau voru 1800 milljónir króna, sem verður aðeins brot af heildarveiðigjöldum greinarinnar árið 2023. Ef einhver veltir því fyrir sér hvað fæst fyrir 1800 milljónir þá er auðvelt að fletta í nýjasta fjárlagafrumvarpinu (milljónir í sviga). Við höfum einmitt gert það: Píeta-samtökin (26), Aflið, samtök gegn kynferðis og heimilisofbeldi (19), Grófin geðverndarfélag (16), Samtökin 78 (15), Neyðarsjóður Sameinuðu þjóðanna (80), UN Women (170), Flóttamannaaðstoð í Palestínu (35), Fræðslumiðstöð Vestfjarða (29), Myndlistarskólinn í Reykjavík (10), Fjölsmiðjan á Akureyri (5), Afrekssjóður ÍSÍ (392), Rannsóknarmiðstöð HÍ í jarðskjálftafræðum (12), Hringborð Norðurslóða (15), Icelandic startups – frumkvöðlar og sprotafyrirtæki (18), Samtök um sögutengda ferðaþjónustu (2), Skógræktarfélag Íslands – Landgræðsluskógar (54), Sinfóníuhljómsveit Suðurlands (10), Íþróttasamband fatlaðra (40), Skáksamband Íslands (38), Reykjavíkurakademían (25), Matvælaáætlun SÞ – Afganistan, Sýrland og Jemen (100), Barnahjálp SÞ (130), Íslenski dansflokkurinn (215), Fjölmiðlanefnd (95), Neytendastofa (131), Náttúrurannsóknarstöðin við Mývatn (49), Gljúfrasteinn (64) og Fjölsmiðjan Suðurnesjum (5). Okkur finnst þetta eitthvað til að vera stolt af. Höfundur er framkvæmdastjóri SFS.
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun