Íslenskum ríkisborgurum hefur fækkað jafnt og þétt þar sem sjókvaíeldi á laxi er mest við Ísland Jón Kaldal skrifar 29. febrúar 2024 07:31 Í nýrri skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands kemur fram að íslenskum ríkisborgurum hefur fækkað jafnt og þétt þar sem sjókvíaeldi á laxi er mest við Ísland, á sunnanverðum Vestfjörðum. Þetta er þvert á það sem hagsmunagæslusamtök sjókvíaeldisfyrirtækja hafa haldið fram en meginrök þeirra hafa verið að sjókvíaeldi á laxi styrki búsetu í brothættum sjávarbyggðum og laði til baka ungt fólk sem hefur flutt úr þessum bæjum og þorpum. Það er rangt. Sérstaka athygli vekur í skýrslu Hagfræðistofnunar hvað barnafólki fækkar á Tálknafirði og Bíldudal og hvað þeim fjölgar sem búa einir. Einstaklingarnir eru flestir karlar og virðast þeir ekki hyggja á langa dvöl á þessum slóðum. Skýrar vísbendingar eru um að stór hluti starfsmanna sjókvíaeldisfyrirtækjanna líti fremur á þorpin sem nokkurs konar verbúðir en eiginlegt heimili. Börnum og fjölskyldum fækkar Frá ársbyrjun 2014 fram á haust 2023 fækkaði íslenskum ríkisborgurum á sunnaverðum Vestfjörðum um 90. Á sama tíma fjölgaði erlendum ríkisborgurum um 290 í Vesturbyggð og Tálknafjarðarhreppi. Haustið 2023 voru 31 prósent íbúa hreppanna tveggja erlendir ríkisborgarar. Tölurnar í skýrslunni eru frá Hagstofu Íslands. Þar kemur fram að íbúum á sunnaverðum Vestfjörðum hefur í heild fjölgað um 16 prósent frá 2014. Rétt er að taka fram að von er á uppfærðum tölum frá Hagstofunni núna mars en gefið hefur verið út að líklega munu þau sveitarfélög þar sem fjöldi erlends starfsfólks hefur verið mikill sjá töluverðar breytingar á íbúafjölda sínum og að ástæða ofmats Þjóðskrár á íbúafjölda „megi rekja til þess að einstaklingar upplýsa stofnunina síður um það þegar þeir flytji úr landi en þegar þeir flytji til landsins," eins og sagði í fréttatilkynningu fjármálaráðuneytisins um málið. Tölur um mismunandi fjölda karla og kvenna á svæðinu vekja líka athygli. Samtals fjölgaði körlum um 28 prósent á Patreksfirði, Tálknafirði og Bíldudal á árunum 2014 til 2023. Á sama tíma fjölgaði konum aðeins um 5 prósent, en börnum, 15 ára og yngri, fækkaði um 7 prósent. Þeim sem búa einir fjölgaði um 227 á þessum árum, en eiginlegum fjölskyldum, það er hjónum, sambúðarfólki og einstæðum foreldrum, fækkaði um 8. Það liggur í augum uppi að þessi samsetning íbúa er ekki vænleg undirstaða sjálfbærs samfélag. Kynjahlutföllin eru sérstaklega sláandi á Bíldudal, en karlar eru líka mun fleiri en konur á fjörðunum þar fyrir sunnan. Að jafnaði eru börn, 15 ára og yngri, tæp 20 prósent mannfjöldans hér á landi. Á Patreksfirði er hlutfallið 20 prósent, en það er 16 prósent á Tálknafirði og 13 prósent á Bíldudal. Niðurstaða skýrslunnar í þessum efnum er skýr. Þau kjör sem bjóðast við störf við sjókvíaeldi á laxi freista landsmanna ekki nóg til þess að þeir flytji þangað sem það er stundað. Vegur ekki þungt í íslensku atvinnulífi Í skýrslu Hagfræðistofnunar kemur fram að þótt sjókvíaeldi á laxi hafi vaxið hratt á undanförnum árum vegur það ekki þungt í íslensku atvinnulífi. Þáttatekjur í greininni voru 0,3 prósent af tekjum í atvinnulífinu öllu árið 2022, en hlutur alls fiskeldis var þá hálft prósent. Þáttatekjur eru summa rekstrarafgangs, afskrifta og launa og tengdra gjalda. Hlutdeild sjóeldis á laxi í atvinnu er heldur minni, eða um 0,2 prósent. Árið 2022 voru 330 ársverk unnin í sjókvíaeldisfyrirtækjunum fimm, samkvæmt ársreikningum þeirra. Eru þar með talin störf í seiðaeldi á landi og fiskvinnslu annars staðar en á Austurlandi. Vond byggðastefna Þjóðin hefur fyrir löngu áttað sig á því að sjókvíaeldi á laxi er mjög mengandi iðnaður sem skaðar villta laxastofna með erfðablöndun og fer hræðilega með eldisdýrin sín. Stuðningur við þennan iðnað hefur helst byggst á meintu mikilvægi hans fyrir brothættar sjávarbyggðir. Í skýrslu Hagfræðistofnunnar er í fyrsta skipti hægt að sjá greiningu á lykilþáttum á því meinta mikilvægi. Þar kemur fram að húsnæðisverð á sunnaverðum Vestfjörðum hefur hækkað á undanförnum árum eins og annars staðar á landinu. Fækkun íslenskra ríkisborgara bendir til þess að fólk hafi selt fasteign sína og farið þegar húsnæðið batt það ekki lengur við staðinn. Að þróunin hafi verið þessi eru nýjar fréttir í skýrslunni. Þá var það fyrirfram gefin stærð að ný störf þar sem atvinnuleysi hefur verið hátt koma sér auðvitað vel. Hitt var ekki þekkt hversu mikið samsetning íbúa hefur breyst. Í stuttu máli hafa störf tengd þessum skaðlega iðnaði ekki snúið við brottflutningi íslenskra ríkisborgara frá þessum brothættu byggðum. Að þenja þennan iðnað enn frekar út mun ekki gera það heldur. Íslenskir ríkisborgarar hafa selt húsnæði sitt og farið. Fjölskyldum hefur fækkað en einhleypum körlum fjölgað. Vinnuaflið hefur verið sótt annað. Þorpin eru að verða að verbúðum. Þetta er ekki góð þróun. Þar að auki er það einfaldlega vond byggðastefna að fela framtíð sjávarbyggða einum plássfrekum iðnaði sem getur skyndilega ákveðið að loka eða færa starfsemi sína annað. Íslendingar og sérstaklega Vestfirðingar hafa vonda reynslu af því. Mögulega er það einmitt ástæðan fyrir því af hverju íslenskum ríkisborgurum hefur fækkað svona mikið á sunnanverðum Vestfjörðum. Heimafólk fyrir vestan hefur ekki gleymt því sem gerðist þegar Guggan fór. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum. Skýrsla Hagfræðistofnunar var unnin að ósk Íslenska náttúruverndarsjóðsins sem greiddi fyrir gerð hennar ásamt NASF, Laxinn lifi og Landssambandi veiðifélaga. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Kaldal Fiskeldi Byggðamál Vinnumarkaður Sjókvíaeldi Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Refsa fyrst, spyrja svo? Jakob Frímann Magnússon Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Í nýrri skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands kemur fram að íslenskum ríkisborgurum hefur fækkað jafnt og þétt þar sem sjókvíaeldi á laxi er mest við Ísland, á sunnanverðum Vestfjörðum. Þetta er þvert á það sem hagsmunagæslusamtök sjókvíaeldisfyrirtækja hafa haldið fram en meginrök þeirra hafa verið að sjókvíaeldi á laxi styrki búsetu í brothættum sjávarbyggðum og laði til baka ungt fólk sem hefur flutt úr þessum bæjum og þorpum. Það er rangt. Sérstaka athygli vekur í skýrslu Hagfræðistofnunar hvað barnafólki fækkar á Tálknafirði og Bíldudal og hvað þeim fjölgar sem búa einir. Einstaklingarnir eru flestir karlar og virðast þeir ekki hyggja á langa dvöl á þessum slóðum. Skýrar vísbendingar eru um að stór hluti starfsmanna sjókvíaeldisfyrirtækjanna líti fremur á þorpin sem nokkurs konar verbúðir en eiginlegt heimili. Börnum og fjölskyldum fækkar Frá ársbyrjun 2014 fram á haust 2023 fækkaði íslenskum ríkisborgurum á sunnaverðum Vestfjörðum um 90. Á sama tíma fjölgaði erlendum ríkisborgurum um 290 í Vesturbyggð og Tálknafjarðarhreppi. Haustið 2023 voru 31 prósent íbúa hreppanna tveggja erlendir ríkisborgarar. Tölurnar í skýrslunni eru frá Hagstofu Íslands. Þar kemur fram að íbúum á sunnaverðum Vestfjörðum hefur í heild fjölgað um 16 prósent frá 2014. Rétt er að taka fram að von er á uppfærðum tölum frá Hagstofunni núna mars en gefið hefur verið út að líklega munu þau sveitarfélög þar sem fjöldi erlends starfsfólks hefur verið mikill sjá töluverðar breytingar á íbúafjölda sínum og að ástæða ofmats Þjóðskrár á íbúafjölda „megi rekja til þess að einstaklingar upplýsa stofnunina síður um það þegar þeir flytji úr landi en þegar þeir flytji til landsins," eins og sagði í fréttatilkynningu fjármálaráðuneytisins um málið. Tölur um mismunandi fjölda karla og kvenna á svæðinu vekja líka athygli. Samtals fjölgaði körlum um 28 prósent á Patreksfirði, Tálknafirði og Bíldudal á árunum 2014 til 2023. Á sama tíma fjölgaði konum aðeins um 5 prósent, en börnum, 15 ára og yngri, fækkaði um 7 prósent. Þeim sem búa einir fjölgaði um 227 á þessum árum, en eiginlegum fjölskyldum, það er hjónum, sambúðarfólki og einstæðum foreldrum, fækkaði um 8. Það liggur í augum uppi að þessi samsetning íbúa er ekki vænleg undirstaða sjálfbærs samfélag. Kynjahlutföllin eru sérstaklega sláandi á Bíldudal, en karlar eru líka mun fleiri en konur á fjörðunum þar fyrir sunnan. Að jafnaði eru börn, 15 ára og yngri, tæp 20 prósent mannfjöldans hér á landi. Á Patreksfirði er hlutfallið 20 prósent, en það er 16 prósent á Tálknafirði og 13 prósent á Bíldudal. Niðurstaða skýrslunnar í þessum efnum er skýr. Þau kjör sem bjóðast við störf við sjókvíaeldi á laxi freista landsmanna ekki nóg til þess að þeir flytji þangað sem það er stundað. Vegur ekki þungt í íslensku atvinnulífi Í skýrslu Hagfræðistofnunar kemur fram að þótt sjókvíaeldi á laxi hafi vaxið hratt á undanförnum árum vegur það ekki þungt í íslensku atvinnulífi. Þáttatekjur í greininni voru 0,3 prósent af tekjum í atvinnulífinu öllu árið 2022, en hlutur alls fiskeldis var þá hálft prósent. Þáttatekjur eru summa rekstrarafgangs, afskrifta og launa og tengdra gjalda. Hlutdeild sjóeldis á laxi í atvinnu er heldur minni, eða um 0,2 prósent. Árið 2022 voru 330 ársverk unnin í sjókvíaeldisfyrirtækjunum fimm, samkvæmt ársreikningum þeirra. Eru þar með talin störf í seiðaeldi á landi og fiskvinnslu annars staðar en á Austurlandi. Vond byggðastefna Þjóðin hefur fyrir löngu áttað sig á því að sjókvíaeldi á laxi er mjög mengandi iðnaður sem skaðar villta laxastofna með erfðablöndun og fer hræðilega með eldisdýrin sín. Stuðningur við þennan iðnað hefur helst byggst á meintu mikilvægi hans fyrir brothættar sjávarbyggðir. Í skýrslu Hagfræðistofnunnar er í fyrsta skipti hægt að sjá greiningu á lykilþáttum á því meinta mikilvægi. Þar kemur fram að húsnæðisverð á sunnaverðum Vestfjörðum hefur hækkað á undanförnum árum eins og annars staðar á landinu. Fækkun íslenskra ríkisborgara bendir til þess að fólk hafi selt fasteign sína og farið þegar húsnæðið batt það ekki lengur við staðinn. Að þróunin hafi verið þessi eru nýjar fréttir í skýrslunni. Þá var það fyrirfram gefin stærð að ný störf þar sem atvinnuleysi hefur verið hátt koma sér auðvitað vel. Hitt var ekki þekkt hversu mikið samsetning íbúa hefur breyst. Í stuttu máli hafa störf tengd þessum skaðlega iðnaði ekki snúið við brottflutningi íslenskra ríkisborgara frá þessum brothættu byggðum. Að þenja þennan iðnað enn frekar út mun ekki gera það heldur. Íslenskir ríkisborgarar hafa selt húsnæði sitt og farið. Fjölskyldum hefur fækkað en einhleypum körlum fjölgað. Vinnuaflið hefur verið sótt annað. Þorpin eru að verða að verbúðum. Þetta er ekki góð þróun. Þar að auki er það einfaldlega vond byggðastefna að fela framtíð sjávarbyggða einum plássfrekum iðnaði sem getur skyndilega ákveðið að loka eða færa starfsemi sína annað. Íslendingar og sérstaklega Vestfirðingar hafa vonda reynslu af því. Mögulega er það einmitt ástæðan fyrir því af hverju íslenskum ríkisborgurum hefur fækkað svona mikið á sunnanverðum Vestfjörðum. Heimafólk fyrir vestan hefur ekki gleymt því sem gerðist þegar Guggan fór. Höfundur er félagi í Íslenska náttúruverndarsjóðnum. Skýrsla Hagfræðistofnunar var unnin að ósk Íslenska náttúruverndarsjóðsins sem greiddi fyrir gerð hennar ásamt NASF, Laxinn lifi og Landssambandi veiðifélaga.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun