Verum öruggt athvarf
Öll börn eiga rétt á að vera örugg gegn ofbeldi en það er ekki nóg fyrir okkur fullorðna fólkið að vita það, þau þurfa að vita það sjálf. Við þurfum að segja þeim það oft og ítrekað. Við þurfum að hlusta og vera til staðar.
Það að vera meðvituð um þetta getur hjálpað okkur að fyrirbyggja að kynferðislegt ofbeldi eigi sér stað. Að ræða ofbeldi við fjölskyldumeðlimi og önnur getur einnig haft fælingarmátt á mögulega gerendur og getur verið góð forvörn. Gott er að ræða við börnin okkar um hvað er í lagi og hvað ekki. Notum tækifærið yfir hátíðarnar og venjum okkur af því að neyða börn til að knúsa og kyssa fólk, kennum þeim frekar að þau hafi fullan rétt á að segja nei og veifa bless, ef þau vilja það frekar. Aldur barnsins skiptir engu máli, fimm ára barn á fullan rétt á að segja nei rétt eins og sextán ára. Æfum okkur að spyrja hvort við megum fá knús eða koss bless, og virðum svarið.
Munum að börn reyna oft að segja frá ofbeldi mörgum sinnum áður en það tekst, svo við þurfum að hlusta, vera vakandi og leggja okkur fram við að vera raunverulegur stuðningur í lífi barnsins. Sum börn eiga engan mikilvægan að sem hlúir að þeim, gætir þeirra og hlustar. Tökum það að okkur og verum öruggt athvarf, þangað sem þau geta leitað ef þau upplifa ótta eða vanlíðan. Ef barn segir okkur að á því hafi verið brotið, þá hlustum við og hrósum þeim fyrir hugrekkið. Við gætum okkur að því að spyrja ekki leiðandi spurninga og segjum þeim að við ætlum að hjálpa þeim. Við þurfum að geta rætt við barnið án þess að barnið finni til skammar eða eftirsjár yfir því að segja okkur frá og án þess að skemma fyrir rannsóknarhagsmunum máls síðar meir. Við þurfum að vera meðvituð um það að barn sem segir frá ofbeldi getur verið að upplifa mjög flóknar tilfinningar og jafnvel elskað geranda sinn mjög mikið og ekki viljað koma honum í vandræði. En vill samt að ofbeldið hætti.
Ykkar viðbrögð og fullvissa um að þið munið grípa til aðgerða gæti gert það að verkum að barn upplifir von og öryggi í fyrsta sinn í langan tíma. Ekki vera hrædd um að gera mistök, það sem skiptir mestu máli er að hlusta og trúa orðunum þeirra. Við tökum ábyrgðina af herðum barnanna og verndum þau af öllum okkar mætti. Ef þið getið verið eitthvað yfir hátíðarnar; verið traustsins verð í aðstæðum sem þessum. Við þurfum að skapa umhverfi fyrir börn sem þar sem þau upplifa sig örugg.
Netnámskeið um kynferðislegt ofbeldi og einkenni ofbeldis
Það er mikilvægt að við öll þekkjum einkenni ofbeldis, og að við séum meðvituð um það hvernig við nálgumst það þegar það vaknar grunur um brot gegn barni eða ef barn segir okkur frá. Nú nýlega gaf Barna- og fjölskyldustofa út netnámskeið sem er opið öllum, og ætlast er til þess að öll sem starfa með börnum og ungmennum taki. Í þessum námskeiðum er farið yfir möguleg einkenni kynferðisofbeldis, tilkynningaskylduna, þau viðbrögð sem eru mikilvæg verði starfsfólk þess áskynja að barn sýni óeðlilega kynhegðun, ef barn ber einkenni þess að hafa orðið fyrir ofbeldi eða sýni merki um að vilja segja frá. Einnig hvað þykir eðlileg kynferðisleg hegðun barna á ákveðnum aldri, hvaða hegðun veldur áhyggjum og hvenær ráðlegt er að kalla eftir áliti sérfræðings. Netnámskeiðið er að finna inn á Fræðslutorgi Barna- og fjölskyldustofu.
Við þurfum alltaf að leyfa börnunum að njóta vafans og tilkynna – tilkynnum einu sinni of oft frekar en einu sinni of sjaldan.
Sjáðu bara augun mín blá
Þau blikka og pírast og endalaust sjá.
Á bakvið þau dreymir mig nóttunni á
Um flugvélar, tröll og dýr stór og smá
Sjáðu bara munninn sem ég á
Hann hreyfist upp og niður og stundum á ská
Ég borða með honum mat og tala um allt
Ég brosi og hlæ og segi margt snjallt
Þetta eru fingurnir mínir, sterkir og stórir
Þeir eru tíu, ekki þrír eða fjórir
Þeir klappa og klóra
Bæði litla og stóra
Þetta eru fæturnir mínir, litlir en samt svo sterkir
Þeir geta hlaupið um og stappað eins og berserkir
Passa í sokka og græn stígvél
Hlaupa í rigningu, snjó og haglél
Sjáðu bara magann minn hringlótta
Í honum finn ég hungur, gleði og stundum ótta
Ef maginn er svangur þá heyrist hljóð
Stundum fæ ég illt í hann ef ég í munninn tróð
Þetta eru einkasvæðin mín
Þau eru mín en ekki þín
Einkasvæðin mín eru aldrei fyrir þig
Þau eru algjörlega einka fyrir mig
Þau eiga sín réttu nöfn sem við notum líka
Til dæmis rass, pungur, typpi og píka
Þannig ruglast enginn og allir vita
Að einkasvæðin mín eru mín, eins og ég hér rita
Það má enginn snerta eða láta mig sýna
Einkastaðina mína
Það má enginn horfa eða taka mynd
Hvort sem þau eru feimin eða félagslynd
Það er góð regla að biðja um leyfi og fá já
Fyrir kossum og knúsi og að fá að sjá
Brosið mitt bjarta og leikföngin mín
En það alltaf bannað að sýna mér einkasvæðin sín
Þó þau segi að þetta sé leikur og ég svo fín
Þó að einkasvæðin þeirra séu alveg eins og mín
Þó þau gefi mér nammi eða gjöf
Jafnvel þau séu mjög áköf
Ég má alltaf segja nei þegar ég vil ekki
Jafnvel þó það sé einhver sem ég þekki
Þó það sé koss eða knús
Eða ég kúri hjá mömmu eins og lítil mús
Ég má segja nei við ókunnuga, fjölskyldu og vini
Við frænkur, frændur, dætur og syni
Ég má segja hvað mér finnst
Hvernig mér líður í hjartanu, alveg innst
Það má enginn segja mér að geyma leyndarmál
Sem er vont í maga, hjarta eða sál
Ef einhver mig meiðir eða lætur líða illa
Eða hræðir mig eins og ljón eða górilla
Þá segi ég einhverjum sem að ég treysti
Sem hjálpar mér, hlustar og hughreystir
Ég veit að ég hef ekki gert neitt rangt eða ljótt
Nú hjálpar mér fullorðna fólkið fljótt
Höfundur er forvarnafulltrúi hjá Sambandi íslenskra sveitarfélaga.
