Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar 4. nóvember 2024 13:01 Að refsa einstaklingi fyrir alvarleg afbrot með fangelsisvist, er eitthvað sem flestir geta verið sammála um að sé nauðsynlegt. Fæstir átta sig hins vegar á hve frelsissviptingin ein og sér hefur gríðarleg áhrif á einstakling sem dæmdur hefur verið til vistar í fangelsi og ef betrunarúrræðin eru ekki til staðar er næsta öruggt að sá einstaklingur er lýkur afplánun, kemur út í samfélagið aftur í verra ástandi en hann var í þegar afplánun hófst. Stundum held ég að þessi hópur samfélags okkar sé álitinn hin skítugu börn Evu sem flestir vita af en enginn vill af þeim vita. Eins og að vandamálin hverfi um leið og kveðinn er upp dómur. Allir þeir einstaklingar sem fá á sig dóma eru synir, dætur, bræður, systur og barnabörn einhverra. Að afplána dóm hefur ekki bara gríðarleg áhrif á fangann heldur líka hans nánustu aðstandendur sem ég tel vera algjörlega týndan hóp innan kerfisins. Kerfis sem fyrir löngu er molnað í sundur. Kerfi sem nær ekki að eiga samskipti. Kerfi sem þarf að taka alvarlega til í og snýst hreinlega um líf eða dauða fólksins okkar. Hér ætla ég þó ekki að hafa skoðun á lengd fangelsisdóma fyrir utan að sorglega illa er tekið á að mínu mati, alvarlegum ofbeldis- barnaníðings- og nauðgunarmálum innan dómskerfisins. Það er annað og mikilvægt umfjöllunarefni. Mitt umfjöllunarefni hér er hvað tekur við þegar dómur fellur og fangelsisvist blasir við. Þrátt fyrir miklar og erfiðar tilfinningar í kringum afbrotamál þurfum við samt sem áður að spyrja okkur þeirrar grundvallarspurningar hvort einstaklingur innan fangelsisveggja eigi ekki rétt á betrun því hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá munu þessir einstaklingar koma aftur út í samfélagið okkar eftir afplánun. Hvert eiga þeir þá að fara og hvað tekur við? Meðferðar- og betrunarúrræði innan kerfisins eru til mikillar skammar fyrir það velferðarsamfélag sem við kennum okkur við sem ein ríkasta þjóð heims. Fangelsin eru yfirfull, að stórum hluta úrelt og húsakostur óboðlegur. Eins og komið hefur fram í viðtölum við sérfræðinga innan kerfisins er t.d. ekki hægt að aðskilja unga óharðnaða fanga frá þeim eldri og harðsvíruðustu. Hvaða útkomu gefur það okkur? Meðferðarúrræðin eru í skötulíki þegar kemur að vímuefnamisnotkun. Afbrotamenn sem glíma við alvarleg geðheilsuvandamál eru settir innan um aðra almenna fanga í stað sérúrræða fyrir slíkan hóp. Farið hefur framhjá fæstum umfjöllunin um Stuðla og það neyðarástand sem ríkir þar í málefnum ungra afbrotamanna undir lögaldri þar sem öllum einstaklingum er blandað saman án tillits til geð- og fíkniefnavanda sem og alvarleika afbrota og ástands einstaklings. Eftir áralanga herferð ríkisins um landið í lokunum og niðurbroti á meðferðarúrræðum barna stöndum við eftir með ekki bara færri hæfa og reynslumikla einstaklinga með þekkingu sem tapast í burtu, heldur einnig með of fáa hæfa starfsmenn sem eru að bugast undan því gríðarlega óvinveitta og hættulega umhverfi sem þeim er boðið upp á í starfi. Hvar halda menn að börnin þarna endi eftir að lögaldri er náð? Líkurnar á betrun og betra lífi hafa að minnsta kosti minnkað verulega við núverandi aðstæður. Þá er algjörlega óhæft að kerfið geti ekki brugðist við gagnvart einstaklingum sem taldir eru sérstaklega hættulegir umhverfi sínu og þeir vistaðir í úrræði sem ynni með slíkt, í þeim eina tilgangi að vernda aðra (oft á tíðum nána fjölskyldumeðlimi). Sem dæmi nefni ég manndrápstilraunina á Vopnafirði nýlega en þar brást flest allt sem hægt er að nefna og lögreglan þar á meðal. Eftir ítrekaðar tilkynningar fyrrum sambýliskonu mannsins til lögreglu vegna hótana í hennar garð (m.a. skjáskot) ræðst hann á endanum á hana á heimili hennar að viðstöddum tveim ungum börnum og reynir að nauðga henni. Hún kærir hann strax til lögreglu og farið er fram á nálgunarbann. Manninum er sleppt lausum eftir skýrslutöku. Tveim dögum síðar er nálgunarbannsbeiðninni hafnað þar sem málið er ekki talið nægilega alvarlegt. Örfáum KLUKKUTÍMUM síðar ræðst hann aftur á hana í þeim tilgangi að myrða hana með því að reka hana í gegn með járnkarli og reynir svo að kyrkja hana í kjölfarið. Sólarhring síðar er manninum sleppt og málið talið upplýst. Sólarhring seinna er svo allt í einu ákveðið að kalla manninn inn aftur og þá settur í gæsluvarðhald. Þó taldi lögregla ástæða til að svipta hann byssuleyfi og fjarlægja öll skotvopn í hans eigu vegna annara mála fyrir þessa atburðarás. Eftir situr heil fjölskylda í sárum sem mun seint eða aldrei ná sér að fullu. Við þurfum að hafa í huga að keðjuverkunaráhrif slíks kerfis er við búum við í dag er gríðarleg og margföldunaráhrifin mikil, sem hefur áhrif inn í t.d. heilbrigðiskerfið og margfaldar að mínu mati það álag sem annars væri ef fjárfest væri með raunverulegum áhuga í betrunarumhverfi þjóðarinnar. Því þetta er einmitt fjárfesting til lengri tíma sem myndi launa samfélaginu með virkari og heilli einstaklingum sem hluta af okkar samfélagi og þeim veikari yrði fundinn staður til verndar sjálfum sér og öðrum. Meðferðar- og betrunarúrræði eru risastór hluti af grunni lýðheilsu þjóðarinnar og það er sorglegt að horfa upp á ríkisstjórn sem er meira tilbúin að sóa skattpeningum okkar í vanhugsuð loftlagsverkefni heldur en að fjárfesta beint í fólkinu okkar. Höfundur skipar 3. sæti á lista Miðflokksins í Norðausturkjördæmi fyrir komandi alþingiskosningar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ágústa Ágústsdóttir Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Miðflokkurinn Mest lesið Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ámundsson Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ámundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Sjá meira
Að refsa einstaklingi fyrir alvarleg afbrot með fangelsisvist, er eitthvað sem flestir geta verið sammála um að sé nauðsynlegt. Fæstir átta sig hins vegar á hve frelsissviptingin ein og sér hefur gríðarleg áhrif á einstakling sem dæmdur hefur verið til vistar í fangelsi og ef betrunarúrræðin eru ekki til staðar er næsta öruggt að sá einstaklingur er lýkur afplánun, kemur út í samfélagið aftur í verra ástandi en hann var í þegar afplánun hófst. Stundum held ég að þessi hópur samfélags okkar sé álitinn hin skítugu börn Evu sem flestir vita af en enginn vill af þeim vita. Eins og að vandamálin hverfi um leið og kveðinn er upp dómur. Allir þeir einstaklingar sem fá á sig dóma eru synir, dætur, bræður, systur og barnabörn einhverra. Að afplána dóm hefur ekki bara gríðarleg áhrif á fangann heldur líka hans nánustu aðstandendur sem ég tel vera algjörlega týndan hóp innan kerfisins. Kerfis sem fyrir löngu er molnað í sundur. Kerfi sem nær ekki að eiga samskipti. Kerfi sem þarf að taka alvarlega til í og snýst hreinlega um líf eða dauða fólksins okkar. Hér ætla ég þó ekki að hafa skoðun á lengd fangelsisdóma fyrir utan að sorglega illa er tekið á að mínu mati, alvarlegum ofbeldis- barnaníðings- og nauðgunarmálum innan dómskerfisins. Það er annað og mikilvægt umfjöllunarefni. Mitt umfjöllunarefni hér er hvað tekur við þegar dómur fellur og fangelsisvist blasir við. Þrátt fyrir miklar og erfiðar tilfinningar í kringum afbrotamál þurfum við samt sem áður að spyrja okkur þeirrar grundvallarspurningar hvort einstaklingur innan fangelsisveggja eigi ekki rétt á betrun því hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá munu þessir einstaklingar koma aftur út í samfélagið okkar eftir afplánun. Hvert eiga þeir þá að fara og hvað tekur við? Meðferðar- og betrunarúrræði innan kerfisins eru til mikillar skammar fyrir það velferðarsamfélag sem við kennum okkur við sem ein ríkasta þjóð heims. Fangelsin eru yfirfull, að stórum hluta úrelt og húsakostur óboðlegur. Eins og komið hefur fram í viðtölum við sérfræðinga innan kerfisins er t.d. ekki hægt að aðskilja unga óharðnaða fanga frá þeim eldri og harðsvíruðustu. Hvaða útkomu gefur það okkur? Meðferðarúrræðin eru í skötulíki þegar kemur að vímuefnamisnotkun. Afbrotamenn sem glíma við alvarleg geðheilsuvandamál eru settir innan um aðra almenna fanga í stað sérúrræða fyrir slíkan hóp. Farið hefur framhjá fæstum umfjöllunin um Stuðla og það neyðarástand sem ríkir þar í málefnum ungra afbrotamanna undir lögaldri þar sem öllum einstaklingum er blandað saman án tillits til geð- og fíkniefnavanda sem og alvarleika afbrota og ástands einstaklings. Eftir áralanga herferð ríkisins um landið í lokunum og niðurbroti á meðferðarúrræðum barna stöndum við eftir með ekki bara færri hæfa og reynslumikla einstaklinga með þekkingu sem tapast í burtu, heldur einnig með of fáa hæfa starfsmenn sem eru að bugast undan því gríðarlega óvinveitta og hættulega umhverfi sem þeim er boðið upp á í starfi. Hvar halda menn að börnin þarna endi eftir að lögaldri er náð? Líkurnar á betrun og betra lífi hafa að minnsta kosti minnkað verulega við núverandi aðstæður. Þá er algjörlega óhæft að kerfið geti ekki brugðist við gagnvart einstaklingum sem taldir eru sérstaklega hættulegir umhverfi sínu og þeir vistaðir í úrræði sem ynni með slíkt, í þeim eina tilgangi að vernda aðra (oft á tíðum nána fjölskyldumeðlimi). Sem dæmi nefni ég manndrápstilraunina á Vopnafirði nýlega en þar brást flest allt sem hægt er að nefna og lögreglan þar á meðal. Eftir ítrekaðar tilkynningar fyrrum sambýliskonu mannsins til lögreglu vegna hótana í hennar garð (m.a. skjáskot) ræðst hann á endanum á hana á heimili hennar að viðstöddum tveim ungum börnum og reynir að nauðga henni. Hún kærir hann strax til lögreglu og farið er fram á nálgunarbann. Manninum er sleppt lausum eftir skýrslutöku. Tveim dögum síðar er nálgunarbannsbeiðninni hafnað þar sem málið er ekki talið nægilega alvarlegt. Örfáum KLUKKUTÍMUM síðar ræðst hann aftur á hana í þeim tilgangi að myrða hana með því að reka hana í gegn með járnkarli og reynir svo að kyrkja hana í kjölfarið. Sólarhring síðar er manninum sleppt og málið talið upplýst. Sólarhring seinna er svo allt í einu ákveðið að kalla manninn inn aftur og þá settur í gæsluvarðhald. Þó taldi lögregla ástæða til að svipta hann byssuleyfi og fjarlægja öll skotvopn í hans eigu vegna annara mála fyrir þessa atburðarás. Eftir situr heil fjölskylda í sárum sem mun seint eða aldrei ná sér að fullu. Við þurfum að hafa í huga að keðjuverkunaráhrif slíks kerfis er við búum við í dag er gríðarleg og margföldunaráhrifin mikil, sem hefur áhrif inn í t.d. heilbrigðiskerfið og margfaldar að mínu mati það álag sem annars væri ef fjárfest væri með raunverulegum áhuga í betrunarumhverfi þjóðarinnar. Því þetta er einmitt fjárfesting til lengri tíma sem myndi launa samfélaginu með virkari og heilli einstaklingum sem hluta af okkar samfélagi og þeim veikari yrði fundinn staður til verndar sjálfum sér og öðrum. Meðferðar- og betrunarúrræði eru risastór hluti af grunni lýðheilsu þjóðarinnar og það er sorglegt að horfa upp á ríkisstjórn sem er meira tilbúin að sóa skattpeningum okkar í vanhugsuð loftlagsverkefni heldur en að fjárfesta beint í fólkinu okkar. Höfundur skipar 3. sæti á lista Miðflokksins í Norðausturkjördæmi fyrir komandi alþingiskosningar.
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun